بازگشت پس از كودتا

شنبه ۳۱ مردادماه ۱۳۳۲ حكومت دكتر مصدق كاملا محو شده بود. مصدق و دیگر اعضای دولت دستگیر شده بودند. ارتش كنترل كشور را در دست داشت. عده ای تصویر شاه را بر روی پایه بلندی قرار داده …

شنبه ۳۱ مردادماه ۱۳۳۲ حكومت دكتر مصدق كاملا محو شده بود. مصدق و دیگر اعضای دولت دستگیر شده بودند. ارتش كنترل كشور را در دست داشت. عده ای تصویر شاه را بر روی پایه بلندی قرار داده و روی سكوی میدان ۲۴ اسفند انقلاب كنونی نصب كردند. كسان دیگری هم مجسمه هایی را كه چند روز قبل پایین كشیده بودند دوباره برپا كردند. اثری از مقاومت دیده نمی شد و پیام های تبریك برای ورود به كشور آماده مخابره بود.

در فرودگاه مهرآباد مقامات دولتی و سیاسی به همراه اعضای خانواده سلطنتی و شاهپورها به انتظار ورود شاه ایستاده بودند. سفرای خارجی مانند لاورنتیف سفیر شوروی، هندرسن سفیر آمریكا و فرانسوا كوله سفیر فرانسه نیز در میان جمع سفرای مقیم تهران دیده می شدند. ساعت ۴۵۱۰ دقیقه سه فروند هواپیمای ارتشی از فرودگاه قلعه مرغی به پرواز درآمدند تا به پیشواز شاه بروند. ساعت ۱۱ صبح هواپیمای حامل محمدرضا پهلوی در فرودگاه به زمین نشست. سرلشكر زاهدی فرمانده كودتا وارد هواپیما شد و دست شاه را بوسید. شاه نیز صورت او را بوسید و سپس با یونیفورم فرماندهی نیروی هوایی بر آستانه پلكان ظاهر شد. با قدم گذاشتن به خاك ایران كودتازده چند تن از استقبال كنندگان به قصد بوسیدن پای سلطنت به سوی او هجوم بردند و از بازگشت پدر تاجدار ابراز شادمانی كردند. ساعت ۲۰۱۱ دقیقه اتومبیل حامل شاه كه توسط تانك و جیپ و موتورسیكلت اسكورت می شد از جاده زعفرانیه به سمت كاخ سعدآباد حركت كرد. ثریا به دلیل بیماری در رم باقی مانده بود و اشرف نیز در اروپا به سر می برد.

ساعت ۲۱ شاه پیامی را در رادیو تهران قرائت كرد:

«چطور از شما تشكر كنم كه به رایگان و بدون كوچكترین اعتنا به جان خود برای حفظ شعائر ملی و شاه خودتان آنچنان فداكاری كردید. من هم چنانكه می دانید در چندین مورد حاضر بودم جان خود را برای شما بی دریغ بدهم و باز هر موقع كه لازم باشد از این عمل خودداری نخواهم كرد و چرا كه نكنم... به حملات ناروایی كه در زیر عنوان مقدس مبارزات ملی به زبان عوامل فرومایه به زندگی شخصی من شد... هیچ گونه نظر كینه خواهانه نداشته ام و قلب صاف من كانون بغض نبوده و نخواهد بود... اما در مورد تجاوزاتی كه به مقدسات ملی و قانون اساسی و همچنین انحلال مجلس، تضییع بیت المال و ریختن خون مردم بی گناه انجام شده است آن هم در راه ریا و غرض باید نقض قانون اجرا گردد.

... ضمن ابراز امتنان و درود به روان پاك مردم رشید تهران و افراد درجه دار و افسرانی كه در قیام آزادی بخش ۲۸ مرداد...» بلافاصله بعد از نطق شاه فضل الله زاهدی فرمانده نظامی دولت كودتا طی بیانیه ای كوتاه تر اعلام كرد:«این جانب كه مجری اوامر ملوكانه و عهده خدمتگزاری به مردم و حفظ مصالح میهن عزیز هستم با توجه به موقع خطیری كه در پیش است از قاطبه ملت ایران انتظار بردباری و دوراندیشی و متانت دارم تا به وضعیت اسفناكی كه وارث آن شده ام هر چه زودتر سر و صورت داده...» غیر از پاكسازی كار زیادی برای زاهدی باقی نمانده بود. سرهنگ ممتاز محافظ خانه نخست وزیر كه تا آخرین لحظه مقاومت كرده و تن به وعده نداده بود در بازداشت به سر می برد. سرلشگر ریاحی فرمانده نظامی به همراه چند تن از نظامیان وفادار به مصدق به سرنوشت او دچار شده بودند. سران حزب توده فراری بودند و در چند شهر كه «كاشی»های نام خیابان ها كنده و اسامی تغییر داده شده بودند دوباره كاشی های قدیمی به جای خود برگشته بود و خیابان ها و میدان ها دوباره به نام پهلوی و... خوانده می شد.طبق آمار رسمی اداره پزشك قانونی ۴۶ نفر كشته و ۵۸ نفر مجروح از سه روز آشوب باقی مانده بود ولی عده مجروحین تا۴۰۰ نفر هم تخمین زده می شد.غلامحسین، پسر مصدق و دكتر حسین فاطمی ناپدید شده بودند و ماجرای خروج فاطمی از خانه، تیر خوردن در خیابان و سوار شدن به یك اتومبیل خاكستری رنگ موضوع شایعات مردمی بود. فاطمی كه در نوشته های خود در روزنامه، شاه را فراری بغداد لقب داده بود باید دستگیر می شد.

محمد سرابی