انتخاب عرضه كنندگان درطول زنجیره عرضه

خرید به عنوان یك وظیفه استراتژیك كه تاثیر بسیار زیادی بر عملكرد شركت دارد, همواره مطرح بوده است شاید مهمترین مرحله از وظیفه خرید نیز مربوط به گزینش و انتخاب عرضه كنندگان مناسب و شایسته باشد بنابراین, باید توجه كافی به آن مبذول شود و مشاركت همه بخشهای مربوط و تاثیرپذیر جلب شود

در سالهای اخیر، بیشتر مدیران برای كمك به موفقیت استراتژیك كل شركت، پتانسیلی را در خرید تشخیص داده اند، و به همین دلیل بیشتر توجه روی خرید متمركز شده است. درنتیجه، توجه فزاینده بر روی انتخاب عرضه كننده به عنوان مهمترین مرحله از فرایند خرید، صورت گرفته است. انتخاب عرضه كننده صحیح یك تصمیم حیاتی با دامنه گسترده ای از استنتاجات در یك زنجیره عرضه است. تصمیمات انتخاب عرضه كننده، عرضه كنندگانی را كه باید به عنوان منابع خرید انتخاب شوند و اینكه چگونه مقادیر سفارش باید میان عرضه كنندگان انتخــاب شده تخصیص داده شوند، را تعیین می كنند.

در این مقاله، مسائل مهم در زمینه انتخاب عرضه كننده در طول زنجیره عرضه به طور مختصر بیان شده و سپس یك رویه پیشنهادی برای انتخاب عرضه كنندگان یك شركت در زنجیره عرضه ارائه شده است. رویه پیشنهادی در نهایت مدلی ارائه می دهد كه با حل آن میزان بهینه خرید از هر عرضه كننده تعیین می شود.

در بازارهای جهانی امروزی، شركتها واحدهایی با نامهای تجاری منحصر به فرد نیستند كه بتوانند به صورت مستقل فعالیت كنند. بلكه درعوض بخش مهمی از یك زنجیره عرضه هستند. در این حالت موفقیت نهایی یك شركت بستگی به توانایی مدیریتی آن در انسجام بخشیدن و هماهنگی شبكه پیچیده ای از روابط تجاری میان اعضای زنجیره عرضه دارد. (لامبرت و همكاران، ۲۰۰۰، ص۱)

هدف نهایی این شركتها برای مدیریت عرضه كنندگانشان در سرتاسر زنجیره عرضه، تحویل سریعتر، كاهش زمان تأخیر تولید، كاهش هزینه و افزایش كیفیت است. (چوی و همكاران، ۱۹۹۶، ص ۱)

در دهه اخیر، مدیریت وظیفه خرید در زنجیره عرضه چالشی برای بیشتر شركتها بوده است و نیاز به دستیابی به یك سطح رقابتی جهانی در زمینه عرضه به طور اساسی افزایش پیدا كرده است (كارپاك و همكاران، ۲۰۰۱، ص ۱). در بیشتر صنایع، هزینه موادخام و قطعات، هزینه اصلی یك محصول را تشكیل می دهند، بنابراین، بخش خرید می تواند نقش كلیدی را در كارایی و اثربخشی یك سازمان ایفا كند. بدین علت كه آن اثر مستقیمی روی كاهش هزینه، سودآوری و انعطاف پذیری یك شركت دارد (قدسی پور و همكاران، ۲۰۰۱، ص ۱). علاوه بر این، از آنجـــــایی كه هم اكنون عرضه كنندگان اثر اساسی را بر روی موفقیت یا شكست یك شركت اعمال می كنند، خرید كه قبلاً به عنوان یك ابزار تاكتیكی محض درنظر گرفته می شد، هم اكنون به عنوان یك وظیفه استراتژیك شناخته می شود. (گوفین و همكاران، ۱۹۹۷، ص ۴۲۴ - ۴۲۲)

با افزایش اهمیت وظیفه خرید تصمیمات خرید مهمتر شده اند و همان طوری كه شركتها به عرضه كنندگانشان بیشتر وابسته می شوند، پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم تصمیم گیری ضعیف آشكارتر می شود (دی بوئر و همكاران، ۲۰۰۱، ص ۱).

تصمیمــــات انتخاب عرضه كننده، عرضه كنندگانی را كه باید به عنوان منابع خرید انتخاب شوند و اینكه چگونه مقادیر سفارش باید میان عرضه كنندگان انتخاب شده تخصیص داده شوند، را تعیین می كنند (كارپاك و همكـــــاران، ۲۰۰۱، ص ۲). انتخاب عرضه كننده صحیح یك تصمیم حیاتی با دامنه گسترده ای از استنتاجات در یك زنجیره عرضه است. عرضه كنندگان نقش مهمی را در دستیابی به اهداف مدیریت عرضه ایفا می كنند. عرضه كنندگان رضایتمندی مشتری را در زنجیره ارزش افزایش می دهند. لیكن شراكت استراتــژیك با عرضه كنندگانی كه بهتر عمل می كنند باید درون زنجیره عرضه ادغام شود تا بهبود عملكرد را در بیشتر جهات به وجود آورد. (كومار و همكاران، ۲۰۰۴، ص ۲ - ۱)

● اهمیت خرید

در دهه گذشته مدیران از تكاملی در فناوری و زنجیره های عرضه آگاه شده اند. انواع شوكهایی كه در سرتاسر بازارهای جهانی اتفاق می افتند، به طور اساسی روشی را كه مدیران به محیطشان می نگرند، را تغییر داده است. یكی از حوزه هایی كه بیشتر شركتها توجه خود را به آن معطوف كرده اند، مدیریت منبع یابی و خرید است. سه مزیت از تمركز بر مدیریت منبع یابی و خرید حاصل می شود كه عبارتند از: هزینه، كیفیت و فناوری. (مونكزكا، ۱۹۹۸، ص ۳ - ۲)

یك عبارت استاندارد از وظیفه خرید به این صورت است كه آن باید مواد مناسب را (موادی كه الزامات كیفیت را برآورده می كند)، در كمیت مناسب، برای تحویل در زمان مناسب و مكان مناسب، از منبع مناسب (یك عرضه كننده كه قابل اتكا بوده و تعهداتش را به موقع برآورده خواهدكرد) با خدمات مناسب (خدمات قبل و بعد از فروش) و با قیمت مناسب به دست بیاورد.

تصمیم گیرنده خرید باید سعی كند كه این چندین مورد را به طور همزمان با هم تحقق بخشد. (لیندرز، ۱۹۹۷، ص ۳۷ - ۳۴)

● ماتریس پرتفوی خرید

یك چارچوب مفید برای پوشش دادن به ابعاد پیچیدگی و نیز اهمیت، نگرش پرتفوی خرید كرالجیك است. در این پرتفوی، اهمیت ادراك شده و پیچیدگی یك موقعیت خرید براساس دو عامل شناسایی می شود: اهمیت استراتژیك (اثر سود) و ریسك عرضه.

اثر سود شامل عناصری از قبیل حجم نقدینگی (موردانتظار) موردنیاز برای خرید اجناس یا خدمات و اثر آن بر كیفیت محصول آینده است. شاخصهای ریسك عرضه، ممكن است شامل وجود اجناس / خدمات تحت ملاحظه و تعداد عرضه كنندگان بالقوه باشد. بسته به مقادیر این عوامل، خریدها می توانند با توجه به طبقه بندی كرالجیك به خریدهای استراتژیك، گلوگاهی،‌ اهرمی (اعمال فشار) و روتین گروهبندی شوند كه در شكل شماره یك آورده شده است (دی بوئر و همكاران، ۲۰۰۱، ص ۷۸).

متخصصان توافق كرده اند كه روش بهتر برای ارزیابی و انتخاب عرضه كنندگان وجود ندارد و شركتها سیستم های متفاوتی را به كار می برند.

هــــــدف كلی فرایند ارزیابی عرضه كننده، كاهش ریسك خرید و حداكثر كردن ارزش كلی خریدار است. یك خریدار باید عرضه كنندگانی را انتخاب كند كه بتوانند الزامات عملكردی متداول یا انتظارات خریدار را برآورده كرده و قادر به بهبود مستمر باشند. شكل شماره دو فعالیتها و تصمیمات اصلی در فرایند ارزیابی و انتخاب عرضه كننده را نشان می دهــــد. (مونكزكا و همكاران، ۱۹۹۸، ۲۴۹ - ۲۳۸)

● اهمیت انتخاب عرضه كننده

از آنجایی كه در سالهای اخیر، بیشتر مدیران، پتانسیلی را در خرید برای كمك به موفقیت استراتژیك كل شركت، پتانسیلی را در خرید تشخیص داده اند، به همین دلیل بیشتر توجه روی خرید متمركز شده است. درنتیجه، توجه فزاینده بر روی انتخاب عرضه كننده صورت گرفته است كه احتمالاً دلیل آن این حقیقت است كه انتخاب عرضه كننده شاید تنها مهمترین مرحله از فرایند خرید است. مدیران خرید به طور دوره ای عملكرد عرضه كنندگان را موردارزیابی قرار می دهنــــــد تا آن عرضه كنندگانی را حفظ كنند كه الزامات آنها را براســـــاس چندین معیار عملكرد برآورده می كنند.

به طور معمول اعتقاد بر این است كه رفتار خرید صنعتی به وسیله عوامل عقلایی و نیز متغیرهای ذهنی تحت تاثیر قرار می گیرد. عوامل عقلایی شامل عوامل خاص محصول و عوامل خاص شركت است. برای مثال، خصیصه های فروشنده مانند مكان جغرافیایی، زمان تأخیر و قیمت. متغیرهای ذهنی شامل سبك زندگی، علایق، فعالیتها و ارزشهای شخصی خریداران است. عدم قطعیت (ناپایداری) قضاوت ذهنی هنگام انجام فرایند انتخاب عرضه كننده وجود دارد. همچنین تصمیم گیری زمانی كه اطلاعات موجود ناكامل و غیردقیق هستند، مشكل می شود. مشكل رویه ای دیگر در استفاده از رویه رسمی حمـــایت از فرایند تصمیم گیری انتخاب عرضه كننده، به طبیعت نامتجانس معیارهای درنظر گرفته شده، برمی گردد. همچنین تعیین وزنهای صحیح برای هر معیار ارزیابی سطح ناپایــداری ذاتی در فرایند انتخاب را افزایش می دهــــــد. (بویلاكوا و همكاران،۲۰۰۲، ص ۲۳۶)

● انتخاب عرضه كننده در طول زنجیره عرضه

تغییرات فوق العاده ای در اعمال مدیریت عرضه كننده در دهه گذشته در آمریكا اتفاق افتاده است. شركتهای پیشرو از قبیل كرایسلر و جنرال الكتریك اندازه مبنای عرضه شان را كاهش داده و شروع به مــــــرتب كردن عرضه كنندگان در یك ساختار پلكانی كرده اند. علاوه بر این، آنها وابستگــــی شان را به عرضه كنندگان باقیمانده افزایش داده و سعی می كنند تا روابط نزدیكتری با آنها ایجاد كنند.

هــــدف نهایی این شركتها، مدیریت عرضه كنندگانشان در سرتاسر زنجیره عرضه به منظــور تحویل سریعتر، تأخیر زمانی تولید پایین تر، هزینه پایین وكیفیت بالاتر است. هنگامی كه روابط بلندمدتی ایجاد شود (روابط قومی) زنجیره عرضه یك شركت، یكی از قویترین موانع ورود برای رقبا را ایجاد می كند.

به عبارت دیگر، زمانی كه یك عرضه كننده بخشی از یك زنجیره عرضه خوب مدیریت شده می شود، آن اثر دایمی روی رقابت پذیری كل شركت خواهد داشت. بنابراین، ما مجبور هستیم تا یكی از اساسی ترین مسئولیتهای مدیـــــــریت عرضه كننده یعنی انتخاب عرضه كننده را مورد بازنگری قرار دهیم. اهمیت انتخاب عرضه كننده از این حقیقت ناشی می شود كه آن منابع را متعهد می كند درحالی كه به طور همزمان بر فعالیتهایی از قبیل مدیریت موجودی، برنامه ریزی و كنترل تولید، الزامات جریان وجوه نقد و كیفیت محصول اثر می گذارد. اهمیت این موضوع باتوجه به توسعه های اخیر در مدیریت عرضه كننده بیش از پیش آشكار می گردد، جایی كه عضویت در زنجیره عرضه به صورت روابط بلندمدت گرایش می یابد. (چوی و همكاران، ۱۹۹۶، ۳۳۹ - ۳۳۳)

منابع و مأخذ:

۱ - BERGER PAUL D. GERSTENFELD ARTHUR, ZENG AMY Z., ۲۰۰۳ “HOW MANY SUPPLIERS ARE BEST? A DECISION ANALYSIS APPROACH” INT.J. MANAGEMENT SCIENCE, PP.۱-۱۶.

۲ - BEVILACQUA M., PETRONI A., ۲۰۰۲ “FROM TRADITIONAL PURCHASING TO SUPPLIER MANAGEMENT: A FUZZY LOGIC-BASED APPROACH TO SUPPLIER SELECTION, INT. J. LOGISTICS: RESEARCH AND APPLICATIONS, VOL. ۵, NO.۳, PP. ۲۳۶-۲۴۸

۳ - BHUTTA KHURRUM S., HUG FAIZUL, ۲۰۰۲ “SUPPLIER SELECTION PROBLEM: A COMPRISON OF THE TOTAL COST OF OWNERSHIP AND ANALYTIC HIERARCHY PROCESS APPROACHES” SUPPLY CHAIN MANAGEMENT: AN INT. J., VOL.۷, NO.۳, P.۱-۱۴.

۴ - CHOI THOMAS Y., HARTLY JANET L., ۱۹۹۶ “AN EXPLORATION OF SUPPLIER SELECTION PRACTICES ACROSS THE SUPPLY CHAIN” JOURNAL OF OPERATIONS MANAGEMENT, VOLUME ۱۴, ISSUE ۴, PP.۳۳۳-۳۴۵.

۵ - DE BOER LUITZEN, LABRO EVA AND MORLACCHI PIERANGELA, ۲۰۰۱ “A REVIEW OF METHODS SUPPORTING SUPPLIER SELECTION” EUROPEAN JOURNAL OF PURCHASING & SUPPLY MANAGEMENT, VOLUME ۷, ISSUE ۲, PP. ۷۵ - ۸۴.

۶ - GHODSYPOUR S.H, OBREIN C., ۲۰۰۱ “THE TOTAL COST OF LOGISTICS IN SUPPLIER SELECTION, UNDER CONDITIONS OF MULTIPLE SOURCING, MULTIPLE CRITERIA AND CAPACITY CONSTRAINT” INT. J. PRODURTION ECONOMICS, VOLUME ۷۳, ISSUE ۱, PP.۱-۲۴.

۷ - GOFFIN KEITH, SZWEJCZEWSKI MAREK, NEW COLIN, ۱۹۹۷ “MANAGING SUPPLIERS: WHEN FEWER CAN MEAN MORE” INTERNATIONAL JOURNAL OF PHYSICAL DISTRIBUTION AND LOGISTICS MANAGEMENT,, VOLUME ۲۷, NO.۷, PP.۴۲۲-۴۳۴.

۸ - KARPAK BIRSEN, KUMCU ERDOGAN, KASUGANTI RAMMOHAN R., ۲۰۰۱ “PURCHASING MATERIALS IN THE SUPPLY CHAIN: MANAGING A MULTI-OBJECTIVE TASK” EUROPEAN JOURNAL OF PURCHASING & SUPPLY MANAGEMENT, VOLUME ۷, ISSUE ۳, PP.۱-۲۱.

۹ - KUMAR MANOJ, VRAT PREM AND SHANKAR R., ۲۰۰۴ “A FUZZY GOAL PROGRAMMING APPROACH FOR VENDOR SELECTION PROBLEM IN A SUPPLY CHAIN” COMPUTERS & INDUSTRIAL ENGINEERING, VOLUME ۴۶, ISSUE ۱, PP.۱-۹.

۱۰ - LAMBERT DOUGLAS M., COOPER MARTA C., ۲۰۰۰ “ISSUES IN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT” INDUSTRIAL MARKETING MANAGEMENT, VOLUME ۲۹, ISSUE ۱, P. ۱-۲۳.

۱۱ - LEENDERS MICHIEL R., ۱۹۹۷ “PRUCHASING AND SUPPLY MANAGEMENT’ MCGRAW-HILL INC. ELEVENTH EDITION, PP. ۳۷-۴۳.

۱۲ - MONCZKA ROBERT M., ۱۹۹۸ “PURCHASING AND SUPPLY CHAIN” SOUTH-WESTERN COLLEDGE PUBLISHING, FIRST EDITION, PP. ۲-۲۵, ۲۳۸-۲۴۹. ۱۳ - QUAYLE MICHAEL, ۱۹۹۸ “INDUSTRIAL PROCUREMENT: FACTORS AFFECTING SOURCING DECISIONS” EUROPEAN JOURNAL & SUPPLY MANAGEMENT, VOL.۴, PP. ۱۹۸-۲۱۲.

پانوشت:

۱ - این مقاله خلاصه بخشی از پایان نامه كارشناسی ارشد محقق با عنوان «طراحی مدلی برای انتخاب عرضه كنندگان در طول زنجیره عرضه با استفاده از برنامه ریزی خطی چندهدفه» است.

دكتر منصور مؤمنی: استادیار دانشگاه مدیریت دانشگاه تهران

محمد ناطق: كارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه تهران

---