پلیس دانش محور

رویکردی جدید برای نیروی انتظامی

دانش‌محوری هویت نوین سازمان‌های معاصراست و رویکرد نوینی است که به اقتضای حاکمیت واقعیات جدید بر ساختار و شکل سازمان ها مورد توجه قرار گرفته است. این هویت بیانگر ویژگی‌های خاص ماهیت سازمان‌هایی است که به رمز موفقیت خویش نایل آمده‌اند.

بر این اساس سازمان‌ها با بازنگری در مزیت‌های رقابتی خود،‌برای تقویت آنها سرمایه‌گذاری‌های مختلفی را انجام می‌دهد که در این بین منابع انسانی به عنوان باارزش‌ترین دارایی سازمان‌ها و جزء دارایی‌های مشهود آنان محسوب می‌شود.

سازمان‌ها باید با بازنگری شکست‌های گذشته و نیز ضعف‌های کنونی، راه‌های نادرست گذشته را ادامه ندهند و درصدد یافتن دانش‌هایی برآیند تا بتوانند به موفقیت نایل شوند، به عبارت دیگر دانش چگونگی انجام درست‌ترین روش‌های کار که ضامن موفقیت آنان در حال و آینده است، دنبال شود.

برای موفقیت سازمان در شرایط کنونی چه کارهایی باید انجام شود و کارهای لازم‌الاجرا چگونه و چرا باید انجام پذیرند، سوالاتی است که در سایه دستیابی به رویکرد دانش‌محوری می‌توان به آنها پاسخ داد.

به عبارت ساده‌تر، می‌توان گفت که دانش می‌تواند در عصر اطلاعات، ضامن اثربخشی و کارآیی سازمان‌ها باشد. توسعه دانش در فرهنگ، ساختار، نیروی انسانی، روش‌ها و تصمیم های سازمان‌ها به آنها هویت‌ جدیدی به نام سازمان‌های دانش‌محور اعطا می‌کند.

نتایج حاصل از مطالعات انجام شده نشان می دهد که سازمان‌های پلیسی در قالب‌های متفاوتی در مسیر دانش‌محوری گام برمی‌دارند. یکی از این قالب‌ها، رویکرد مدیریت راهبردی نامیده می‌شود. مدیریت راهبردی فرآیندی است که در سایة‌آن تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی بر اساس بررسی و تجزیه و تحلیل محیط سازمان و نیز چشم‌انداز واقع‌بینانه از افق بلندمدت سازمان صورت می‌پذیرد.

"فرد دیوید " از صاحب‌نظران این عرصه در تعریف مدیریت راهبردی آورده است: مدیریت استراتژیک هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیم های تدوین شده و اجرای وظیفه‌ای چندگانه است که سازمان‌ها را قادر می‌سازد به اهداف بلندمدت خود دست یابند. شاهدی بر این مدعا، پلیس فدرال آمریکاست که وظیفه محافظت آمریکا در مقابل نفوذ اطلاعاتی بیگانگان را جزیی از رسالت خویش عنوان می‌کند.

این سازمان پلیسی در تحلیل طرح راهبردی خود در راستای دانش محوری، موضوع هایی از قبیل جهانی شدن و تغییر ترکیب جمعیتی در آمریکا، انقلاب ارتباطات، تغییر و تحول در اقتصادی جهانی، رشد اعتقادات معنوی مردم، انقلاب فناوری و تغییرات در قوانین و نقش حقوقی ایالات را به عنوان موضوع های کلیدی و بحرانی شناسایی کرده است.

در همین راستا، این سازمان همچنین معتقد است در جهان مخاطره‌آمیز کنونی، اهمیت برخورداری از اطلاعات امنیتی از هر زمان دیگری بیشتر است، به عبارت دیگر داشتن اطلاعات امنیتی صحیح و در زمان مناسب، زیربنای توان امنیتی هر کشوری به حساب می‌آید. دانش و اطلاعات امنیتی، جوهره و اساس موفقیت اف.بی.آی در انجام ماموریت‌های تجسسی است، از همین رو کمبود و نقص چنین اطلاعاتی به منزله یک تهدید جدی تلقی می‌شود.

از جمله اقداماتی که در راستای حرکت به سوی دانش محوری می‌توان انجام داد، ‌راه‌اندازی دفاتر اطلاع‌رسانی و تحقیق و توسعه است که در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و گسترش اطلاعات و دانش بین پلیس و دیگر سازمان‌های محلی و ایالتی نقش کلیدی دارند، کاری که پلیس ایالت ایلی‌نویز انجام داده است.

نیروی پلیس دانش محور،‌ مشکل تامین معاش خود را ندارد،‌ او برای کار در نوبت کاری خود در سازمان حضور نمی‌یابد و حقوق نمی‌گیرد، بلکه بر این باور است که به خاطر نقش تاثیرگذارش در تامین امنیت، حقوق می‌گیرد. یک پلیس دانش‌محور در پی آن است که بداند در سازمان چه کاره است و چه ارزشی دارد و برای سوق دادن سازمان به سوی آینده چه نقشی را ایفا می‌کند.

به عبارت دیگر نیروی پلیس دانش‌محور، مدیریت مطلق نظامی را نمی‌پذیرند،‌ بلکه هویت‌پذیرند. آنان به رهبر نیاز دارند نه به فرمانده، چرا که در پی رشد همزمان با رشد سازمان‌اند و این از ویژگی‌های رهبری است که هدایتگری می‌کند نه فرماندهی.

یکی از دستاوردهای کلان ناشی از حرکت به سوی دانش‌محوری،‌رویکرد جدیدی به نام "پلیس جامعه‌محور " است که نمونه در حال تحقق این رویکرد، در پلیس ایران قابل مشاهده است. پلیس ایران به موازات برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور و در پی تغییرات اساسی و گسترده در معیارهای اجتماعی جامعه ایران چون انفجار جمعیت، انفجار اطلاعات و انفجار انتظارات، ضرورت بازنگری در درون سازمان و ارزیابی الگوهای پلیس را پذیرا شده است و با تغییر نقش خود به نهاد واسط بین مردم و حاکمیت، به سوی جامعه‌ محوری گام نهاده است.

از اقداماتی که می‌توان در راستای دانش‌محوری پلیس ایران برشمرد، درک ضرورت و اهمیت بهره‌گیری از مدل‌های راهبردی و طرح و اجرای طرح راهبردی ناجا است.

در سایه این طرح پلیس ایران درباره واقعیات پیرامونی و تغییر الگوهای جرم و تهدیدهای پیش روی امنیت اجتماعی و فرصت‌ها، به دانش‌های مستدلی دست یافته و با تدوین چشم‌انداز ده ساله درصدد است با حداکثر تلاش برای عملیاتی کردن طرح راهبردی مزبور،‌اثربخشی خویش را در آینده تضمین کند که این دقیقا همان خاستگاه پلیس دانش‌محور و به دنبال آن پلیس جامعه‌محور است.

در عین حال برای تحقق پلیس دانش‌محور علاوه بر اقداماتی چون توسعه مراکز تحقیقاتی، ارتقای نقش و سهم علوم دانشگاهی پلیسی و برقراری تعامل و بسترهای مناسب جلب همکاری مردم با پلیس و برقراری کانال‌های بازخوردگیری از جامعه و تقویت مدیران دانش گرا و توسعه نیروی "پلیس یادگیرنده" و "پلیس دانش گرا " را نباید از یاد برد.

هم‌اکنون فقدان دو مقوله اخیر ، کاستی‌های اساسی پیش روی "دانش‌ وری پلیس ایران " است و تدبیری راهگشا در این باره، ضرورتی اساسی است. بدین ترتیب اگرچه درک و دریافت کاستی‌های فوق جزیی از دانش‌محوری پلیس تلقی می‌شود، ولی فراهم آوردن امکان رفع آنها و تجهیز سازمان به نیروی انسانی دانشگر تحت رهبری اثربخش پلیسی، تکمیل‌کننده راه به سوی پلیس دانش‌محور است.

گزارش حاضر تلخیصی از پژوهشی است که توسط دکتر"علی محمد احمدوند" عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین(ع) و مهندس "احمد روحانی " مدرس دانشگاه در باره پلیس دانش محور صورت گرفته و در فصلنامه علمی -ترویجی دانش انتظامی سال نهم شماره دوم منتشر شده است.