شنبه, ۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 25 January, 2025
آنچه باید در مورد سوندهای ادراری بدانید
به احتمال زیاد تاكنون اصطلاح سوند ادراری را در بیمارستان ها و مراكز پزشكی درمانی زیاد شنیده‌اید و حتما حداقل تا این حد در مورد آنها می‌دانید كه این وسایل برای تسهیل و كمك به روند ادراركردن به‌كار می‌روند اما به‌طور قطع نكات مبهم و نادانسته‌های زیادی هم در مورد آنها دارید. به‌طور مثال آیا می‌دانید كه سوندها انواع مختلفی دارند و هركدام از آنها كارایی و روش مصرف متفاوتی می‌توانند داشته باشند؟
سوندها به‌طور كلی لوله‌های باریكی هستند كه وارد دستگاه ادراری می‌شوند تا تخلیه ادرار را تسهیل كنند. با این حساب موارد مصرف اصلی سوندها زمانی است كه به هر دلیل تخلیه ادرار به شكل مناسب صورت نمی‌گیرد. به‌طور مثال درنظر بگیرید كه در یك فرد مسن به علت بزرگ‌شدگی خوش‌خیم و یا حتی برعكس سرطان پروستات، مسیر ادرار مسدود شده باشد.
این مساله باعث می شود كه ادرار نتواند به راحتی تخلیه شود و بنابراین در مثانه تجمع پیدا كند. این تجمع ادرار در مثانه نه تنها برای بیمار درد و احساس ناراحتی به همراه دارد بلكه اگر برای مدت طولانی باقی بماند می‌تواند با واردآمدن فشار روی كلیه‌ها، عملكرد آنها را نیز تخریب كند. در این حالت تنها كاری كه می‌توان كرد این است كه به هر شكل ممكن امكان تخلیه ادرار از مثانه را فراهم كرد. پزشكان در این موارد سعی می‌كنند تا از سوندها یا همان كاتترهای ادراری استفاده كنند و بدین ترتیب یا راه معمول دفع ادرار را باز كنند و یا راه جدیدی برای دفع ادرار ایجاد كنند. سوندها از دو جنبه مهم با یكدیگر تفاوت دارند:
۱) نوع و محل قرارگیری،
۲) و مدت زمان باقی‌ماندن در محل.
● سوندهای ساده یا نلاتون
این سوندها در واقع لوله‌های پلاستیكی بسیار نرم و انعطاف‌پذیری هستند كه در داخل آن مجرایی برای عبور مایعات، و به طور مثال ادرار، وجود دارد. زمانی كه به دلایلی مسیر طبیعی ادرار مسدود می‌شود، این سوندها به داخل مجرای ادرار كار گذاشته می‌شوند تا با كنارزدن محل انسداد، به درون مثانه برسند. پس ادرار موجود در داخل مثانه از درون مجرای موجود در داخل این سوند می‌تواند به راحتی به بیرون تخلیه شود. تنها مساله‌ای كه در مورد این سوندها وجود دارد این است كه سوند پس از تخلیه ادرار باید خارج شود اگر دفعات بعد باز هم برای تخلیه ادرار به كمك این سوند نیاز باشد، باید دوباره كار گذاشته شود.
● سوند فولی
این سوندها در انتهای خود، یعنی در بخشی از سوند كه پس از عبور كردن از مجرای ادرار به درون مثانه می‌رسد، كیسه كوچكی دارند. این كیسه كوچك ازطریق یك مجرای بسیار باریك در بدنه سوند با سوراخی كه در انتهای دیگر سوند وجود دارد در ارتباط است. بدین‌ترتیب پزشك یا پرستار می‌تواند ازطریق این سوراخ به مقدار مناسب مایع به داخل بفرستد و از این طریق كیسه كوچك پر از هوا شده و به قدری بزرگ می‌شود كه دیگر امكان عبور آن از مجرای ادرار بیمار وجود ندارد و بنابراین سوند دیگر امكان خارج شدن از مثانه را ندارد.
پس هر زمان كه بخواهند سوند را برای مدت طولانی در مثانه نگه دارند می‌توانند از این روش استفاده كنند، چرا كه سوندهای معمولی فورا لیز می‌خورند و از مثانه خارج می‌شوند اما این سوندها به‌علت گیركردن بادكنك در ابتدای مجرا، هیچ‌گاه خارج نمی‌شوند مگر اینكه پزشك یا پرستار با یك سرنگ بادكنك را خالی كند. اما نكته مهم این است كه این بادكنك تنها باید زمانی باد شود كه بادكنك و سر داخلی سوند به‌طور كامل در مثانه قرار گرفته است. مثانه حجم بسیار زیادی دارد و بادكنك در داخل آن می‌تواند به راحتی و بدون آسیب‌رساندن به بیمار باد شود. اما اگر این بادكنك و سر داخلی سوند در داخل مجرا باد شود و متسع شود با توجه به اینكه قطر مجرا كوچك است به تدریج باعث پاره‌شدن و آسیب وسیع به مجرا می‌شود.
پس این سوندها هیچ‌وقت نباید توسط فرد ناآشنا كار گذاشته شوند و كارگذاری آنها حتما باید توسط فرد آشنا به این روش مثل یك پرستار باتجربه یا پزشك صورت گیرد. خارج‌سازی این سوندها هم حتما باید توسط همین افراد صورت گیرد. هیچ‌وقت نباید سعی كرد كه این سوندها را با زور و كشیدن از جا خارج كرد چرا كه بادكنكی كه در انتهای آن در داخل مثانه باد شده است در هنگام خروج به‌علت قطر زیاد خود آسیب به مجرا وارد می‌كند كه با خونریزی همراه می‌شود.
● سوند فوق عانه‌ای
این سوندها كه در اصطلاح پزشكی سوند سوپراپوبیك هم نامیده می‌شوند، نسبت به دو نوع سوند قبلی كمتر به كار گرفته می‌شوند. برخلاف دو نوع سوند قبلی كه برای كارگذاری آنها، لوله از درون مجرای ادرار رد می‌شد، در این موارد سوند از پوست قسمت‌های پایینی شكم وارد مثانه می‌گردد. یعنی توسط پزشك یا جراح سوراخی در پوست پایین شكم ایجاد می‌شود و سپس سوند از پوست و بافت‌های روی مثانه رد می‌شود تا به داخل مثانه برسد.
● سوندهای داخلی
در تمام سوندهایی كه تاكنون گفتیم یك سر سوند خارج از بدن بیمار است تا ادرار را از مثانه به بیرون تخلیه كند. اما باید گفت سوندهایی هم وجود دارند كه در آنها هر دو سر سوند در داخل بدن بیمار است. به‌طور مثال درنظر بگیرید كه انسدادی در فاصله بین كلیه تا مثانه ایجاد شود. این مساله باعث می‌شود كه ادرار نتواند از كلیه به مثانه برسد تجمع ادرار در كلیه مربوطه باعث آسیب رسیدن به نسج كلیه و تخریب آن و در ضمن علائمی مثل درد و ناراحتی در پهلوی همان سمت می‌شود. تنها راه این است كه به نحوی امكان دفع ادرار از آن كلیه فراهم شود. برای این منظور ۲ كار می‌توان انجام داد:
۱) نفروستومی: در این روش مثل سوند سوپراپوبیك لوله را از پوست پهلوها رد می‌كنند (پس باز هم به سوراخ‌كردن پوست نیاز پیدا می‌شود) و لوله را به درون لگنچه كلیه می‌رسانند تا ادراری كه در آنها جمع می‌شود از این مسیر به بیرون بدن دفع شود.
۲) سوند :j-j این سوندها از یك طرف در درون مثانه قرار می‌گیرند و از طرف دیگر به لگنچه كلیه می‌رسند. با این حساب هرگونه انسدادی كه در بین راه كلیه تا مثانه وجود دارد را از سر راه برمی‌دارند و این امكان را برقرار می‌كنند كه ادرار بدون ممانعت از كلیه به مثانه برسد.
بقیه مراحل دفع ادرار با این حساب مثل حالت عادی نیازمند دفع ادرار توسط فرد است. كارگذاری این ابزارها نیازمند یك جراحی كوچك است پس از انجام جراحی، دیگر فرد نه سوند خود را می‌بیند و نه وجود آن را د ر بدن خود حس می‌كند.
● نكات قابل توجه در مورد سوندها
سوندها ابزارهایی خارجی هستند كه برای كمك به دفع ادرار به درون بدن وارد می‌شوند. پس همیشه نیاز است كه در مورد آنها موارد خاصی را رعایت كرد:
۱) تجویز و تعیین نیاز به كارگذاری سوند حتما باید طبق صلاحدید و نظر پزشك باشد. هیچ‌وقت به‌طور سرخود و بدون مشورت با پزشك برای خود یا اطرافیان خود سوند نگذارید.
۲) سوندها بروز عفونت ادراری را تسهیل می‌كنند. پس همیشه در مورد آنها باید تمام مسائل بهداشتی به‌طور دقیق رعایت شوند.
۳) به سوندها معمولا كیسه‌ای متصل می‌شود تا در آن ادرار جمع‌آوری شود. سعی كنید هرچه سریع‌تر ادرار موجود در داخل این كیسه‌ها را خالی كنید تا محیط مناسبی برای رشد میكروب فراهم نشود.
۴) همان‌طور كه گفته شد در افرادی كه سوند دارند عفونت ادراری راحت ایجاد می‌شود. پس اگر علائمی مثل درد كلیه ها یا پایین شكم یا تب ایجاد شد، حتما هرچه سریع‌تر به پزشك مراجعه كنید.
۵) گاهی پزشك برای پیشگیری از سوارشدن عفونت بر روی سوند ادراری، ترجیح می‌دهد كه برای بیمار آنتی‌بیوتیك مصرف كند. در این موارد سعی كنید آنتی‌بیوتیك‌ها به‌طور مرتب مصرف شوند.
۶) در صورت مشاهده خون، لخته، چرك یا تغییر رنگ در ادراری كه در كیسه ادرار جمع شده است، وضعیت را هرچه سریع‌تر به اطلاع پزشك معالج برسانید.
۷) هیچ‌گاه سر خود و بدون مجوز پزشك اقدام به خارج‌سازی سوند نكنید. به‌دنبال این كار ممكن است احتباس ادراری رخ دهد كه بسیار دردناك و آسیب‌رسان است. در ضمن برخی از سوندها، نظیر سوندهای فولی كه پیش از این توضیح دادیم برای خارج‌سازی نیاز دارند كه در ابتدا بادكنك آنها تخلیه شود. بدون این كار، بادكنك در هنگام خروج مجرای ادراری را پاره می‌كند. پس خروج آنها را به فرد خبره در این زمینه واگذار كنید.
۸) برخی افرادی كه توانایی تخلیه ادرار را از دست داده‌اند نیاز دارند كه هرچند ساعت یك بار برای خود سوندگذاری كنند. این روش كه تخلیه متناوب و پاكیزه ادرار نام دارد، برای سلامت كلیه و مجاری ادراری این افراد ضروری است و این افراد نباید این كار را در فواصل مورد نظر فراموش كنند. در ضمن چون این كار ممكن است برای مدت‌های طولانی لازم باشد، باید یاد بگیرند كه این كار را با حداقل آسیب، پس از مصرف میزان كافی از مواد لغزنده و نرم‌كننده و نیز با رعایت كامل شرایط استریل انجام دهند.
دكتر محمد موسوی
علی حسینی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست