نصب الهی امام در آیینه آیات قرآن

علمای شیعه با استناد به تعداد زیادی از آیات قرآن کریم استدلال و اثبات کرده اند که نظریه اختیار و انتخاب از سوی مردم باطل بوده و این امر بسیار مهم در حیطه وظایف الهی می باشد. ذیلاً …

علمای شیعه با استناد به تعداد زیادی از آیات قرآن کریم استدلال و اثبات کرده اند که نظریه اختیار و انتخاب از سوی مردم باطل بوده و این امر بسیار مهم در حیطه وظایف الهی می باشد. ذیلاً به نقل برخی از این آیات خواهیم پرداخت:‏

یکی از مشهور ترین آیاتی که بر نصب الهی امام اذعان دارد و از سوی بسیاری از متکلیمن به آن استناد شده است این کلام الهی است که می فرماید: "و ربُک یخلُق ما یشاءَ و یختارُ ما کانَ لهُم الخَیر سبحان الله تعالی عمّا یُشرکون" (و پروردگار تو هر چه را که بخواهد می آفریند و هر آن کس را که بخواهد بر می گزیند و برای ایشان در این زمینه هیچ گونه اختیاری نیست و خداوند منزه است از آنچه که به او شرک می ورزند)‏ به موجب آیه فوق که صراحتاً هر گونه انتخابی را در حیطه اختیارات خداوند می داند و از آن را از حوزه اختیار بشر خارج می سازد، اصل گزینش امام نیز نیز طبعاً از مهم ترین مسائلی است که خداوند اختیار امت اسلامی را در آن نفی کرده و آن را به خود اختصاص داده است. به خصوص اینکه انکار الهی از اختیار مردم در این آیه افاده عام دارد و بر موضوع خاصی منحصر نمی باشد. از همین رو از جمله مسائلی که صرفاً در حوزه اختیار خداوند قرار دارد، مسئله انتخاب هر آنکسی است که خداوند برای پیامبری مصلحت بداند و هر آنکسی است که برای امامت شایسته تشخیص دهد.‏

آیه دیگری که مورد استناد علمای شیعه در راستای نفی اختیار مسلمین در تعیین امام و ضرورت نصب الهی امام قرار گرفته است این آیه است که

می فرماید: "الا لهُ الخَلقُ و لهُ الامرُ تبارک اللهَ رب العالمین" (بدانید که آفرینش خاص خداوند و امر از آن اوست که خداوند بلند مرتبه و آفریننده جهان است)‏

چنانکه ملاحظه می شود، در کنار اختصاص مطلق آفرینش به خداوند، هر گونه "امر" ی نیز به پروردگار اختصاص یافته است. لذا علمای شیعه استدلال می کنند که کدام امری از امور می تواند، مهم تر از مسئله امامت و جانشینی پیامبر باشد.‏

‏ از جمله آیات دیگری که مورد استناد علمای شیعه درباره موضوع مورد بحث شده است، آیه ای است که می فرماید: "یقُولُونَ هَل لنا من الاَمرِ من شَئ قُل انَّ الاَمرَ کُلهُ لله" (می گویند آیا چیزی از امر برای ما وجود دارد ، ای پیامبر بگو که همانا تمامی امر از آن خداست.) علامه حلی در تفسیر این آیه آورده است: "وجه استدلالی این آیه دلالت دارد بر اینکه برای مردم، هیچ گونه امری و حکمی درباره چیزی وجود ندارد. زیرا تمامی امر اختصاص به خداوند دارد. پس جایز نیست که امر نصب امام در اختیار مردم قرار گیرد، چون امر نصب امام از بزرگترین امور، کامل ترین و مهم ترین امور است و مصالح دنیوی و اخروی بر آن مبتنی است."‏

آیات فوق تنها نمونه ای از آیات عدیده ای هستند که علما و متکلمین مختلف قدیم و جدید شیعه، در آثار خویش به آنها به عنوان آیاتی که مبینی صریح یا تلویحی برضرورت نصب الهی امام هستند، استناد کرده اند. در این مقال برای پرهیز از اطناب سخن به چند آیه مذکور بسنده گردید.‏

حجت الله کریمی