اجازه دهیم شهرمان نفس بکشد

تهران هم اکنون به یاری ما نیاز دارد

شاید اگر امشب که پدران خسته به خانه بازمی گردند از آنها درباره تهران قدیم بپرسید حرف های بسیار شنیدنی داشته باشند که سال هاست در کنج دلهایشان خاک می خورد. وقتی از تهرانآن زمان ها می پرسی شروع به گفتن می کنند که یادش به خیر.! عجب تهرانی بود. چه اب و هوایی داشت . وقتی توی خیابان هایش قدم می زدی دلت می خواست فقط نفس عمیق بکشی . همه جا سرسبز بود و به راحتی می شد صدای چهچه بلبل ها را برسر شاخه های درختان سر سبز با جان و دل گوش کنی !

اما تهران امروز که ما در آن زندگی می کنیم با تهران قدیم بسیار متفاوت است . امروز دیگر وقتی از خانه بیرون می آیی نه تنها دلت نمی خواهد اول صبحی یک نفس عمیق بکشی بلکه سعی تام داری تا ماسکت درست مقابل دهانت را بپوشاند و از هوایآلوده تهران استشمام نکنی .! دیگر وقتی توی کوچه ها تنگ تهران قدم می زنی صدای چهچه بلبل نیست که می شنوی بلکه صدای اگزوز موتوری است که این طور قاروقار می کند !

هر روز صبح که به سر کار می آیم تنها چیزی که نظر مرا به خود جلب می کند تابلو نمایشگر وضعیت آلودگی هواست که حداقل در این یک ماهه که ما با آن سرو کار داریم هر روز شاخص آلودگیش بالاتر از حد مجاز است. همین چند روز پیش بود که در خیابان آزادی آنهم پشت چراغ قرمز های طولانیش یک کامیون فرسوده آنقدر دود راه انداخته بود که مسافران و رانندگان خودروهای پست سرش پیاده شده بودند و داد و هوار راه اندخته بودند. البته حق هم داشتند. من که از شیشه اتوبوس هایBRT این صحنه را نظاره گر بودم ناگهان متوجه پیرمرد درون اتومبیل پشت کامیون شدم که بادستمال سفیدش مقابل دهانش را گرفته است و مرتبا سرفه می کند .

آلودگی هوا مشکلی است که دیگر پیر و جوان و زن و کودک نمی شناسد و همه قشرهای جامعه تهران و دیگر کلان شهرهای کشورمان را درگیر کرده است. آلودگی هوای تهران یک موضوع جدی است و نمی توان به راحتی از آن گذشت .امروز متاسفانه بیشترین حجم از آلودگی های تهران منبعث از دود اتومبیل های فرسوده و کارخانه های صنعتی گسترده پیرامونش است ومتاسفانه در همین لحظه نیز هزاران خودرو فرسوده در شهرما در حال عبور و مرور هستند و هزاران هزار مترمکعب از گازهای آلاینده ها را واراد هوای تهران می کنند.

آلاینده های مهم هوای تهران ترکیبات گوگردی مانند دی اکسید گوگرد، ترکیبات ازته ، منو و دی اکسید ازت، ترکیبات کربن مانند مونو و دی اکسید کربن، هیدروکربورها، مواد معلق، سرب، گاز کربنیک، اکسیدهای فتوشیمیایی و مواد رادیواکتیو هستند. البته آلاینده های اصلی هوا که برای آنها استاندارد وجود دارد و اندازه گیری می شوند عبارتند از مونواکسیدکربن CO() ، اکسیدهای ازت Nox() ، تمامی هیدروکربن ها THC() یا ترکیبات آلی فرار VOC() ، اکسیدهای گوگرد SOX( و به طور عمدهSo۲ )، تمامی ذرات معلق TSP() ، سرب Pb() و ازن O۳() و مابقی از جرگه محاسبات بیرون هستند.

براساس مطالعات به عمل آمده، درحال حاضر سالانه۷۰ تن ذرات معلق، گوگرد،۲ تن سرب،۳ هزار و۵۶۰ تن منواکسیدکربن، یک هزار و۲۶۰ تن ترکیبات آلی فرار غیرمتان،۲۸۵ تن اکسیدهای گوگرد و۴۵۲ تن اکسیدهای ازت در هوای تهران منتشر می شود که با توجه به وضعیت اقلیمی و جغرافیایی تهران و پدیده وارونگی، آلودگی های یاد شده مدت زیادی در سطح زمین و فضای تنفسی انسانها باقی می ماند.

در میان منابع گوناگون انتشار، خودروها عامل انتشار۷۵ درصد از ذرات معلق (مهمترین آلاینده های هوای تهران)،۹۵ درصد منواکسید کربن و۶۰ درصد اکسیدهای ازت هستند. درحالی که صنایع۷۵ درصد از ترکیبات آلی،۵۵ درصد از دی اکسید گوگرد و۴۶ درصد از گازهای گلخانه ای را منتشر می سازند.

اما باید دانست که این حجم از آلودگی ها اثرات بسیار مخرب و زیان باری بر سلامتی شهروندان تهرانی دارد . افزایش سکته های قلبی ، بیماری های کلیوی ،گسترش انواع سرطان ها ، تاثیر در ناباروری زنان و تولد نوزادان ناقص الخلقه تنها بخشی از مشکلات ناشی از آلودگی هواست که البته بسیار خطرناک و جدی است. اخیرا مطالعات انجام شده در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نشان می دهد کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری در معرض سطوح بالای ازن قرار داشتند بیشتر احتمال دارد دچار کم وزنی شوند. محققان دریافته اند جنینزنانی که هوای آلوده به ازن را استنشاق می کنند دچار کاهش وزن می شود.پژوهشها در نروژ، روسیه و مکزیک نیز نشان داده است که بین میزان زیاد سرب در بافتهای نوزاد که از خون بندناف به نوزاد رسیده است با کاهش وزن هنگام تولد یا کاهش قد ارتباط معناداری دارد.رشد جنین و وزن آن در زمان تولد به شدت با ابتلاء به بیماری و مرگ و میر طی کودکی وبزرگسالی ارتباط دارد.

لذا می توان گفت کهآلودگی هوای کلان شهرها و اثار مخربی که در پی دارند بسیار جدی اند . آمارهایی که در بالا به آنها اشاره شد نشان می دهد که با ادامه روند آلودگی کلان شهرهایی همچون تهران در چند دهه آینده ما باید منتظر عواقب بی حد و حصر این آلودگی ها باشیم . اما راه چاره چیست و چه کسانی باید در مقابل دیو آلودگی تهران بایستند؟ شهرداری خودرو سازان ، دولت ، وزارت بهداشت و یا خود مردم ؟

بی شک یکی از راه های اساسی مقابله با آلودگی های شهری می بایست توسط دولت و یا شهرداری صورت پذیرد. دولت می تواند با اریه تسهیلات برای تعویض خودروهای فرسوده و یا توسعه سیستم حمل نقل همگانی همچون مترو ، اتوبوس های واحد و.... نقش بسزایی را در متوقف ساختن روند روبه رشدآلودگی هواایفا کند . گواینکه در چند ساله اخیر نیز مسئولان تلاش های بی شائبه ای در این زمینه انجام داده اند. اما باید گفت مبارزان و خط مقدم برای مبارزه با آلودگی تهران خود شهروندان هستند . مردم می توانند با اصلاح برخی از رفتار های خود بسیاری از مشکلات را رفع ورجو کنند . امروز تهران واقعا به یک پارکینگ بزرگ تبدیل شده است که اتومیبیل های تک سوار آن بسیار خسته و عصبانی هستند. به راستی چرا این همه خودرو تک سرنشین در تهران و یا دیگر شهرهای کشورمان وجود دارد؟ چرا هیچ یک از ما تاکنون برای رفتن به خرید از دوچرخه استفاده نکرده ایم ؟ چرا به مسائل فنی خودورمان که سهم عمده ای در کاهش سوختن ناقص بنزین و به تبع آن کاهش آلودگی هوا دارد توجه نمی کنیم ؟ چرا فرهنگ استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی را به فرزندانمان یاد نمی دهیم ؟ و بسیاری از چراهای دیگری که پاسخ آنها توسط مردم می تواند در کاهش آلودگی هوای تهران موثر باشد.

لذا در نهایت باید گفت تهران هم اکنون نیازمند یاری تک تک ماست . بسیاری از کارهایی که شاید در نظر ما پیش پا افتاده باشد می تواند به وضعیت بحرانی تهران کمک کند و ما را یک قدم به داشتن هوایی پاک نزدیکتر سازد. اگرچه دولت و مسئولان اجرایی در این حیطه باید به طور گسترده ای دست به کار شوند ولی این مردم هستند که می توانند با تغییر در بعضی از رفتار هایشان همچون استفاده بی حد و حصر از خودردو های شخصی کمک شایانی به کاهش آلودگی هوای تهران کنند. بیاید به شهرمان اجازه دهیم تا نفس بکشد !

طهورا مهدوی