اقتصاددان ها به سراغ شبکه اعصاب می روند

لاس وگاس از آذین بندی و چراغانی استفاده می کند تا با ایجاد نوعی توهم شادی و پیروزی, مردم را به پذیرش ریسک بیشتر مجاب کند

لاس وگاس از آذین‌بندی و چراغانی استفاده می‌کند تا با ایجاد نوعی توهم شادی و پیروزی، مردم را به پذیرش ریسک بیشتر مجاب کند. شرکت‌های بیمه جو حزن‌آلودتری به‌وجود می‌آورند تا یادمان نرود که همگی فانی هستیم. هر بازاریابی می‌داند که شرایط و شیوه ارائه بر انتخاب ما اثر می‌گذارد.

برای اولین بار است که اقتصاددان‌ها رو به مطالعه علمی این پدیده آورده‌اند. آنها از تکنولوژی جدیدی استفاده می‌کنند که می‌گذارد رد فعالیت رشته‌های عصبی را داخل مغز پیگیری کنند و به این طریق بگویند احساسات چطور بر انتخاب‌های ما اثر می‌گذارند. این انتخاب‌ها روشن است که می‌تواند شامل انتخاب‌هایی اقتصادی چون قمار و سرمایه‌گذاری نیز باشد.

مثلا، آدم‌ها وقتی در وضعیت مثبت و برانگیخته باشند، بیشتر به منافع احتمالی فکر می‌کنند و از پذیرش ریسک لذت می‌برند. همه ما با شادی‌های قلقلک‌دهنده‌ای که همراه پیروزی‌ها می‌آید آشناییم. کاملیا کونن و برایان کنوتسون دو محقق دانشگاه استنفورد، می‌گویند آدم‌ها وقتی در چنین وضعیتی باشند برای پذیرش ریسک‌های احمقانه آمادگی بیشتری دارند.

اما وقتی آدم‌ها درباره هزینه‌های اعمالشان فکر می‌کنند، بخش دیگری از مغز را به کار می‌گیرند؛ بنابراین مضطرب می‌شوند. در این هنگام، حداقل در نمونه‌های آزمایشگاهی، آدم‌ها بیش از حد محافظه‌کار می‌شوند. به‌علاوه، مردم ترس زیادی از ریسک‌های مبهم با پیامدهای نامشخص دارند. شاید به همین خاطر باشد که سرمایه‌گذاران زیاد رغبتی به جست‌وجو در بازارهای سهامی خارجی ندارند، حتی اگر این کار مزیت متنوع‌سازی سبد دارایی‌هایشان را به همراه داشته باشد.

اگر از این شواهد یک واقعیت بتوان بیرون کشید، آن این است که آدم‌ها در تصمیم‌گیری‌هایشان کاملا سازگار یا عقلایی نیستند. پیتر بوسارتس، استاد اقتصاد موسسه تکنولوژی کالیفرنیا، به این نتیجه رسیده است که مغز انسان ریسک و پاداش را جداگانه ارزیابی می‌کند، در حالی که اقتصاددانان اغلب فکر می‌کنند که مطلوبیت انتظاری گزینه‌های تصمیم، از محاسبه‌ای یکپارچه به دست می‌آید.

محققان روی صفحه مانیتورهای خود می‌بینند که آدم‌ها چطور انتخاب‌هایشان را تقسیم کرده و به بخش‌های مختلف مغزشان می‌فرستند. شاید زیاد شکل مطالعات اقتصادی به نظر نرسد، اما اقتصاددانان این حوزه با این نگره – که از ‌هایک به عاریت گرفته شده – شروع می‌کنند که منابع مغز کمیاب هستند و باید به مصارف مختلف تخصیص یابند. چه در اقتصاد چه در مغز، از سیستم‌های سالم نباید انتظار داشت که دارای فرماندهی و کنترل متمرکز باشند.

اقتصاد شبکه عصبی تازه راه افتاده است. اولین مقاله تجربی مهم این حوزه توسط کوین مک کیب، دانیل‌هاوسر، لی رایان، رنون اسمیت و تئودور تروارد که همگی استاد اقتصاد بودند در سال ۲۰۰۱ چاپ شد. (سه تن از اینها همکاران من در دانشگاه جورج میسون هستند.) آزمایشگاه اقتصاد شبکه عصبی که توسط کولین کامرر، اعجوبه پیشین ریاضی که حالا به مطالعه اقتصاد پیوسته است، اداره می‌شود و جمعی از پیشروترین محققان میان رشته‌ای را در خود گرد آورده است. بسیاری از کسانی که به این مرکز پیوسته‌اند و اغلب شان هم در کنار عصب‌شناسی، اقتصاد نیز خوانده‌اند، همچنان پیش قراول این حوزه هستند.

سرمایه‌گذاران به ظرفیت پول‌سازی این مطالعات علاقه‌مند شده‌اند. تصور کنید که بشود به معامله‌گران آموزش داد احساسات شان را کنار بگذارند یا اینکه انتخاب‌هایشان را با اسکن‌های مغزی به عینه آزمون کنند. در آینده شاید ابزارهایی بیایند که احساسات آنها را در همان تالار معامله ارزیابی کنند و به آنها بگوید که چطور خطاهای مختلف شان را جبران کنند.

آیا بهترین معامله‌گران کسانی هستند که بیشترین توانایی را در خواندن ذهن دیگران نیز دارند؟ یا اینکه مهارت معامله‌گری مستلزم داشتن توانایی محاسبه بالا و نادیده گرفتن حواشی احساسی انسان است؟

از این بلندپروازانه‌تر آن است که تحقیقات آینده شاید بتوانند زمان ترکیدن حباب‌های قیمتی کوتاه را مشخص کنند. وقتی مردم لبخند زدنشان تمام می‌شود، یا اعمالشان را با سطح آدرنالین بدن شان تطبیق می‌دهند، یا نگاه‌های تازه‌ای با هم رد و بدل می‌کنند، کدام می‌تواند نشانه تغییر جهت بازار باشد؟

البته همه فعالیت‌های این عرصه هم نیازمند اسکن مغز نیست. آندور لو که استاد مدرسه مدیریت موسسه تکنولوژی ماساچوست است، از روش پلی‌گرافی برای آنکه ببیند ترس و اضطراب چطور بر رفتار معامله‌گران اوراق بهادار تاثیر می‌گذارد، استفاده کرد. سنجش حرکات چشم که ارزان و آسان هم هست، به محقق کمک می‌کند که دریابد در ذهن فرد چه می‌گذرد. بعضی دیگر از محققان برای سنجش تک تک رشته‌های عصبی به تشریح اسکلت میمون‌ها پرداخته‌اند؛ رشته‌های عصبی میمون‌ها متناسب با سطح ریسک و پاداش واکنش نشان می‌دهد، اما نظر اکثریت اقتصاددانان چیست؟ آیا اصطلاحی مثل «نوکلئوس آکومبنس» – که به فعالیت غشای زیرین مغز که مربوط به سنجش پاداش است اشاره می‌کند – در حرفه‌ای که تا به حال سراسر با نرخ بهره و عرضه پول سروکار داشته خوشایند است؟ شکاکان هنوز باور ندارند که اقتصاد شبکه عصبی بتواند پدیده‌های جهان واقعی را توضیح دهد.

محققان این حوزه خود معترفند که مطالعاتشان تازه طفلی نوپا است. شناسایی بخش‌های مغز و نقش هر یک از آنها دشوار است. حتی اگر یک بخش از مغز در زمان معینی فعال باشد، چطور می‌توان گفت که این بخش در فرآیند تصمیم‌گیری فرد دخیل بوده است؟

شمار افرادی که در هر مطالعه اسکن می‌شوند کوچک است، بخشی به این خاطر که ساعتی ۵۰۰ دلار کرایه تجهیزات مورد نظر است و ماشین‌آلات آن بسیار گران قیمت هستند. به‌علاوه، شرایط محیطی هم ممکن است مهم باشد. شاید نتوانیم انتخاب‌هایی که در تالار معامله بورس نیویورک انجام می‌شوند را با انتخاب‌هایی که در شرایط آزمایشگاهی و زیر اسکنر هستند یکی کنیم.

با تمام اینها هر چه تکنولوژی به محققان اجازه بدهد که بخش‌های بیشتری از مغز را و با هزینه‌ای کمتر، مطالعه کنند اقتصاد شبکه عصبی هم سریع‌تر پیش خواهد رفت. در این رشته علمی که همیشه می‌داند احساسات انسان‌ها تاثیرگذارند؛ اما نمی‌داند واقعا باید چکارشان کند، چنین مطالعاتی سودمندند.

گام بعدی؟ شاید اقتصاد شبکه عصبی باید توجهش را متوجه اقتصاد سیاسی کند. آیا مردم در رای دادن هم همان بخش‌های مغزشان را به کار می‌گیرند که در معامله سهام؟ بر رای دادن ترس حاکم است، یا تنفر، یا شاید هم هوس دست یافتن به چیزی نو و هیجان‌انگیز؟

تایلر کاون

مترجم: مجید روئین