کوروناویروس جدید چیست

با احتساب کوروناویروس جدید MERS تاکنون ۶ کوروناویروس با توان بیماری زایی در انسان شناخته شده اند کوروناویروس ها به عنوان یکی از علت های شایع سرماخوردگی شناخته می شوند اما شدت بیماری در ۲ گونه از کوروناویروس ها, چیزی فراتر از سرماخوردگی معمول است SARS و MERS

با احتساب کوروناویروس جدید MERS تاکنون ۶ کوروناویروس با توان بیماری‌زایی در انسان شناخته شده‌اند. کوروناویروس‌ها به‌عنوان یکی از علت‌های شایع سرماخوردگی شناخته می‌شوند اما شدت بیماری در ۲ گونه از کوروناویروس‌ها، چیزی فراتر از سرماخوردگی معمول است (SARS و MERS). حدود ۱۰ سال قبل بیماری کوروناویروسی سارس (SARS) باعث بیماری حدود ۸هزار نفر در ۲۶ کشور و مرگ ۱۰درصد از آنها شد...

تابستان سال گذشته آزمایشگاه EMC در کشور هلند، توانست گونه جدیدی از کوروناویروس را از نمونه‌های بالینی یک مرد ۶۰ ساله عربستانی جدا کند که در ابتدا EMC/۲۰۱۲ نامیده شد. چند ماه قبل از آن در بیمارستانی از کشور اردن، تعدادی پزشک و پرستار به بیماری تنفسی نامعلومی دچار شده بودند و ۲ نفر از آنها جانشان را از دست داده بودند. با کشف این کوروناویروس جدید نمونه‌های تهیه شده از آن طغیان، مجددا بررسی شد و مشخص شد که علت مرگ آن کارکنان بیمارستانی کوروناویروس EMC/۲۰۱۲ بوده است. سازمان جهانی بهداشت بعد از گزارش موارد معدودی از بیماری در کشورهای عربی خاورمیانه، نام آن را به کوروناویروس عامل بیماری تنفسی در خاورمیانه (MERS) تغییر داد. اولین داده‌های بالینی به‌دست آمده از بیماران، حکایت از کشندگی بالای این ویروس جدید داشت و بیش از ۶۰درصد بیماران بعد از یک دوره بیماری تنفسی شدید در نهایت با نارسایی تنفسی و معمولا نارسایی کلیوی فوت می‌شدند (اکنون این عدد ۴۰درصد تخمین زده می‌شود که همچنان میزان بالایی است). با آغاز بهار سال ۲۰۱۳ میلادی و افزایش تدریجی تعداد بیماران، گزارش موارد چندی از بیماری در انگلستان، فرانسه، ایتالیا، تونس و نامعلوم ماندن منبع بیماری، جامعه جهانی را نگران بروز همه‌گیری گسترده در سراسر جهان کرد و تیم‌های تحقیقی گوناگونی از دانشگاه‌های معتبر جهان به عربستان، به‌عنوان مرکز این بیماری، عزیمت کردند.

اولین بررسی‌های ژنتیکی ویروس MERS، خفاش را به‌عنوان مخزن حیوانی مظنون مطرح کرد. خفاش‌ها، میلیون‌ها سال است که مخزن کوروناویروس‌ها هستند و کوروناویروس‌ها حیوانات گوناگونی را بیمار می‌سازند و از بین تمام انواع کوروناویروس فقط ۶ کوروناویروس شناخته شده‌اند که می‌توانند در انسان، باعث بروز بیماری شوند. با توجه به اینکه خفاش‌ها از لحاظ نوع زندگی، برخورد زیادی با انسان ندارند، سوال مهم این بود که کدام حیوان است که به‌عنوان حیوان واسط بین خفاش و انسان عمل کرده و ویروس را به انسان می‌رساند؟ بررسی‌های انجام شده تاکنون انگشت اتهام را به سمت شترهای تک‌کوهانه عربی نشانه رفته است. اینکه شتر از چه راهی و چگونه انسان را آلوده می‌کند هنوز معلوم نیست؟ آنچه امروزه می‌دانیم آن است که این ویروس هرچند باعث بیماری تنفسی می‌شود و از راه تنفسی هم امکان انتقال دارد اما بیشتر از آنکه در کنار آنفلوانزا و سارس در خانواده ویروس‌های تنفسی قرار گیرد، امروزه آن را در خانواده ویروس‌هایی قرار داده‌اند که از راه مدفوعی دهانی (fecal-oral) و از راه بزاق منتقل می‌شود. این ویروس را از ترشحات تنفسی (به‌خصوص ترشحات عمقی‌تر راه‌های تنفسی)، مدفوع و ادرار بیماران جدا کرده‌اند. بعد از گذشت یک سال تاکنون، تنها

۱۸۲ بیمار و ۷۹ مورد فوت شده گزارش شده‌اند که از کشورهای عربستان، امارات متحده عربی، اردن، قطر، کویت، عمان، تونس، انگلستان، فرانسه و ایتالیا بوده است و لازم به ذکر است که حدود ۷۵ موارد متعلق به کشور عربستان بوده است. هرچند که در حال حاضر انتقال ویروس از انسان به انسان در فضای باز کمتر محتمل است و بیشتر در تماس‌های چهره به چهره نزدیک و در فضاهای بسته مانند همکاران و اطرافیان بیمار در منزل در معرض خطر بیشتر هستند، ولی رعایت بهداشت فردی به مسافران کشورهایی مانند عربستان و امارات متحده عربی توصیه می‌شود و همچنین از مسافرانی که در عرض ۲ هفته بعد از سفر دچار تب و سرفه یا سایر علائم تنفسی مانند گلودرد، عطسه و... می‌شوند، خواسته می‌شود که مراتب را به پزشک معتمد خود اطلاع دهند. در فرانسه چند روز بعد از بستری بیماری که به ویروس MERS مبتلا بود، مردی که هم اتاقی وی بود دچار بیماری شدید تنفسی شد. مدتی پیش از آن در بیمارستان‌های شرق عربستان نیز تعدادی از کارکنان بیمارستان، بیماران و ملاقات‌کنندگان ایشان نیز به این بیماری مبتلا شده بودند.

جراح بنگلادشی که چندی پیش جان خود را در یکی از بیمارستان‌های عربستان از دست داد، از آخرین کارکنان بیمارستانی است که تاکنون این بیماری را گرفته‌اند و اهمیت رعایت اصول کنترل عفونت در بیمارستان‌ها و آموزش مجدد کارکنان شاغل بیش از پیش بر همگان مشخص شده است. مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر در این راستا با همکاری معاونت پرستاری وزارت بهداشت، اقدام به بازآموزی کارکنان درمانی و شاغلان بیمارستان در زمینه کنترل عفونت کرده و بیمارستان‌هایی را در تمام استان‌ها برای بستری این بیماران آماده کرده است. خوشبختانه تاکنون بیماری کوروناویروسی MERS در حاجیان بازگشته شناسایی نشده است اما کماکان توصیه می‌شود تا بهداشت فردی را در طول سفر جدی بگیرند.

دکتر فرشید رضایی

متخصص بیماری‌های عفونی، کارشناس اداره مراقبت بیماری‌ها