جوانان در دام شبکه های عنکبوتی هرمی

هرمی ها به خوبی رویای کسانی را که خواستار پول دار شدن یک شبه هستند شناخته اند چه آن جوانی که حاضر شده کلیه اش را اهدا کند تا به این رویا برسد و چه آن دختر جوان ساده لوحی که حاضر شده تا برای تأمین هزینه ورود به شبکه عنکبوتی هرمی ها, تن به خواسته نامشروع عده ای هوسباز دهد

رویای شیرین پول دار شدن! این رویا، نقطه آغازین فریب کاری تمامی شرکت های هرمی است. هرمی ها به خوبی رویای کسانی را که خواستار پول دار شدن یک شبه هستند شناخته اند. چه آن جوانی که حاضر شده کلیه اش را اهدا کند تا به این رویا برسد و چه آن دختر جوان ساده لوحی که حاضر شده تا برای تأمین هزینه ورود به شبکه عنکبوتی هرمی ها، تن به خواسته نامشروع عده ای هوسباز دهد. اما عاقبت اکثریت قریب به اتفاق این جوانان تلخ کامی است. هرمی ها به خوبی می دانند که چگونه برای شیرین کردن رویای خود، رویای شیرین اعضایشان را تلخ کنند.

براساس آمارهای موجود بیش از ۱۱۰ شرکت هرمی در کشور مشغول به فعالیت هستند. طبق بررسی های صورت گرفته، شرکت های هرمی تاکنون دست کم ۴ میلیون ایرانی را وارد شبکه عنکبوتی خود کرده اند. چهار میلیون نفری که اگر هر یک تنها یک میلیون تومان به جیب هرمی ها ریخته باشند، ۴ هزار میلیارد تومان سرمایه کشور در مسیری نامعلوم و به سوی مقصدی نامشخص هزینه شده است.

شگرد جالب توجه هرمی ها باعث شده تا ۱۵ استان کشور به طور مستقیم و به طرز گسترده ای اسیر فعالیت آلوده آنان شود. در خبرها آمده است در شهرستان کوچک دیر، معلم بازنشسته ای تمام پس انداز عمر چندساله اش را به همراه پاداش بازنشستگی به مبلغ ۳۰ میلیون تومان در اختیار کوئست قرار می دهد به امید آنکه بتواند با دریافت ۵۰ میلیون تومان، خانه ای بخرد. اما عاقبت این رویای شیرین معلم بازنشسته مانند سایر اعضا تلخ کامی است.

● هرمی ها و آغاز فعالیتی فریبکارانه

شرکت های موسوم به هرمی که فعالیت های آنها مبتنی بر نظام کلاهبرداری هرمی شکل است نخستین بار در دهه ۲۰ قرن گذشته میلادی توسط «کارلو پونزی» یک مهاجر ایتالیایی بنیانگذاری شد. وی توانست با شگرد فریبکارانه خود، سرمایه هنگفتی به جیب بزند، به طوری که پس از گذشت ۶ ماه، در سن ۴۰ سالگی به یک میلیونر مبدل شود.

راهبرد پونزی در انجام این کار دو اصل دروغگویی و سوءاستفاده از ساده لوحی مشتریان بود. او به مردمی که پول خود را پس انداز کرده بودند وعده پرداخت بهره ۴۰ درصدی در ۹۰ روز می داد، درحالی که در آن روز به حساب های پس انداز بیش از ۵درصد بهره پرداخت نمی شد.

کاری که این مهاجر ایتالیایی می کرد، بسیار ساده بود. فردی که از خارج نامه ای به آمریکا ارسال می کرد، در داخل آن تمبری را که برحسب بهای کشورش خریداری کرده بود جای می داد. وعده وسوسه انگیز پونزی به مشتریان این بود که با فروش تمبر یادشده و اختلاف بهای دلار و دیگر واحدهای پول خارجی، سود فراوانی به جیب خواهند زد.

وی با این ترفند ساده ولی حساب شده، از افراد ساده لوح که پول های خود را پس انداز کرده بودند در سه ساعت یک میلیون دلار دریافت کرد. این شیوه کلاهبرداری هم چنان ادامه داشت تا هنگامی که شرکتش اعضای جدیدی جذب می کرد و از این راه پول هایی را که به اعضای اولیه وعده داده بود، پرداخت می کرد.

بعدها براساس تحقیقات انجام شده مشخص شد، کارلو پونزی تنها ۳۰ دلار در شرکتش برای خرید تمبر سرمایه گذاری کرده بود. مجله «باررونز» که در آن زمان شیوه کلاهبرداری وی را افشا کرد، در این باره نوشت: «پونزی در شرکت خود سرمایه گذاری نمی کند. زیرا میزان تمبر پستی که شرکت پونزی برای خریدوفروش به آن نیاز داشت، بیش از ۶ برابر میزان موجود در بازار بود.

پس از افشای این کلاهبرداری، افرادی که پس اندازهای خود را در اختیار وی گذاشته بودند، هرگز نتوانستند پول خود را بازپس بگیرند و کارلو پونزی برای مدتی طولانی زندانی شد. وی در سال ۱۹۴۹ در تنگدستی و بدبختی در برزیل درگذشت.

اگرچه وی به عنوان بنیانگذار شرکت های هرمی شناخته می شود، اما رکوددار این نوع کلاهبرداری کثیف، «برنارد مادوف» آمریکایی است که توانست ۵۰ میلیارد دلار به دست آورد و به جرم کلاهبرداری هایش به ۱۵۰ سال زندان محکوم شد. بدین ترتیب وی باید مابقی عمرش را در پشت میله های زندان بگذراند.

این سرنوشت محتوم تمامی بنیانگذاران و اعضای فعال شرکت های هرمی است.

● کوئسترها، سخنوران ماهر و سفسطه گرا

مروجین و فعالان شرکت های هرمی، سخنورانی ماهر و توجیه گرانی ورزیده و سفسطه گرا هستند، شیوه تفکر در این سیستم اطاعت بی چون و چرا و تبعیت از سر شبکه هاست. این افراد در پاسخ به حرام بودن این گونه فعالیت ها عنوان می کنند کار ما بازاریابی شبکه ای است و در ازای جلب مشتری پول دریافت می کنیم و بازاریابی حرمت ندارد. لیدر های مجموعه های پانزی و هرمی در مقابل طرح ایراد خروج کلان ارز از کشور و لطمات شدید اقتصادی و اجتماعی می گویند میلیاردها دلار صرف خرید وسایل آرایش و دخانیات و... می شود. این در مقابل چند صد میلیون دلار پولی نیست! فعالان هرمی درخصوص ممنوعیت فعالیت های خود براساس قانون نیز عنوان می کنند چون مالیاتی به دولت پرداخت نمی کنند، فعالیت آنها ممنوع اعلام شده است.

توجیهات گوناگون فعالان هرمی، حاکی از هدفگرایی غیرمنطقی و کلاهبردارانه آنها در راستای کسب منافع بیشتر از طریق گسترش شبکه اعضا می باشد لذا انتظاری نیست که این افراد در مقابل ایرادات و اشکالات قانونی و منطقی بر فعالیت هایشان، سر تسلیم فرود آورند.

● تشریح فعالیت در طرح های هرمی

اگرچه شرکت های بازاریابی شبکه ای و طرح های هرمی از یک ساختار واحد بهره می گیرند اما شرکت های بازاریابی، زمینه ایجاد سرمایه جدید از طریق فروش کالا و خدمات به افراد غیر عضو را نیز فراهم می آورند، در صورتی که طرح های هرمی براساس گردش مجدد پول اعضای جدید شکل می گیرد.

شرکت های هرمی هیچ کمکی به رشد اقتصادی نمی کنند، بلکه با ایجاد شبکه ای غیرقانونی تنها نقدینگی افراد به تعداد محدودی از اعضا منتقل می شود و به عبارت دیگر، یک راه غیرقانونی برای کسب درآمد نامشروع به شمار می رود.

فعالیت شرکت های هرمی در تمام جهان ممنوع است و مجازات سنگینی برای این شرکت ها درنظر گرفته شده است. تعاریف مختلفی برای طرح های هرمی وجود دارد، ولی تمامی این تعاریف بر یک نکته واحد تأکید دارند:

«هرم، طرحی است که در آن فرد هزینه ای (هزینه ورود) را بابت فرصت آتی دریافت مزایا پرداخت می کند. درحالی که این مزایا از محل هزینه پرداختی سایر افراد به طرح، علاوه بر فروش محصول به مشتریان تأمین می شود.»

براساس نظریه فدراسیون جهانی اتحادیه های فروش مستقیم، طرح های هرمی، ماندگاری تجاری ندارند، زیرا مبنای فعالیت آنها تجارت کالا یا خدمات باارزش نیست.

● مراحل جذب و فعالیت شبکه های هرمی در ایران

گروه های وابسته به شرکت های هرمی تقریبا همگی به یک شیوه فعالیت می کنند. مراحلی که یک شخص از آشنایی با سیستم تا فعالیت در شرکت طی می کند به طور خلاصه عبارتند از:

۱- دعوت به جلسه معرفی سیستم (جلسه پرزنت)

۲- پیگیری اولیه و پاسخ به اشکالات.

۳- ادامه پیگیری ها در صورت عدم موافقت فرد پرزنت شده.

۴- تکمیل برگه تعهد و عقد قرارداد اینترنتی با شرکت مربوطه.

۵- حضور در جلسات آموزشی.

۶- حضور در جلسات پرزنت سایر اعضا.

۷- مشاهده CD «جوفابریکا» و CD بالتمن.

۸- مطالعه کتب آموزشی با موضوع روان شناسی موفقیت.

۹- یادگیری و تسلط بر نحوه معرفی سیستم و دریافت کاتالوگ.

۱۰- حضور در جلسات گروهی.

۱۱- آموزش های تکمیلی جهت رهبری و سرشبکه شدن.

۱۲- تمدید عضویت در شبکه بازاریابی شرکت.

● زنان خانه دار، طعمه جدید شرکت های هرمی ایرانی

با گسترش فعالیت شرکت های هرمی در سال های اخیر، زنان خانه دار به عنوان یک گروه هدف مورد توجه هرمی ها قرار گرفته است. درواقع کوئسترها یا شرکت های هرمی نظیر آن، علاوه بر فروش محصولات خود به خانم ها، زنان خانه دار را به فروش کالای خود تشویق می کنند که بدین صورت هرم خود را وسعت بخشند. در ایران طی سال های اخیر، هرمی ها عمده فعالیت ظاهری خود را در حوزه فروش کالاهای بهداشتی و آرایشی تحکیم کرده اند. این موضوع سبب شده تا زنان خانه دار به عنوان طعمه هایی مناسب و متناسب با اهداف هرمی ها در ایران در بیشترین خطر آلودگی قرار گیرند. بدین ترتیب اغلب مکان های خصوصی بانوان همانند آرایشگاه های زنانه و فروشگاه های لوازم آرایشی و بهداشتی بانوان به محافل خصوصی و نیمه پنهان شرکت های هرمی تبدیل شده و سبب شده تا فعالیت های هرمی به دور از چشم قانون گسترش قابل ملاحظه ای یابد.

البته این موضوع تنها منحصر به ایران نیست و به گفته خانم «کارمن مارتین» مسئول بخش مطبوعات شورای مصرف کنندگان و استفاده کنندگان اسپانیا، صاحبان شرکت های هرمی برای فرار از قانون به هنگام ثبت، شرکت را تحت عنوان فروش کالاهای بهداشتی و آرایشی ایجاد و به فعالیت ادامه می دهند. در اسپانیا نیز بانوان به عنوان گروه هدفگذاری شده شرکت های هرمی برای گسترش فعالیت ها انتخاب شده اند که این موضوع حساسیت های بسیاری را برانگیخته است.

● انهدام اعضای شرکت هرمی «پالینور»

در ماه های گذشته با تلاش پلیس امنیت در غرب استان تهران، یک شرکت هرمی تحت عنوان شرکت پالینور(P.L.N) متلاشی و برخی از سرشاخه های آن دستگیر شدند.

رئیس پلیس اطلاعات و امنیت عمومی استان تهران، در این خصوص گفت: در پی دریافت گزارشی مبنی بر فعالیت گسترده یک شرکت هرمی در کرج، رسیدگی ویژه به ماجرا در دستور کار مأموران قرارگرفت.

وی ادامه داد: پلیس پس از کشف سرنخ ها و شناسایی محل موردنظر، آنجا را نامحسوس تحت نظر گرفت. بدین ترتیب هشت نفر از اعضای شرکت هرمی پالینور(P.L.N) دستگیر شدند و یک دستگاه رایانه، ۷۰ جلد جزوه و کتاب حاوی مطالبی درباره آموزش چگونگی فعالیت شرکت های هرمی و... کشف شد.

وی تصریح کرد: در ادامه تحقیق، مشخص شد «آرش-ق» ۲۹ساله از اواخر سال گذشته با اجاره یک واحد آپارتمان، شرکت هرمی «پالینور» را تحت پوشش شرکت خدمات رایانه ای دائر و با فریب جوانان و افراد ساده لوح اقدام به جذب اعضا کرده بود.

این مقام ناجا خاطرنشان ساخت: هرکدام ازاعضای این شرکت با خیال واهی کسب درآمد آسان، حداقل ۲۰میلیون ریال جهت عضویت سرمایه گذاری کرده بودند.

سرهنگ «سرکاری» اظهار داشت: چون شرکت های هرمی برای ترغیب افراد به سرمایه گذاری، فعالیت غیرقانونی خود رابه عنوان تجارت الکترونیک مطرح می کنند ضروری است مردم بدانند این شیوه، نوعی کلاهبرداری نوین است که پیامدها و جرائم ناشی از آن ، خروج مبالغ هنگفتی ارز از چرخه فعالیت مثبت اقتصادی، بی انگیزگی جوانان به کار و معضل بیکاری، بروز اختلاف خانوادگی، افزایش روابط نامشروع، بروز تنش های اجتماعی و سایر جرائم (درگیری های درون شبکه ای، آدمکشی، ضرب و شتم و... ) را به همراه دارد.

● تفسیر به رأی مدعیان هرمی از متون دینی به نفع خود

باتوجه به نظر غالب فقها و مراجع عظام تقلید، مبنی بر غیرشرعی بودن معاملات صورت گرفته در شبکه های هرمی، طرفداران این گونه فعالیت ها به ویژه کوئست، با ترفندهای زیرکانه خاص خود آیات، روایات و فتاوی جعلی را دست آویز خود قرار داده اند. کوئسترها در برخی موارد با تفسیر به رأی دادن آیات قرآن کریم در باب بیع (خرید و معامله) برخلاف نظر صریح مراجع عظام، اقدام به تمجید پاسخی به اصطلاح شرعی و قانونی! برای توجیه اعضا و هواداران خود کرده اند.

مقام معظم رهبری، آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله صافی گلپایگانی، آیت الله نوری همدانی، آیت الله سیستانی، مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی و مرحوم آیت الله بهجت ازجمله مراجع عالیقدری هستند که فعالیت در شرکت های هرمی و شبکه های تحت عناوین گلدکوئست، کوئست وغیره را حرام اعلام کرده اند.

رهبر معظم انقلاب در پاسخ به پرسش های فراوان مقلدانشان درباره فعالیت شرکت های هرمی فرموده اند: «معاملاتی شبیه گلدکوئست و الماس صورت شرعی نداشته واکل مال به باطل است و جایز نمی باشد و آنچه را که از این طریق تحصیل کرده اید باید به صاحبان آن برگردانید و درصورت عدم امکان، حکم مال مجهول المالک را دارد که درصورت دسترسی به صاحبش باید پول را به او برگردانید و درغیراین صورت با اذن حاکم شرع (بنابر احتیاط واجب) به فقیر صدقه بدهید و دیگر بحث خمس مطرح نمی گردد.»

همچنین حضرت آیت الله خامنه ای، اجرای روش گلدکوئست توسط شرکت های ایرانی یا دولتی را بدون صورت شرعی، اکل مال به باطل و غیرمجاز دانسته اند.

آیت الله مکارم شیرازی نیز خود در ردیف نخستین مراجع عالیقدر تقلیدی هستند که بارها نظر خود را مبنی بر حرام بودن درآمدهای ناشی از فعالیت در شرکت های هرمی اعلام کرده اند ایشان در پاسخ به استفتایی از ایشان مبنی بر چگونگی حکم عضویت و فعالیت در شبکه های هرمی اظهار داشته اند:

«این گونه فعالیت های کاذب اقتصادی شرعاً جایز نیست و نوعی کلاهبرداری زشت غربی است و ازنظر شریعت مقدمه قابل تعقیب است. زیرا پول های کلانی که به بعضی از افراد داده می شود نه از طریق تولید به دست آمده و نه تجارت، بلکه اموال دیگران را با فریب گرفته و قسمتی را به نفع شرکت و قسمتی را به مشترکین و برای حفظ ظاهر احتمالاً قسمتی را به کارهای خیر اختصاص می دهند. این شگردهای اقتصادی از خارج آمده و امیدواریم دست اندرکاران توجه پیدا کنند وفریب این گونه مسائل را نخورند. بر حکومت محترم اسلامی نیز لازم است که در این مسئله دخالت کند و جلوی این فعالیت های اقتصادی ناسالم را بگیرد. زیرا در پایان که مشترکان و طلبکاران زیاد خواهند شد و برنامه ها عملاً متوقف می شود و چیزی دستگیر عده زیادی از مشترکین نخواهد شد ممکن است منجر به یک سر و صدای اجتماعی شود.

متن حکم آیت الله صافی گلپایگانی نیز درباره درآمد حاصل از بازاریابی شبکه ای و به خصوص شرکت گلدکوئست، به این شرح است: «بازاریابی به شکلی که در گلدکوئست و امثال آن است حرام و درآمد حاصل از آن نیز حرام است والله العالم.»

متن سایر استفتاءها و احکام صادره از سوی مراجع عالیقدر تقلید نیز همانند این احکام ذکر شده است.

با این وجود، سرشاخه های شبکه های هرمی در جلسات پرزنت (عضوگیری) با سوءاستفاده و جعل فتوای مجتهدان و مراجع تقلید فعالیت و کسب درآمد ازطریق شبکه های بازاریابی هرمی خود را مشروع جلوه می دهند.

● اصل تقلب

فریب و تقلب در کوئست یک اصل است و این دقیقاً برعکس ادعایی است که اعضای آن دارند. کوئسترها باجملات فریبنده و محرک تلاش می کنند تا دنیای فعالیت در شبکه عنکبوتی هرمی را رؤیایی جلوه گر سازند.

یک دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف که به گفته خود بارها به جلسات پرزنت کوئست دعوت شده، اما هرگز به عضویت این شبکه درنیامده، می گوید: «شاید شما نیز به وسیله یکی از اعضای این سیستم یا سیستم های مشابه پرزنت شده باشید و شرکت و فعالیت هایش به شما معرفی شده باشد. پس حتماً این تجربه را دارید که در جلسه پرزنت حس می کنید، پرزنت کننده چه قدر در کار خود متبحر است و اطلاعات کاملی دارد. احتمالاً از این همه اطلاعات فرد پرزنت کننده در حوزه های مختلف تعجب کرده اید، چه بسا که خودتان را سرزنش هم کرده باشید که چه قدر نسبت به او عقب هستید. غافل از این که، آنها فقط چندین صفحه از یک جزوه سی-چهل صفحه ای را به صورت کامل حفظ کرده اند و توانسته اند کاتالوگ تبلیغ و بازاریابی را پس از قبولی در امتحان پرزنتوری، که بیشتر حافظه انسان را مورد آزمایش قرار می دهد، دریافت کرده اند، بعد از چندبار پرزنت شدن در همان سیستم می بینید که چه قدر جمله ها حتی یکایک کلمات پرزنتورها در جلسه های متفاوت شبیه به هم است.»

وی می افزاید: منبع اطلاعاتی بازاریاب هایی که مسلط، باسواد و آگاه در هر زمینه به نظر می رسند، چند جزوه کم حجم است. هرچند که برای جذب نیرو در این کمپانی، این جزوه ها زیرنظر استادان و متخصصان به نحوی نوشته شده است که مراحل جذب و به کارگیری افراد براساس اصول روانشناختی و جامعه شناسی باشد. اما با این حال هر عضو تازه خیلی زود درمی یابد که مراحل جذب افراد جدید به صورت مشروح، تعیین هدف، تعهد عضو، تخصیص زمان به وسیله آنها، چگونگی نوشتن لیست افرادی که تصمیم به ورود آنها به این شبکه می باشد، چگونگی دعوت کردن، معرفی شبکه در قالبCD و کاتالوگ، برگزاری جلسات معرفی، استفاده از تکنیک feel-felt found برای پاسخگویی به سؤالات در جلسات، اصل پی گیری برای جذب، تشریح راز ارتباط موفق، طرح اصول پنج گانه برقراری ارتباط، شش قدم برای پاسخ دادن به سؤالات براساس یک طرح ثابت است که به وسیله گردانندگان اصلی شرکت طراحی شده است که در یکایک آنها، شیوه های رفتاری دروغین برای کلاه سر این و آن گذاشتن با استفاده از اصول علمی به منظور به کارگیری نقاط ضعف شخصیتی در افراد یا زندگی آنها آموزش داده شده است.»

«میترا-خ» که حدود یک سال و پنج ماه هم در این شبکه فعالیت کرده است، می گوید: «در جزوه ها و CD آموزشی به فرد یاد می دهند که حتی در برابر پرسش های احتمالی افراد تازه وارد چه پاسخی بدهند تا او را مجاب کنند. جزوه (objections) که همه اعضا باید آن را ازبر کنند حاوی اطلاعات غلط، تحریف شده و غیرواقعی از نحوه فعالیت کوئیست در سراسر دنیا است که همه سؤال های احتمالی را با پاسخ مدیران ارشد به آنها درج کرده است.»

وی می افزاید: «پاسخ به همه پرسش هایی که در جلسات پرزنت قابل پیش بینی هستند، در این جزوه گردآمده است. مثلاً پاسخ به این سؤال ها که افراد پس از مدتی شغل خود را رها کنند، به ضرر کشور هست یا نه، آیا بازاریابی برای کوئست کار کاذبی است یا نه، چرا فعالیت این کمپانی ها از کشورهای شرقی شروع شده نه کشورهای غربی، آیا این فعالیت در ایران قانونی است.»

این سرگروه پشیمان شده از فعالیت در شبکه اختاپوسی کوئست ادامه می دهد: «وقتی بعد از مدت ها عضوگیری و فعالیت به خود آمدم، احساس پوچی کردم. حقیقت بر من آشکار شده بود که درحال بازی دادن مردم هستم. جلسه های تکراری جزوه ها حالم را به هم می زد و از این همه دروغ گویی، تظاهر و ریا متنفر شدم. انگار به اصل خودم رجعت کردم و دریافتم که تا به حال هم با توجیهات غیرعلمی که به دیگران تحویل می دادم در واقع سر خودم کلاه می گذاشتم. می دانستم که وقتی در جلسات هدف از اعضا می خواهم رویاهایشان را به صورت تخیلی به زبان بیاورند، دارم از نقاط ضعف آنها برای تحقق آرزوهای شخصی ام سوءاستفاده می کنم. درحالی که اعضای زیر گروه من با هزار امید و آرزو وارد سیستم می شدند و تازه کاری سخت را آغاز می کردند من به ورچر (جایزه ویژه) خود فکر می کردم. این همه تضاد باعث شد تا یک روز صبح تصمیم بگیرم درپی خود واقعی ام بگردم. برای خودم بودن باید از گلدکوئست خداحافظی می کردم. همان روز همه جزوه ها را آتش زدم، سی دی ها را شکستم و به همه اعضای زیرمجموعه ام گفتم که دیگر کار نمی کنم.»

● هرمی های پشیمان

یکی از افرادی که به جلسات پرزنت و تشکیلاتی شرکت های هرمی دعوت شده و به گفته خود با آنها زندگی کرده است، یک جوانی شهرستانی است که از طریق بستگانش جهت پیدا کردن شغل به تهران آمده و به یکی از این شرکت ها وارد شده است.

وی در گفتگو با کیهان اظهار می دارد: «پس از آنکه توسط یکی از بستگانم برای پیدا کردن شغلی مناسب به تهران آمدم، به یک خانه تیمی که در واقع اتاق کوچکی بدون هیچ نشانه ای از فعالیت تجاری اقتصادی بود وارد شدم و توسط افراد کراوات زده ای به مدت ۱.۵ساعت پرزنت شدم. پس از آنکه نتوانستند مرا متقاعد به همکاری با خود کنند و از آنجائیکه من فرد مذهبی بودم و این موضوع آن ها را دچار سختی بیشتری کرده بود، مرا به خانه دومی انتقال دادند. در خانه تیمی دوم با فضایی کاملاً متفاوت مواجه شدم. افرادی به ظاهر نمازخوان و خانه ای که با تصاویری مذهبی تزئین شده بود. روند پرزنت کردن و متقاعد ساختن من در این خانه نیز ادامه یافت. در طول این مدت هرمی ها که تعدادشان ۱۵نفر تصور می شود تماس های تلفنی مرا به شدت محدود کردند. فردی به نام حاج ابوالفضل که اهل قم بود و سرشاخه گروه محسوب می شد با نشان دادن دستخط برخی افراد نظیر (ص-ر) که آن را مرجع تقلید می خواندند و من برای بار نخست بود که نام ایشان را می شنیدم مرا تحت فشار شدید روانی قرار دادند که گاه تا پای درگیری پیش رفتیم. در نهایت این افراد وقتی با مقاومت من مواجه شدند اصرار عجیبی به خروج از خانه و چرخیدن در شهر برای آرامش من کردند. عاقبت با گرمکن مرا از خانه خارج و به نزدیکی خانه سومی بردند و به شدت اصرار کردند که وارد این منزل شوم. با مقاومت شدید من، بار دیگر سوار ماشین شدیم و پس از مدتی چرخیدن، مرا با همان گرمکن در یکی از ایستگاههای مترو به شکل توهین آمیزی پیاده کردند.

یکی دیگر از اعضای شرکت هرمی «آسو» در غرب ایران، داستان ورود خود به سیستم اختاپوسی را اینگونه تعریف می کند:

من خودم درگیر شرکتی به نام آسو که ایرانی بوده شدم. متأسفانه من و بسیاری از دوستانم درگیر و قریب یک میلیارد تومان از سرمایه هایمان به غارت رفت و مال حرام وارد زند گی مان شد.

خدا می داند که بیش از یکسال است که درگیر مسائل قانونی این شرکت هستیم و نه تنها پیشرفتی نداشتیم بلکه خود نیز از لحاظ قانونی مجرم هستیم.

می خواهم به صورت کاملاً سیستمی و با پوشش خبری زیاد مردم را از این تله انحرافی نجات بدهم.

جالب است بگویم روش آنها همچون روش منافقین، القاء و ایجاد توهم زراندوزی است تا بدین وسیله افراد بویژه خانواده های متدین را آلوده نمایند.

هرمی دیگری می گوید: متأسفانه من ابتدای سال گذشته توسط بستگان نزدیک وارد این سیستم شدم و حتی چند نفر رو وارد هم کردم ولی با تحقیقاتی که انجام دادم کذب بودن ادعاهای کوئست برام محرز شد و کنار کشیدم.

نظر همه مراجع مبنی بر حرمت هست که من خودم از دفتر آقای بهجت(ره) و هم دفتر آقای مکارم حضوراً استفتاء کردم. ضمن اینکه دفتر آقای مکارم به طور رایگان کتاب «بازاریابی شبکه ای یا کلاه برداری مرموز» را به من اهدا نمود.

محسن، یکی دیگر از کوئسترهای پشیمان است که می گوید:

«من سال ۸۳ وارد گلدکوئیست شدم بیش از ۳ ماه تمام وقتم رو گذاشتم روی این قضیه اینقدر به دوست و آشنا رو انداختم که یه جورایی اعتماد به نفسمو از دست دادم از طرفی کار قبلی رو هم بخاطر این از دست دادم.

بالادستی ها برای من لیست افراد آماده کردند و من به هر دوست و دشمنی رو انداختم، ولی فایده نداشت و چون زن و بچه داشتم و تو خرج آنها مانده بودم آن را ول کردم. سال ۸۴ همان کوئیستی های سابق وارد شبکه دیگری شده بودند به اسم لکسلی به زور من رو وارد این شبکه کردن و من برای اینکه عضو بیارم خواهرم و دخترخاله ام رو وادار کردم طلاهایشان را بفروشند و وارد سیستم شوند اوایل همه چیز خوب بود ولی کم کم آنها از آوردن زیر مجموعه عاجز شدند و از من طلب پول کردند من ماندم و ۳ میلیون پول که جز شرمندگیش برام چیزی نموند...

آن موقع بود که بالادستی های من چهره واقعی خودشونو نشون دادند...

● جوان ۲۴ ساله قربانی شرکت های هرمی

جوان ۲۴ ساله ای که در پی فریب خوردن از سرشاخه های یک شرکت هرمی تا چند روز پیش در رویاهای طلایی خود غوطه می خورد، امروز و پس از خودکشی ناموفق، تبدیل به جوان فلجی شده که به سختی قادر به ادامه زندگی است.

این ماجرای تکان دهنده تنها یک مورد از اثرات اجتماعی است که سرطان کوئست بر جای گذاشته است.

بازپرس شعبه سوم جرایم اقتصادی در ارتباط با پرونده این جوان می گوید: چند روز پیش، والدین جوانی با مراجعه به دادسرا و ارائه شکایت بیان کردند فرزند آنها پس از سرمایه گذاری در یک شرکت هرمی که با تبلیغات گسترده در شبکه های اینترنتی اقدام به جذب سرمایه می کرد مبلغ ۲ میلیون تومان پولی را که مقادیری از آن را قرض کرده بود در این شرکت سرمایه گذاری و پس از گذشت مدتی اقدام به جذب چند زیرشاخه کرد تا بتواند براساس وعده های فریبنده با اضافه کردن به زیرشاخه ها پورسانت بگیرد، اما زمانی که متوجه شد تمام وعده ها دروغی بیش نبوده با مراجعه به فردی که او را جذب کرده، درخواست استرداد ۲ میلیون تومان سرمایه اولیه خود و پول زیرشاخه ها را کرد که پاسخ منفی شنید.

در پی این پاسخ، جوان ۲۴ ساله که تمام امیدهایش مبدل به کابوس یاس آور شده بود، با خوردن مقداری قرص اقدام به خودکشی کرد، اما پس از انتقال به بیمارستان به دلیل شدت مسمومیت از ناحیه هر دو پا فلج شده است.

بازپرس شعبه سوم مبارزه با جرایم اقتصادی افزود: به دنبال این شکایت، دستور قضایی برای پیگیری و تحقیق در این زمینه صادر شد و ماموران با اطلاعاتی که در این زمینه به دست آوردند، پس از حضور در محلی که در پوشش یک شرکت تجاری فعالیت می کرد، با پلمب کردن این محل چند نفر را دستگیر و تحقیق از آنها را آغاز کردند.

¤ فروش «کلیه» برای عضویت در شرکتهای هرمی

تبلیغات وسوسه انگیز شرکتهای هرمی سبب شده تا برخی جوانان برای رسیدن زودهنگام به پول و ثروت های کلان، دست به اقدامات عجیب و ناگواری بزنند.

در آخرین گزارش دریافتی، یک جوان ۲۷ ساله ایرانی پس از پرزنت در یکی از این شرکت ها به خاطر فقر مالی و با هدف تأمین هزینه ثبت نام در این شرکت هرمی «کلیه» خود را فروخته است.

براساس این خبر، خریداران در ازای خرید «کلیه» این جوان همدانی مبلغ شش میلیون تومان به او پرداخت کرده اند تا وی بتواند هزینه عضویت خود را بپردازد.

چندی پیش نیز یک جوان ۲۲ ساله پس از پرزنت در یکی از شرکت های هرمی پدرش را وادار به فروش دام و طیور می کند که پس از مخالفت پدر، این جوان اقدام به خودکشی می کند.

در موردی دیگر، یک دختر دانشجو برای تهیه هزینه ثبت نام در یک شرکت هرمی پس از تلاش فراوان برای قرض گرفتن این مبلغ و ناکامی در این تلاش، مجبور می شود تن به اعمال غیراخلاقی دهد.

گفتنی است براساس اخبار موثق دریافتی کیهان از منابع آگاه در پرونده های زیادی که از سوی اعضای شاکی و مالباخته علیه شرکت های هرمی و شبکه ای در دادگستری تشکیل شده است، علاوه بر کلاهبرداری های مالی، موارد متعددی از خلافکاریهای غیراخلاقی، فساد، آدم ربایی و قتل نیز دیده می شود.

● ممنوعیت فعالیت های بازاریابی چند سطحی در کشورهای مختلف

علیرغم اینکه لیدرها و سرگروههای شبکه های هرمی در جلسات پرزنت، اعلام می کنند که فعالیت های هرمی تحت عنوان بازاریابی چند سطحی در کشورهای پیشرفته غربی کاملاً آزاد و قانونی است و حتی از فعالیت های مذکور حمایت می شود، اما این فعالیت ها با محدودیت های قانونی بسیاری در این کشورها روبه روست.

براساس مشاهدات موجود در کشور آمریکا هر ایالتی قوانینی را جهت کنترل شرکت های بازاریابی چند سطحی وضع کرده است. اگرچه بیشتر فعالیت های اجرایی از سوی دولت فدرال و از طریق FTC SEC و US Postal Service بوده است، اما گستره این فعالیت های اجرایی در سطح ایالت ها است.

فعالیت های محدود کننده فعالیت های مرتبط با بازاریابی چند سطحی از دهه ۱۹۷۰ میلادی در آمریکا آغاز شد. در ابتدا این فعالیت ها درچارچوب قانون امنیت تجارت و قوانین کلاهبرداری و فریب مصرف کننده صورت می پذیرفت. با گذر زمان و تغییر روش شرکت های هرمی، هرایالت آمریکا قوانین ممنوع کننده ای را وضع می کند.

این قوانین در حوزه «طرح های هرمی»، «قوانین طرح های زنجیره ای بی پایان»، «قوانین بخت آزمایی»، «قوانین ارجاع برای فروش» و اخیرا «قوانین توزیع چند سطحی» تصویب و اجرایی شده است.

در آمریکا اغلب شرکت هایی که تحت قانون بخت آزمایی نیز فعالیت می کنند، تحت قوانین طرح های هرمی مورد پیگرد قرار می گیرند.

براساس قوانین ایالت مریلند، هر طرحی که به موجب آن، یکی از اعضا مبلغی را پرداخت کند تا در ازای آن، حق الزحمه ای را کسب کند و این حق الزحمه ناشی از معرفی فردی به عنوان عضو باشد، ممنوع و غیرقانونی است.

در ایالت های میسوری، نیومکزیکو، داکوتای شمالی، اوکلاهاما، تگزاس، تنسی و پورتوریکر نیز قوانین مشابهی وجود دارد.

در کانادا نیز فعالیت شرکت های شبکه ای و هرمی در بخش ۵۵ قوانین فعالیت های رقابتی فدرال کانادا ممنوع می باشد و برای آن جرایم سنگین نقدی و زندان پیش بینی شده است.

در روسیه نیز طبق قوانین جدید، ایجاد شرکت های هرمی جرم سنگین محسوب می شود و کسانی که مرتکب چنین اعمال اقتصادی شوند، با توجه به میزان جرم ارتکابی، به چهار تا ۱۵ سال زندان محکوم می شوند.

سازمان فدرال بازار مالی روسیه دست اندرکار مبارزه با شرکت های هرمی است و با همکاری برخی نهادهای امنیتی از جمله سازمان امنیت فدرال و اداره امنیت اقتصادی وزارت کشور به این مبارزه می پردازد.

اداره امنیت اقتصادی وزارت کشور روسیه به تازگی اعلام کرد از سال ۱۹۹۱ تاکنون، ۵۱۸ شرکت هرمی ورشکسته یا تعطیل شده اند و ۳۳۶ پرونده علیه مسئولین آنها گشوده شده است.

شرکت های هرمی در روسیه که دو دهه پیش و به دنبال فروپاشی شوروی مانند قارچ شکل گرفتند، سرمایه های میلیون ها نفر را در روسیه بلعیدند و به اقتصاد این کشور و مردم آن خسارت های هنگفتی وارد کرد.

کشورهای مختلف دیگر دنیا از جمله سوریه نیز پس از مواجه شدن با نتایج مخرب شرکت های هرمی و شبیه آن، تمام امکانات قانونی، پلیسی و قضایی خود را به کار گرفتند تا با این پدیده شوم به مقابله برخیزند. سوریه برای جلوگیری از فعالیت شرکت های «شبه هرمی» و اخلالگران اقتصادی در این کشور قوانین سختی وضع کرده و با اشخاص فعال در این عرصه به شدت برخورد کرده است.

چین نیز فعالیت شرکت های هرمی را غیرقانونی و باعث بروز فساد اقتصادی می د اند

براساس آمارهای منتشر شده تنها در سال گذشته میلادی چین با بیشتر از دو هزار و ۵۰۰ مورد از این نوع شرکت ها و فعالان شرکت های غیرقانونی هرمی برخورد کرده و بسیاری از دست اندرکاران شرکت های هرمی را به مجازات رسانده است.

در سال گذشته میلادی مسئولان وزارت بازرگانی چین خاطرنشان کرد: ۲۰ هزار بخش که در فعالیت های فروش هرمی دست داشتند از بین برده شدند و پلیس صدها مورد را پیگیری کرده و نزدیک به یک هزار نفر را نیز در این ارتباط بازداشت کرده است.

از آن مهمتر اینکه کنگره ملی خلق چین قانونی را در این ارتباط تصویب کرده است که براساس آن و در چارچوب قوانین جزا کسانی که در فروش هرمی مشارکت داشته و یا اقدام به سازماندهی شرکت ها و فروش های هرمی کنند به شدت مجازات خواهند شد.

● گزارش مشاور ارشد کمیسیون تجارت فدرال آمریکا

«دبرا. ای. والنتین» (Debra A Valentine) مشاور ارشد کمیسیون تجارت فدرال آمریکا، در سمینار صندوق بین المللی پول (IMF) با موضوع «امور حقوقی شایع و موثر بر بانک های مرکزی» در گزارشی پیرامون طرح های هرمی، چنین اظهار می دارد:

«از فرصتی که دادید تا در مورد مشکلات فزاینده بین المللی طرح های هرمی صحبت کنم، سپاسگزارم. نکته قابل توجه در مورد چنین طرح هایی، این است که با وجود اینکه طرح ها شکل های قدیمی کلاهبرداری هستند، تکنولوژی جدید، به طور وسیعی توانایی بالقوه آنها را برای ضربه زدن به شهروندان ما افزایش داده است. خصوصا اینترنت که برای سازندگان هرم، بزرگراه وسیعی را جهت جذب نیروهای جدید از سراسر جهان و در زمانی بسیار کوتاه فراهم می کند.

● اطلاعیه پلیس بین الملل

در سال ۲۰۰۵ میلادی، سه نفر از سران گلدکوئست به نام های «دوناماری الیسون»، «جوزف بیسمارک» و «ویجی السوارن» توسط پلیس جاکارتا و به درخواست پلیس بین الملل (Interpol) دستگیر شدند. اتهام این افراد راه اندازی شرکتی با سیستم هرمی بوده است و به همین دلیل از طرف دولت کشورهای مالزی، هنگ کنگ و فیلیپین تحت پیگرد قانونی قرار گرفته بودند.

با جستجویی ساده در سایت اینترپل مشاهده می شود که دست کم پنج نفر از نه عضو هیئت رئیسه این شرکت تحت تعقیب پلیس بین الملل می باشند.

این افراد عبارتند از: «ویجی السوارن» مدیر داخلی، «کورت جورج روکورنیک» مدیر امنیتی، «خوزف بیسمارک» مسئول روابط عمومی، «تاجی کینتارا» مسئول بخش تحقیق و توسعه و «دوناماری الیسون» مسئول امور آموزشی.

ضمنا دولت امارات متحده عربی نیز خانم «سوزان کری» نماینده اصلی شرکت گلدکوئست در ایران را به دلیل فعالیت های ناسالم اقتصادی از این امیرنشین اخراج و براساس اخبار موجود وی محل فعالیت خود را به عمان تغییر داده است.

● هشدار نسبت به رشد قارچ گونه شرکت های هرمی جدید

شرکت های هرمی هر روز از الگوریتم و شیوه جدیدی برای کسب درآمد بیشتر استفاده می کنند که این موضوع، گاه شناسایی و مقابله با آنان را دچار مشکلات بیشتری می کند. به عنوان مثال یکی از خوانندگان در تماس با سرویس اقتصادی کیهان می گوید: مدتی است که محصولات آرایشی Oriflame به صورت بازاریابی مستقیم و شبکه ای در جامعه فروخته می شود، درحالیکه این محصولات در هیچ فروشگاه و داروخانه ای یافت نمی شود. روش فروش این شرکت گرچه به صورت هرمی است، ولی قواعد و قوانین آن تا حدی متفاوت است و چون فروش کالا به صورت واقعی اتفاق می افتد و کالای دریافتی معادل پولی است که پرداخت می شود، تا حدودی فعالیت این شرکت را توجیه می کند. از کیهان خواهش می کنم این موضوع را پیگیری کرده و اطلاع رسانی کافی را داشته باشد. خواهشمندم از مسئولین بازرگانی، بهداشتی و قضایی در این مورد سؤال شود تا تکلیف مردم درمورد اعتماد به این محصولات و نحوه فروش و بازاریابی آنها مشخص گردد. شبکه هرمی این شرکت نیز به شدت درحال گسترش است به گونه ای که در مدت ۱ ماه اخیر تاکنون از سه کانال مختلف محصولات این شرکت به اینجانب معرفی و تبلیغ شده است. اگر کار این شرکت کاملاً قانونی و موجه است، پس چرا محصولات آن در هیچ فروشگاه و داروخانه ای یافت نمی شود؟ مسئولین چگونه به این محصولات آرایشی و بهداشتی نظارت می کنند؟

این مورد تنها یک نمونه از نسل جدید شرکتهای هرمی است. شرکت های دیگری با فعالیت در حوزه هایی متنوع مشغول به فعالیت هستند و تعدادی نیز در راهند. نکته مهم تغییر در الگوریتم فعالیتی این شرکت هاست که هر روز پیچیده تر اما با همان قاعده کلی تغییر می کند.

علیرغم گذشت سال ها از ورود نخستین شرکت هرمی به ایران، هم چنان اخبار تلخ کلاهبرداری های این شبکه ها به گوش می رسد. سستی برخورد قضایی با شرکت های هرمی که امنیت ملی کشور را نیز در خطر قرار داده اند، سبب شده تا در سالهای اخیر، فعالیت پنهان و نیمه پنهان شبکه ای آنان رشد چشمگیری یابد، به طوریکه ۱۵ استان کشور را در سطح وسیعی مورد هجوم خود قرار داده اند.

به نظر می رسد برخوردهای مقطعی را باید کنار گذارد و فکری اساسی برای ریشه کنی سرطان کوئست و دیگر شبکه های هرمی نظیر آن گرفت تا دیگر این چنین سرمایه، تولید، نیروی فکر و اندیشه و هزاران سرمایه دیگر بشری در کشورمان صرف تحقق رویای شیرین عده ای محدود نشود. فردا شاید دیر باشد، امروز باید تصمیمی گرفت.

بابک اسماعیلی