غیبت مولد گناهان دیگر است

كسانی كه غیبت برادر مومن خود را می كنند به كثرت دیده می شود هنگامی كه لب به سخن می گشایند, شروع به گفتن عیوب برادر مومن خود می كنند, به طوری كه عیوبی را كه خداوند برای حفظ آبروی مومن از دیگران می پوشاند آن فرد غیبت كننده عیوب آن شخص مومن را برای دیگران بازگو می نماید كه باعث می شود دیگران نسبت به آن مومن دید بدی پیدا كنند

یكی از مشكلات ما در عصر حاضر كه اثر سوئی بر زندگی نسل بشر چه در دنیا و چه در آخرت دارد غیبت است، چرا كه این عمل قبیح از طرف خالق متعال حرام گردیده، به طوری كه مسلمانی حق ندارد در غیاب برادر یا خواهر مسلمان خود در مورد او سخنی بگوید كه اگر به گوش او برسد او را اندوهناك سازد، اما با تأسف فراوان امروز به وضوح می بینیم كه غیبت شیرینی مجالس ما گردیده است به طوری كه اگر آمار بگیریم، شاید به طور متوسط هر شخصی روزانه حداقل دو غیبت از برادر یا خواهر مسلمان خود می نماید كه این خود بسی جای تعجب و تامل دارد چرا كه چطور می شود شخصی در دین و آیین اسلام باشد و خود را پیرو قرآن و اهل بیت(ع) بداند، اما به خود جرأت دهد كه برخلاف امر خداوند غیبت مسلمانی را كند و او را از خود برنجاند كه همین سبب شد كه در این بحث به بررسی كوتاهی در مورد غیبت و اثرات آن در دنیا و آخرت بپردازیم تا از طریق آیات و روایات بتوانیم گوشزدی به كسانی كه به این عمل قبیح می پردازند داشته باشیم و آنان را از عذاب و عقاب الهی كه برای این گناه بزرگ (غیبت) در نظر گرفته شده است، آگاه ساخته و پیش به سوی اطلاعات الهی رهسپار شویم...

● غیبت باعث آشكار شدن عیوب دیگران

كسانی كه غیبت برادر مومن خود را می كنند به كثرت دیده می شود هنگامی كه لب به سخن می گشایند، شروع به گفتن عیوب برادر مومن خود می كنند، به طوری كه عیوبی را كه خداوند برای حفظ آبروی مومن از دیگران می پوشاند آن فرد غیبت كننده عیوب آن شخص مومن را برای دیگران بازگو می نماید كه باعث می شود دیگران نسبت به آن مومن دید بدی پیدا كنند، مثلاً اگر آن مومن را به عنوان شخصی امینی می شناختند، دیگر او را امین نشمارند و اگر او را فردی صالح می پنداشتند دیگر او را صالح ندانند كه مسبب این تغییر تفكر افراد نسبت به آن فرد مومن، آن فرد غیبت كننده می باشد، چرا كه خداوند توبه پذیر و مهربان است «انه هوالتواب الرحیم»(۱) و هر لحظه كه بنده ای توجه به درگاه بی نیازش كند و از او طلب مغفرت نماید او نیز با نظر رحمت عفو خود را شامل حال آن بنده نموده و گناهان او را می آمرزد، «والله غفور الرحیم»(۲)

پس این دلیل نمی شود كه اگر مومنی مرتكب گناهی شد و ما از آن گناه مطلع بودیم، سریعاً به گوش دیگران برسانیم و آبروی برادر مومن خود را بریزیم به طوری كه اگر مهار خود را از دست نفس و شیطان رها ساخته و به دست ایمان خود بسپاریم و قاضی با عدالتی چون وجدان را حكمفرما كنیم، خواهیم دید كه خودمان از هر جهت ازدیگران بدتریم و شاید اعمالی را مرتكب شده باشیم كه اگر كسی از آن مطلع شود حتی جواب سلام ما را نیز ندهد، پس چرا با این وجود آبروی چندین و چند ساله مؤمنی را به راحتی با گشودن دو لب از هم و گفتن عیوب او می ریزیم و این را نیز باید دانست كه یكی از صفات خداوند عزوجل ستارالعیوب است یعنی پوشاننده عیب ها پس چطور بنده ای به خود جرأت می دهد كه عیوبی را كه خداوند پوشاننده آن است برای دیگران افشا كند؟!

برای روشن شدن این مطلب اشاره می كنیم به سخنی از امیرمومنان حضرت علی(ع) كه در این زمینه فرمودند: «چرا و چگونه آن عیبجو، عیب برادر خویش گوید و او را به بلایی كه گرفتار است سرزنش می كند؟ آیا به خاطر ندارید كه خداوند چگونه او را بخشید و گناهان او را پرده پوشی فرمود، چگونه دیگری را بر گناهی سرزنش می كند كه همانند آن را مرتكب شده! یا گناه دیگر انجام داده كه از آن بزرگ تر است؟ به خدا سوگند! اگر چه خدا را در گناهان بزرگ عصیان نكرده و تنها گناه كوچك مرتكب شده باشد، اما جرأت او بر عیبجویی مردم خود گناه بزرگ تری است.

ای بنده خدا در گفتن عیب كسی شتاب مكن، شاید خدایش بخشیده باشد و بر گناهان كوچك خود ایمن مباش، شاید برای آن ها كیفر داده شوی! پس هر كدام از شما كه به عیب كسی آگاه است، به خاطر آنچه كه از عیب خود می داند، باید از عیبجویی دیگران خودداری كند.»(۳)

● غیبت مساوی خوردن گوشت مرده برادر مومن

قرآن كریم در مذمت غیبت آورده است: «ولا یغتب بعضكم بعضاً أ یحب احدكم ان یأكل لحم أخیه میتا فكرهتموه»، «بعضی از شما غیبت بعضی دیگر را نكنید آیا یكی از شما دوست می دارد كه گوشت برادر خود را در حالی كه مرده باشد بخورد، پس كراهت دارد» خداوند متعال در قرآن كسی را كه غیبت برادر مومن خود را می كند مذمت نموده است به طوری كه خطاب به غیبت كنندگان می فرماید. آیا كسی از شما دوست دارد كه گوشت مرده برادر خود را بخورد؟

به واقع هر انسانی از این كار پلید كراهت دارد، پس در اینجا نیز جای تعجب است كه با این مثال كه از طرف قادر متعال در قرآن آمده است چگونه كسی جرأت كرده و غیبت مسلمانی را می نماید و جالب اینجاست كه هنگامی كه می خواهد غیبت مسلمانی را كند می گوید غیبتش نباشد و این را به عنوان صیغه ای كه غیبت را برای او حلال می سازد جاری می كند و با این خیال باطل شروع به غیبت برادر مومن خود می نماید و نمی داند كه در حال خوردن گوشت مرده برادر مومن خود می باشد، در راستای این آیه جا دارد كه داستان كوتاهی را برای شما نقل نمایم: «روزی پیامبر اكرم(ص) مردم را به گرفتن روزه امر نمود به طوری كه فرمودند احدی بدون اذن من افطار نكند، پس مردم روزه گرفتند و چون موقع افطار گردید یكایك مردم می آمدند و از پیامبر اكرم(ص) اذن گرفته و افطار می كردند تا این كه مردی آمد و عرض كرد یا رسول الله دو دختر من روزه گرفته اند و حیا مانع ایشان است كه به خدمت شما رسند، پس اذن فرمایید تا افطار كنند. حضرت بار اول روی گردانید، بار دوم آن مرد حرف خود را تكرار نمود، باز پیامبر اكرم(ص) روی گردانید و در مرتبه سوم خطاب به آن مرد فرمودند: آن ها روزه نگرفته اند! چگونه روزه بودند و حال آن كه در همه روز گوشت مردم را به غیبت می خوردند؟ به نزد دو دخترت برو و به آن ها بگو قی كنند، آن مرد بازگشت و ایشان را خبر داد، پس آن ها قی كردند و از هر یك، یك تكه خون بسته دفع شد، چون این خبر را به پیامبر اكرم(ص) دادند، فرمود: به خدایی كه جان محمد در دست اوست كه اگر این در شكم آن ها می ماند آتش جهنم آن را می خورد.»(۵)

پس ای مومنین و ای برادران مسلمان من بدانید كه غیبت عمل بسیار زشت و وحشتناكی است كه اگر این صحنه را تجسم كنید كه نشسته و مشغول خوردن گوشت مرده برادر مومن خود هستید به كلی حالتان دگرگون می شود و سعی می كنید كه از این عمل قبیح دوری كنید.

● غیبت نوعی از مولد گناه

اكثر كسانی كه غیبت می كنند در قبال آن مرتكب چندین گناه دیگر نیز می شوند كه به علت نبودن گنجایش در این متن به اختصار به تعدادی از این گناهان كه در اثر غیبت به وجود می آید اشاره می كنیم كه خود نیز مولد گناهان دیگرند:

۱) دروغ: هنگامی كه انسان غیبت شخص مسلمانی را می كند ممكن است برای باور بیشتر مخاطب به دروغ نیز چیزهای دیگری به عمل انجام داده شخص غیبت شونده بیفزاید كه در شأن او نبوده باشد و یا این كه غیبت شخصی را كند و به گوش آن شخص برسد و هنگامی كه از او سوال شود كه آیا تو در رابطه با من این حرف را گفته ای یا نه او به دلیل شرم به برادر مسلمان خود به دروغ بگوید كه نگفته ام كه خود نشان دهنده این است كه غیبت كننده مرتكب گناه دروغ نیز می گردد.

۲) تهمت: ممكن است انسان هنگامی كه غیبت برادر مسلمان خود را می كند مرتكب گناه تهمت زدن نیز بشود، چرا كه هنگامی كه غیبت می كند شاید چیزی را در حق برادر مومن خود بگوید كه اصلاً مستحق آن نباشد كه آن موقع است كه در قبال غیبت گناه دیگری نام تهمت را نیز مرتكب شده است.

۳) اشاعه فحشا: از حضرت امام صادق(ع) منقول است كه فرمودند: هر كس در حق مومنی امر قبیحی را كه خود دیده یا شنیده باشد برای دیگران بگوید آن شخص شامل این آیه مباركه است كه «ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشهٔ فی الذین آمنوالهم عذاب الیم»، «یعنی به تحقیق كسانی كه دوست می دارند فاش شود امر قبیح و ناشایست در حق طایفه ای كه ایمان آورده اند از برای ایشان است عذابی دردناك» و نیز از آن حضرت روایت است كه اگر كسی از مومنی چیزی را نقل كند كه او را عیبناك كند و آبروی او را بریزد تا از چشم مردم بیفتد خداوند عزوجل او را از تحت امر خود بیرون و در تحت امر شیطان داخل می نماید و شیطان نیز او را قبول نمی كند.»(۶)

● غیبت باعث از بین رفتن اعمال

كسانی كه غیبت می كنند اگر بدون توبه از دنیا بروند و رضایت كسی را كه غیبت او را كرده اند نگیرند در قیامت وارد محشر می شوند در حالی كه هیچ عمل خوبی در نامه عمل خود نمی بینند، بلكه به جای آن گناهانی می بینند كه از آنان سر نزده است كه در این رابطه پیامبر اكرم(ص) فرمودند: «در روز قیامت كسی را محضر حضرت احدیت (خداوند متعال) حاضر می كنند و نامه عمل او را به دستش می دهند چون در نامه عمل خود نظر كند چیزی از اعمال حسنه خود را نمی بیند و در عوض گناهانی در نامه عمل او نوشته شده كه اصلاً از او صادر نگردیده است، به خدا عرض می كند: (خدایا، تو می دانی این نامه عمل من نیست زیرا از من چنین گناهانی صادر نشده است و عباداتی كه من به جا آورده ام در این نامه از آن ها مثل و اثری نیست! به او گفته می شود: «ان ربك لا یضل و لا یسنی ذهب عملك باغتیاب الناس» یعنی «به درستی كه پروردگار تو اشتباه نمی كند و فراموشی ندارد ولیكن اعمال تو از دستت رفته به واسطه این كه غیبت مردم را نمودی.»(۷)

علیرضا احمدی

منابع:

۱- آیه ۳۷ سوره بقره ۲- آیه ۲۱۸ سوره بقره ۳- قسمتی از خطبه ۱۴۰ نهج البلاغه ۴- آیه ۱۲ سوره حجرات ۵- معراج السعاده صفحه ۴۳۲ ۶- معراج السعاده صفحه ۴۳۲ و ۴۳۳ ۷- جامع السعادات ۸- جامع السعادات ۹- آیه ۳۲ سوره انعام.

---