فنر Spring

ماده و چیزی است که به آن حالت فنری می‌دهند مثلاً اگر شاخه تازه درختی را بهم پیچانیم چون آنرا رها سازیم به حالت اول بر می‌گردد. همچنین است چوب‌ها یا فلزات قابل ارتجاع که چون دو …

ماده و چیزی است که به آن حالت فنری می‌دهند مثلاً اگر شاخه تازه درختی را بهم پیچانیم چون آنرا رها سازیم به حالت اول بر می‌گردد. همچنین است چوب‌ها یا فلزات قابل ارتجاع که چون دو سر آنرا بهم نزدیک کنیم حالت فنری یافته و با رها کردن و در سر آنها باز بحال اول خود در می‌آید. تقریباً اگر دو سر همه فنرها بهم نزدیک و آنگاه آنها را رها کنیم بحالت اول و غیر فنری باز می‌گردند. امروزهموادی که از آنها فنر ساخته می‌شود فولاد و مفرغ است.

فنرها به‌مقیاس وسیعی در ماشین‌سازی و ماشین‌آلات بکار می‌رود. در ساعت‌ها، درها و سوپاپ‌ها و غیره فنر بکار می‌رود. برخی از فنرها به آهستگی باز می‌شوند مانند فنر بکار رفته در ساعت‌ها. باز شدن فنر بستگی به به‌نیرو و فشاری دارد که از آن فشار کاسته می‌شود یا به کلی فشار از میان می‌رود. آلیاژهائی که در ساختن فنر از آنها استفاده می‌شود. کرومونیم، نیکل تنگستن و کبالت برای سیم فولاد در افزایش قابلیت ارتجاعی آنها مؤثر است. فنری که از فولاد ضد زنگ ساخته شده به‌خوبی در حرارت ۲۶۰ درجه سانتی‌گراد مقاومت دارد. فنرهائی که از آلیاژ نیکل و کرومیوم ساخته حرارت ۴۸۰ درجه سانتی‌گراد حالت ارتجاعی و تیزی خود را حفظ می‌کند. فنرهائی که در موتور جت و توربین گازی به‌کار می‌روند باید تحمل درجات خیلی بالائی از حرارت را داشته باشند.

احتمالاً نخستین فنرها از شاخه‌های جوان و نونهال به‌وسیله شکارچیان نخستین، برای ساختن دام‌ها و تله‌ها، ساخته و مورد استفاده واقع می‌شد در پیشرفت‌های بعدی، آدمیان نخستین از شاخه‌های نسبتاً کلفت که تا حدی به‌سختی به‌صورت کامل در می‌آمد استفاده می‌کردند. این فنرهای ساده اساس بسیاری از ابزارهای جدید گشت.

از جمله ماکوها، دریل‌ها و مته‌ها بکار می‌رفت. در حدود ۴ ق ـ م بمقیاس نسبتاً گسترده‌ای از مواد قابل ارتجاع در فنرها و فنرسازی برای فنرهای پیچشی بیشتر استفاده می‌شد. فنرهای با پیچ تند بیشتر در اسلحه‌هائی چون کمان و منجنیق بکار می‌رفت.

از روزگاران نخستین فنر همواره یکی از ساده‌هٔرین و در عین حال فراوان‌ترین کاربردهای ابزاری داشت که این ابزارها سودمندی‌های بسیار داشته احتمالاً یکی از انواع فنرها، سیم پیچ فنری است که کاربرد فراوانی دارد با این‌حال فنر در صنعت هر روز کاربردهای بسیار یافته است.

امروزه فنر را در هر چیزی که دورو بر ماست می‌توان یافت و یکی از مهمترین کاربرد فنر کار در ساعت‌هاست [۲۶].

فنرها در اتومبیل

برای جلوگیری از تکان‌ها و ضربات وارد به اتومبیل و موتور که بسیار مضر است و مایه خرابی دستگاه‌ها و بریدن میله‌ها و شل شدن پیچ‌ها و ناراحتی مسافر می‌شود فنر بکار می‌برند.

فنرها در اتومبیل دو نوع است:

۱) فنرهای برگی (شمسی)

۲) فنرهای مارپیچی، فنرهای برگی از تعدادی صفحات فولادبلند قابل ارتجاع پدید آمده که روی هم قرار گرفته، بزرگترین برگ آنها شاه فنر نامیده شده و دو سر آن پیچیده و لوله نشده و محل اتصال به قامه و گوشواره می‌باشد لائی‌ها یا برگ‌های دیگر فنر روی شاه فنر قرار گرفته و رفته‌رفته طول آنها کم می‌شود. لائی‌های فنر به‌وسیله بست‌هائی بهم وصل شده است.

اغلب فنرهای برگی در وسط توسط یک پیش به‌شکل (u) به پوسته دیفرانسیل مربوط و از طرفین یعنی دو انتهای شاه فنر توسط قامه و گوشواره به چهار چوبه شاسی وصل شده طرز استقرار فنر در روی کلیه اتومبیل‌ها به یک صورت نیست ولی تنها این موضوع مسلم است که فنر را بهر نحوی که قرار دهند باید میان چهار چوبه شاسی و پوسته دیفرانسیل قرار گیرد و کار خود را که عبارت از گرفتن ضربات و خنثی کردن اثرات آن است انجام می‌دهد.

در برخی اتومبیل‌ها به‌ویژه اتومبیل‌هایسواری فنر مارپیچی به‌کار می‌برند و بیشتر در چرخ‌ها جلو دیده می‌شود. در ماشین‌هائی که فنر مارپیچی بکار می‌رود هریک از فنرهای جلو میله‌های محدود کننده حرکت دارد تا از حرکت فنر بطرفین برگی یا میله‌های پیچی می‌باشد مزیت فنر پیچی بر فنر برگی آنست که آرامتر بالا و پائین می‌رود و برای ماشین‌های سواری بهتر است و دیگر اینکه نیاز به روغن‌کاری ندارد. در صورتی‌که سر قامه فنرهای برگی را همواره باید گریس کاری کنند [۱۰].

۲۶ ـ دکتر محمد سعیدیان

۱۰ ـ مکانیک عمومی اتومبیل و شناسائی خودرو ـ عبدالجواد تبهی