تفاوت ها و شباهت های انقلاب مصر و تونس

مصر دومین کشوری است که پس از رژیم صهیونیستی از کمک های مالی گسترده آمریکا در منطقه برخوردار است

مصر دومین کشوری است که پس از رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی گسترده آمریکا در منطقه برخوردار است.

بیش از یک ماه از خودسوزی دستفروش تونسی می‌گذرد و کمتر کسی تصور می‌کرد که چنین حرکتی به دلیل فقر و بیکاری دامان رژیم استبدادی زین‌العابدین بن علی را بگیرد و بن علی پس از ۲۳ سال با خانواده‌اش از تونس فرار کند و انقلاب خودجوش مردم تونس علیه ظلم، فساد، فقر و بیکاری بتواند رژیمی فاسد و فاسق را سرنگون کند.

به دنبال این حرکت در برخی کشورهای آفریقایی و عربی هم مردم به دلیل فضای بسته سیاسی، مشکلات اقتصادی و شرایط بد اجتماعی اقدام به اعتراض کردند که در این میان مصر در کانون این بحران‌ها جای گرفته است. مردم مصر که بیش از سه دهه از ظلم رژیم حسنی مبارک به ستوه آمده‌اند و پس از انتخابات مجلس نتوانستند نتیجه مطلوب را بدست آورند، این بار پس از قیام مردم تونس و با اعتماد به نفس بیشتری اعتراضات گسترده‌ای را برای سقوط حکومت امنیتی مبارک ترتیب داده‌اند؛ هر چند برخی تحلیلگران معتقدند که شرایط تونس و مصر کاملا متفاوت است و تلاش مردم مصر برای تغییر این رژیم کار بسیار سختی به نظر می‌رسد.

در بررسی اولیه رژیم‌های مصر و تونس این نکته به نظر می‌آید که نقاط مشترکی بین دو کشور به دلیل دستیابی مردم به اهدافشان دیده نمی‌شود. مصر دارای حکومتی مستبد است که سه دهه از عمر آن می‌گذرد، در این کشور از انتخابات تنها نامی باقی مانده، دستگاه امنیتی و پلیس به طور قابل توجه و بی‌اندازه‌ای تقویت شده و شرایط کشور را تحت کنترل دارد؛ اما تفاوت‌هایی که رژیم تونس و مصر را از هم جدا می‌کند این است که مردم تونس می‌توانستند اعتراض کنند و فریاد بزنند.

محمد حسنی مبارک ۸۲ ساله، از سال ۱۹۸۱ در راس حکومت مصر قرار گرفته است که در این مدت با فشار دستگاه امنیتی خود هم انتخابات را در اختیار و هم مردم را تحت تاثیر این اقدامات قرار داده است. با این حال مبارک وعده آزادی را پس از انتخابات مجلس سال گذشته به مردم داده است. احزاب و روزنامه‌های مخالف در مصر وجود دارند، اما هیچ تحرکی نمی‌توانند داشته باشند.

این در حالی است که اعتراضات و ناآرامی‌ها در مصر از سال ۲۰۰۰ تاکنون وجود داشته است و این رژیم توانسته با اتکا به نیروهای امنیتی، پلیس و گلوله در اعتراضات مردمی شکاف گسترده‌ای ایجاد کند. بزرگ‌ترین اعتراضات مردمی در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ به وجود آمد و این اقدام در جولای سال ۲۰۰۹ از سرگرفته شد که در این اعتراض روزنامه‌نگاران، کارشناسان وزارت دادگستری، کارگران، رانندگان کامیون، وکلا، معلمان، کارکنان اداره پست، هتل‌ها و... حضور داشتند. آکلیماندو، از محققان انجمن تاریخ معاصر جهان عرب در فرانسه با اشاره به شرایط به وجود آمده در مصر تحلیل کرد که هیچ انعطافی از سوی رژیم مصر وجود ندارد و این اعتراضات نیاز به هدایت دارد، چرا که اعتراض این افراد به دلیل منافع مشترک به هم پیوند خورده است و رژیم مصر همه این تحرکات اجتماعی را نادیده می‌گیرد، زیرا هیچ یک از این اعتراضات سرمنشا سیاسی ندارد.

طی چند روز گذشته هزاران نفر از مردم مصر در تجمعات شرکت داشتند که نسبت به جمعیت ۸۰ میلیونی آن چشمگیر است؛ به لحاظ جمعیتی تونس و مصر قابل قیاس با هم نیستند، با این حال از سرگیری و شیوه‌های اجرایی یک انقلاب در مصر کمی سخت به نظر می‌رسد.

● شرایط متفاوت مصر

براساس آمار منتشر شده،۴۰ درصد مردم مصر زیر خط فقر زندگی می‌کنند؛ اما ارتش از دولت و حکومت مصر دفاع می‌کند، اطرافیان و مشاوران مبارک هرگز همچون اطرافیان زین‌العابدین بن علی نیستند که تسلیم خواسته‌های مردم بشوند. همه منصوبان و دولتمردان مبارک از سال ۱۹۵۴ تاکنون در ارتش مصر خدمت کرده‌اند و به دنبال آن در مدیریت سیاسی مصر نقش‌آفرینی می‌کنند. فساد در این کشور وجود دارد، اما ارتش با تمام قدرت از حکومت دفاع می‌کند. این عوامل نشان می‌دهد که مصر شرایط متفاوتی نسبت به حرکت و قیام مردم تونس دارد.

نکته: مصر دارای حکومتی مستبد است که ۳ دهه از عمر آن می‌گذرد، در این کشور از انتخابات تنها نامی باقی مانده و دولت همه چیز را تحت کنترل دارد.

هر چند که ساختار قانون اساسی مصر، اصل تفکیک قوا را تایید کرده که الهام گرفته از سیستم دموکراتیک غرب محسوب می‌شود و دارای دادگاه عالی قانون اساسی است، اما استبداد در این کشور همه جا را فرا گرفته است، طی این ۳ دهه شرایط به کلی تغییر کرده و عملا قانون از سوی حسنی مبارک و دولتمردانش نادیده گرفته می‌شود.

نکته دیگر، حزب اخوان المسلمین، نخستین گروه مخالف دولت در مصر است که آشکارا فعالیت می‌کند و از سال ۱۹۸۸ به رسمیت شناخته نمی‌شود. این حزب در سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ توانست ۵۴ کرسی مجلس را تصاحب کند که در انتخابات سال گذشته به دلیل عملکرد یک‌جانبه حسنی مبارک و پیروزی حزب متبوعش شرایط به کلی برای اخوان‌المسلمین رقم خورد که بخشی از اعتراضات احزاب سیاسی و مردمی در ادامه چنین تحرکاتی محسوب می‌شود. با این حال اخوان‌المسلمین بااحتیاط مقابل اعتراضات جوانان مصری حرکت کرده است و می‌داند که تقابل

تمام و کمال مقابل رژیم حسنی مبارک با فشار زیاد بر آنها همراه خواهد شد. با این حال مصر دومین کشوری است که به لحاظ اقتصادی پس از رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی آمریکا در منطقه بهره‌مند می‌شود.

مارک لاورین، مدیر مرکز مطالعات اقتصادی، قضایی و اجتماعی در قاهره بر این اعتقاد است که ورود دموکراسی در این کشور می‌تواند کابوسی برای رژیم صهیونیستی به وجود آورد. ریشه این مسئله به پیوند خاص مصر با آمریکا در منطقه بازمی‌گردد.

آمریکا به دلیل نفوذ در تونس، می‌توانست برای حفظ بن علی تلاش کند، اما این تصمیم را عملی نکرد، اما آمریکا تردید دارد که چنین اقدامی را در مورد مصر به کار گیرد و مقامات این کشور در تحلیل شرایط مصر به این نکته بسنده کردند که واشنگتن از حقوق بین‌المللی این کشور حمایت می‌کند، زیرا مصر متحد مهم و کلیدی محسوب می‌شود وآمریکا به این همکاری ادامه می‌دهد.

با این حال برخی تحلیلگران اعتقاد دارند مجموعه عوامل به سمتی پیش می‌رود که نمی‌توان نسبت به آینده رژیم مبارک اطمینانی داشت.

مترجم: محمدرضا موحدی