خلاقیت کلاس نمی خواهد

پرسشی از دکتر اکرم پرند روان شناس چگونه فرزندمان را خلاق کنیم

همه والدین دوست دارند فرزندانی با هوش و خلاقیت بالا داشته باشند و همه سعی‌شان را می‌کنند تا به هدف برسند...

خیلی‌ها بچه‌هایشان را به کلاس‌های مختلف می‌برند خیلی‌ها هم خودشان در خانه امکاناتی را برای آنها فراهم می‌کنند، اما برای اینکه بدانیم اصلا چه بازی‌ها یا چه فعالیت‌هایی می‌توانند در پرورش هوش و خلاقیت کودکان نقش داشته باشند، با دکتر اکرم پرند، دکترای روان‌شناسی کودک و نوجوان گفت‌وگو ‌کرده‌ایم.

▪ همه می‌گویند بازی‌ها روی رشد و خلاقیت کودکان ما اثر دارند اما چه بازی‌هایی؟

بازی‌ها چه حرکتی و چه فکری، به خصوص در سنین پیش‌دبستانی، در رشد کودک، چه رشد هیجانی و چه رشد اجتماعی و شناختی او تاثیرگذارند. این بازی‌ها می‌توانند به تقویت تعادل، هوش، یادگیری و هماهنگی دو نیمکره و افزایش کارایی کورتکس مغز کمک کنند. در نهایت کارکرد کلی کودکان افزایش می‌یابد. متاسفانه امروزه والدین تصور می‌کنند فقط بازی‌های فکری باعث رشد هوش و خلاقیت کودکان می‌شود، بنابراین اهمیت زیادی به این بازی‌ها می‌دهند و چنین تصوری در مورد بازی‌های حرکتی ندارند. والدین فکر می‌کنند که این بازی‌ها نقش موثری در افزایش هوش و خلاقیت ندارند و فقط در تقویت قوای جسمانی آنها تاثیرگذارند در صورتی که بازی‌ها باید در کنار هم باشند. بازی‌های فکری به رشد مهارت هوش و خلاقیت و حل مساله کمک می‌کند ولی نباید در مورد آنها افراط شود.

▪ اگر موافقید از دوره سنی بچه‌ها شروع کنیم؛ مثلا چه پیشنهادی برای تقویت هوش و خلاقیت کودکان ۳ ساله دارید؟

کودکان در ۳ سال اول زندگی علاقه زیادی به اسباب‌بازی دارند و اسباب‌بازی‌های متنوع را دوست دارند. اتفاقا از ۲ سالگی به بعد که بچه می‌فهمد نباید چیزی را در دهان بگذارد، اسباب‌بازی‌هایی که قابلیت تغییر و اجزایی دارند، می‌توانند کمک کنند قدرت خلاقیت کودک پرورش یابد و روی آنها آزمایش کند. در این سنین، کودکان به هر بازی‌ای که مواداولیه‌ای داشته باشد و در آن سازندگی باشد، علاقه‌ دارند. خمیر یا هر وسیله‌ای که کودک بتواند با آن اشکال مختلف بسازد برایش جالب است. حتی گاهی یک اسباب‌بازی ساده می‌تواند قوه تخیل کودک را برانگیزد. می‌توانید از هر چیزی مثل یک تکه کاغذ، وسایل خانه، یک تکه چوب، مقداری عدس و یک لوله خودکار برای درست‌کردن حباب و مقداری نمک روی یک مقوا برای اسباب‌بازی استفاده کنید. البته نظارت والدین بر این بازی‌ها بسیار مهم است و کودک نباید با این وسایل تنها رها شود.

▪ آیا لزومی دارد که کودک را به کلاس‌های مختلفی که برای پرورش خلاقیت کودک دایر است، ببریم؟

اصلا لزومی ندارد. خلاقیت یعنی اینکه فردی بدون اینکه ایده‌ای به او داده شود، چیزی را خلق کند. وقتی قرار است کودک آزادانه کاری را انجام دهد، می‌تواند حتی در خانه هم آن را بسازد بنابراین کارایی چندانی ندارند، البته باید در محیط خانه برای کودک وسایلی را مهیا کنیم که ایده‌پردازی را در او پرورش دهد. البته بحث اجتماعی شدن چیز دیگری است. نمی‌شود گفت کلاس‌ها خوب نیستند، در کلاس، کودک چگونگی انطباق و اجتماعی شدن، الگوبرداری و تقسیم کار را یاد می‌گیرد که به نوبه خود خوب است، اما این کلاس‌ها برای خلاقیت چندان کمک‌کننده نیستند. نوادر، مخترعان و دانشمندان هرگز به کلاس آموزشی خاصی نرفته‌اند و کسی ایده‌ای به آنها نداده است. پس انتظار نابجایی است که به کودکان بیش از اندازه فشار وارد شود. والدین فقط با آموزش و فراهم‌کردن محیط و امکانات می‌توانند تفکر واگرا را در بچه‌ها ایجاد و آن را تقویت کنند. یعنی کودک باید یاد بگیرد از همه قوای ذهنی خود استفاده کند و به نتیجه برسد.

● ۷ بازی خلاق

۱. با دست‌های خود روی دیوار سایه‌ای درست کنید و از کودک بخواهید توضیح دهد چه شکلی می‌بیند.

۲. قسمتی از یک داستان را بگویید و از کودک بخواهید ادامه آن را بگوید یا از او بخواهید برداشت خود را نقاشی کند یا حیوانات آن را بکشد.

۳. در محدوده سنی کودک، یک معما مطرح‌ کنید تا حدس بزند راجع به چه موضوعی صحبت می‌کنید.

۴. از بازی‌هایی مثل دوز، شطرنج و پازل برای تحریک حل مساله استفاده کنید. البته سعی کنید به کودک یاد دهید که بازی را برای برد و باخت انجام ندهد.

۵. از وسایل موجود در خانه مثل چند چوب کبریت یا ماکارونی استفاده کنید و از کودک بخواهید با آنها شکل یا خانه‌ای بسازد.

۶. روی یک صفحه یا مقوا مقداری نمک بپاشید و از او بخواهید که با آن شکلی بکشد. از او بخواهید با کاغذهای رنگی شکل‌هایی که در ذهن دارد بسازد.

۷. یک نقاشی را قطعه‌قطعه کنید تا تکه‌ها را به هم وصل و تصویر را کامل کند، نظیر آنچه در پازل انجام می‌دهد.

سهیلا عابدین‌پور