سلامت دهان و دندان نیازمند نگاهی نو

سازمان بهداشت جهانی, سلامت دهان و دندان را بخشی از سلامت عمومی بدن می داند و پوسیدگی دندانی پس از سرماخوردگی, شایع ترین و مهم ترین بیماری عفونی مزمن در جهان است

سازمان بهداشت جهانی، سلامت دهان و دندان را بخشی از سلامت عمومی بدن می‌داند و پوسیدگی دندانی پس از سرماخوردگی، شایع‌ترین و مهم‌ترین بیماری عفونی مزمن در جهان است...

ضمن این که شاخص‌های ناشناخته و فراموش شده دیگری وجود دارد که باعث می‌شود نگاه و روش علمی و عملی در سلامت دهان و دندان تغییر یابد. بیماری‌های لثه و پریودنتال مهم‌ترین علت از دست رفتن دندان در جهان هستند. سرطان دهان در دسته‌بندی جهانی جزء ۱۰ سرطان اول و شایع بین مردم و عفونت‌های دهان، مهم‌ترین عامل بروز بیماری‌های دهان است. شیوع شکاف کام و لب که یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌ها با طولانی‌ترین درمان‌ها در جهان محسوب می‌شود، نسبت به گذشته افزایش‌یافته است. با این‌همه متاسفانه اهمیت سلامت دهان و دندان نسبت به سلامت عمومی بدن بسیار پایین و توجه و نگاه جامعه پزشکی و بیمار به سلامت دهان و دندان بسیار کمرنگ است. تغذیه نامناسب که تاثیر مستقیمی بر افزایش میزانDMFT در دانش‌آموزان، کودکان و نوجوانان دارد، دارای اولویت نیست.

باید توجه کرد که هر یک از موارد فوق با اجرای برنامه‌های مشخص و پیشگیرانه به‌راحتی قابل کنترل هستند. مطالعات و گزارش‌ها نشان می‌دهد پیشگیری از بیماری‌های لثه، عفونت‌های دهان، سرطان دهان و انجام برنامه‌های موثر بر DMFT در کشور‌های توسعه‌یافته از اصلی‌ترین رویکردهای سلامت دهان و دندان هستند، در حالی که در کشور‌های در حال توسعه یا توسعه‌نیافته، تکنیک‌ها و روش‌های درمانی جایگزین، برای جبران صدمات وارد شده در محیط دهان مورد توجه و ملاک عمل است. می‌دانیم که هزینه‌های روش‌های درمانی بسیار بیشتر و میزان هزینه اثربخشی آن بسیار کمتر از تکنیک‌های پیشگیری است. کنترل پوسیدگی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های پیشگیری در همه جهان معرفی شده و در حال اجراست و پوسیدگی با استفاده از فلوراید و بسیاری روش‌های ساده قابل کنترل خواهد بود.

مطالبی که در بالا به آن اشاره شد، سوال‌های مهمی را مطرح می‌کند؛ این موارد چه راه‌حلی دارد؟ چگونه و به‌وسیله چه کسانی قابل کنترل است؟ و ما باید چه کنیم؟

محققان دندان‌پزشکی اجتماعی و جامعه‌نگر، طراحان و سیاست‌گذاران سلامت دهان و دندان، آموزش‌دهندگان و مدرسان حوزه دندان‌پزشکی، دندان‌پزشکان شاغل در بخش دولتی و خصوصی و درمانگران چه پاسخ یا راه‌حلی برای این مسائل دارند؟

این پاسخ بسیار راحت است اما کافی نیست، ما به تحقیقات و مطالعات ساده ولی اساسی و ریشه‌ای نیاز داریم تا بسیاری از اطلاعات پایه و علل بروز بیماری‌های مهم و شایع دهان و دندان آشکار شود و با نتایج حاصل از آن و رعایت اثربخشی، اخلاق و اصول مبتنی بر شواهد یک برنامه جامع سلامت دهان و دندان را در دو بخش پیشگیری و درمان تهیه و عرضه کنیم. گرچه باید سرمایه‌گذاری در بخش روش‌های پیشگیری بیشتر از برنامه‌های درمانی باشد و بر این اساس روی روش‌هایی فعالیت شود که به‌طور پایه‌ای مشکلات سلامت دهان و دندان را مدیریت کند.

ما به تاسیس و راه‌اندازی مراکزی نیاز داریم که در زمینه آموزش سلامت دهان و دندان، روش‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌های محیط دهان برای مردم و همچنین ارتقای دانش دندان‌پزشکان تلاش و برنامه‌ریزی کنند. دولت باید با منابع بخش سلامت و مردم با اختصاص سرانه از هزینه خانوار هزینه روش‌ها و امکانات پیشگیری صحیح را بر اساس دانش بپردازند. تا زمانی که مراکز آموزشی دندان‌پزشکی توجه خاص خود را به موضوع مشکلات سلامت دهان و دندان معطوف و دندان‌پزشکان مراقبت‌های سلامت را در محیط کار و مطب بر الگوی پیشگیری مدیریت نکنند، رسیدن به الگوی جدید و شاخص‌های مورد نظر دور از انتظار است و همین امر لزوم ایجاد نگاه نو در سلامت دهان و دندان را تقویت می‌کند.

در عین حال انتظار می‌رود که در تبیین تفکر و نگرش پیشگیرانه و استفاده از پتانسیل و توانایی دندان‌پزشکان و فعالان حوزه دندان‌پزشکی، انجمن‌های صنفی با برنامه‌ریزی و به‌کارگیری منطق هزینه، اثربخشی فعالیت‌های گسترده‌ای در این زمینه داشته باشند و با تغییر رویکرد، ضمن حفظ منافع صنفی، ارتباط مناسبی بین مردم و دندان‌پزشکان برقرار کنند. آنچه مسلم است، بالابردن دانش بیماران اثر بسیار سودمندی در اثربخشی زمان و هزینه و تلاش دندان‌پزشکان در اثبات روش منطقی در حفظ و سلامت دهان و دندان دارد. کاری که در حال حاضر توجه چندانی به آن نشده است و ریسک فاکتور‌هایی نظیر سبک زندگی، سیگار، تغذیه و عدم اطلاعات کافی همچنان به سرعت بر سلامت دهان و دندان تاثیر می‌گذارند. این در حالی است که شاهدیم بیشتر انجمن‌های علمی و صنفی در خدمت معرفی و ارتقای روش‌های درمانی نوین دندان‌پزشکی هستند که این امر متناسب با برنامه‌های جهانی و در راستای قابلیت‌های کشوری با بیش از ۲۵ هزار دندان‌پزشک، ۲۰ دانشکده دندان‌پزشکی و توانایی‌های علمی و پژوهشی نیست. انجمن‌های علمی و صنفی دندان‌پزشکی موظف به معرفی و آموزش عمومی این برنامه‌های پیشگیری برای مردم و دندان‌پزشکان هستند.

بخش دندان‌پزشکی به دو تحول اساسی نیاز دارد، اول تغییر نگرش مسوولان و متولیان نظام سلامت به مقوله دندان‌پزشکی و سلامت دهان و سپس تفوق نگرش پیشگیری محور بر دیدگاه درمان محور. تحقق این امور قطعا راه را برای ارتقای سلامت دهان و دندان در جامعه و حرکت در مسیر اهداف سازمان جهانی بهداشت هموار خواهد کرد.

دکتر عبدالرضا معادی

دندان پزشک، معاون فنی بنیاد بیماری های خاص