از بحران تولستوی افسانه ای تا سفر پیرمرد کاشف

بهترین های سینمای ۸۸

در میان این همه فیلم که همه‌ساله در سطح جهان اکران می‌شوند، انتخاب بهترین‌ها کار بسیار سختی است. بخصوص که سلایق مردم در این خصوص و حتی عقاید منتقدان با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارد. اما می‌توان لیستی را هم تنظیم کرد که اکثر کارهای آن مورد تأیید اغلب منتقدان و مردم باشد و نام‌های آن تقریباً در فهرست تمامی دوستداران این هنر پرطرفدار به چشم بخورد.

چنان لیستی برای سال پایان یافته حاوی این ۱۱ نام بدون تقدم و تأخری خاص می‌شود: «آواتار» ساخته فضایی عظیم جیمز کامرون، «لعنتی‌های بی‌آبرو» نگاه ویژه کوئنتین تارانتینو به جنگ جهانی دوم، «گنجه دردها» روایت کاترین بیگه‌لو از جنگ‌افروزی امریکادر عراق، «بالا در هوا» تفسیر خاص جیسن ریتمن جوان از بحران اقتصادی در غرب، «ایستگاه آخر» قصه مایکل هافمن درباره آخرین سال‌های زندگی لئوتولستوی نویسنده افسانه‌ای روس، «استخوان‌های دوست‌داشتنی» روایت پیتر جکسون نیوزیلندی از دختری ۱۴ ساله که پس از مرگ به زندگی بازماندگان خود می‌نگرد، «پرارزش» قصه جالب لی‌دانی‌یلز درباره یک دختر جوان و چاق و بی‌سواد سیاهپوست و دردسرهای او در هارلم نیویورک، «یک مرد جدی» جدیدترین کار برادران کوئن، «روبان سفید» افسانه اخیر میشائیل هانه‌که اتریشی از جنگ جهانی اول، «دشمنان مردم» اپیک گانگستری آخر مایکل‌مان و سرانجام «بالا» تنها کار کارتونی راه‌یافته به جمع فیلم‌های برتر فیچر سال که پیتر داکتر آن را کارگردانی کرده است. از آن جا که در صفحاتی ویژه به «آواتار» پرداخته‌ایم، در این صفحات وصفی کوتاه از ۱۰ فیلم دیگر را می‌آوریم:

● ایستگاه آخر The Last station

▪ ژانر: داستان یک زندگی حقیقی،

▪ طول مدت: ۱۱۲دقیقه،

▪ کارگردان: مایکل هافمن،

▪ بازیگران اصلی: هلن میرن، کریستوفر پلامر، پل جیاماتی و جیمز مک آووی

سال‌های پرتنش و واپسین زندگی لئوتولستوی داستانسرای مشهور قرن نوزدهم روسیه فراروی ما است. نوعی ستیز بین همسر او سوفیا اندری یفنا و مستعدترین شاگرد وی ولادیمیر چخوف برای جلب توجه این نویسنده جریان دارد و او دچار ابهام شدیدی بین انتخاب مصالح گذشته و راه آینده‌اش شده است. نوشته‌های او راجع به فقرا و کمک به آنها است اما در زندگی حقیقی، ثروت پیرامون وی کاملاً جلوه‌گری می‌کند. تولستوی (با بازی درخشان پلامر) قادر به حل این تضاد نیست و در نتیجه از خانه می‌گریزد و به یک ایستگاه کوچک و حقیرانه قطار در استاپو می‌رود و آنجا مأوا می‌گیرد. تصور می‌کند که بر اثر شدت بیماری‌اش رفتنی است اما چنین نیست و خبرنگاران و مردم که مطلع شده‌اند آنجا را محاصره می‌کنند و در انتظار سرنوشت تولستوی می‌مانند. نگاهی ادبی و پرمحتوا به زندگی یکی از غنی‌ترین نویسنده‌های سرگشته تاریخ.

● گنجه دردها The Hurt Locker

▪ ژانر: جنگی، درام و اکشن،

▪ طول مدت: ۱۳۰ دقیقه،

▪ کارگردان: کاترین بیگه‌لو،

▪ بازیگران اصلی: جره‌می‌رنر، آنتونی مک کی، برایان گراگتی، گای پی‌یرس و رالف فاینس

تابستان گرم ۲۰۰۴ در عراق، سرگرد جی‌تی سن بورن همراه با یکی از «هم جوخه» ای‌های خود اوون الدریج در کانون برخوردها در بغداد به حرکت درمی‌آیند. وظیفه آنها خنثی‌سازی بمب‌ها است ولی مبارزان عراقی و مخالفان اشغال خاک عراق توسط امریکا، روز آنها را سیاه کرده‌اند.

فرمانده گروهان بر اثر انفجار یکی از مین‌های یافت‌نشده کشته می‌شود و سرگرد ویلیام جیمز سرکردگی گروهان را بر عهده می‌گیرد. رفتار جیمز برای آنها عجیب است زیرا به قواعد ارتشی بی‌اعتنا است و از ترسیدن لذت می‌برد. آنها از خود می‌پرسند او چگونه موجودی است. جوابی در دست نیست اما آتش خشم عراقی‌ها از جنایات اشغالگران اطراف آنها را سوزان کرده است و از همه جا آتش می‌بارد. از مدت مأموریت آنها فقط ۳۸ روز مانده است اما امکان دارد تا آن زمان زنده نمانند. نگاه حقیقت‌گرای بیگه‌لو به تخلف‌های پایان‌ناپذیر جنگی و اجتماعی امریکا در خاورمیانه.

● لعنتی‌های بی‌آبرو Inglourious Basterds

▪ ژانر: جنگی، درام، سیاسی و اکشن،

▪ طول مدت: ۱۵۲ دقیقه،

▪ کارگردان: کوئنتین تارانتینو،

▪ بازیگران اصلی: برادپیت، کریستوف والتر، دایان کروگر، ملانی لورلنت، الای روت، دانی یل برول، مایکل فاسبندر، رادتیلور و سیلوستر گروت

در «فرانسه»اشغال شده توسط آلمان نازی در جنگ جهانی دوم، سوشانا دریفوس اعدام اعضای خانواده‌اش را به فرمان سرهنگ هانس لاندا از ارتش هیتلر به چشم می‌بیند. او از دست جانیان می‌گریزد و به پاریس می‌رود و آنجا با نامی مستعار و به عنوان مالک و مدیر یک سالن سینما عملیات پنهانی مبارزه با نازی‌ها را هدایت می‌کند. در همان زمان ستوان الدو رین (با بازی براد پیت) هم سرکردگی گروهی از متفقین را که کارشان مثل دریفوس مبارزه با اشغالگران نازی است، برعهده می‌گیرد. مأموریت عاجل آنها همکاری با یک مأمور مخفی به نام بریژیت فون همرزمارک به قصد ترور رهبران آلمان نازی به ویژه شخص هیتلر است. نگاه اختصاصی و غریب تارانتینو به مقوله جنگ جهانی دوم همراه با این پرسش که چرا هیچیک از سوءقصدها به جان هیتلر ثمر نداد.

● «استخوان‌های دوست‌داشتنی» The Lovely Bones

▪ ژانر: خانوادگی، درام و تخیلی،

▪ طول مدت: ۱۳۹ دقیقه،

▪ کارگردان: پیتر جکسون،

▪ بازیگران اصلی: راشل واینر، مارک والبرگ، سائوایرسه رونان، سوزان ساراندون، استنلی توچی و مایکل ایمپریولی.

سوزی سالمون (با بازی سائوایرسه رونان) دختری نوجوان است که به رغم آرزوهای دور و درازش توسط یک قاتل روانی کشته می‌شود. از آن پس او به صورت یک روح، از مکانی در بالا و در جایی بهشت وار، به آنچه در زمین و در شهر و محل زندگی سابق وی می‌گذرد و بر نوع زندگی خانواده‌اش و حتی سلوک فردی که وی را کشته است، چشم می‌دوزد و همه چیز را از نو در ذهنش مرور می‌کند و به ارزیابی مجدد می‌پردازد. آیا درمان روحی اعضای داغدار خانواده وی مهمتر است و یا انتقام گرفتن از فرد جانی‌ای که تمامی این دردسرها را آفریده است؟ رفتار سالمون جواب این سؤال را نمی‌دهد اما جهان مکانی مناسب برای زیست همزمان او و برخی افراد دور و بر وی جلوه نمی‌کند. توصیفی صادقانه از زندگی ناامن و امیدهای بربادرفته در قرن مخاطرات فردی و خانوادگی، نگاه یک روح بالنسبه پاک به روابط ناپاک حاکم بر کره خاکی.

● پرارزش Precious

▪ ژانر: اجتماعی، جوانانه و درام،

▪ طول مدت: ۱۰۹ دقیقه،

▪ کارگردان: لی‌دانی یلز،

▪ بازیگران اصلی: گابوری سیدیبی، مونیک، پائولا پاتون و شربی شفرد

کلارنس جونز (با بازی گابوری سیدیبی) که به او به دلایلی «پرارزش» می‌گویند، یک دختر سیاهپوست جست‌وجوگر اما بیش از اندازه چاق است که سواد خواندن و نوشتن هم ندارد و در محله ناامن هارلم در شهر نیویورک امریکا رشد می‌کند و رنج زندگی نابرابر و مظالم وسیع موجود در این کشور را تجربه می‌کند. با این حال او ازدواج می‌کند و فرزندی را به دنیا می‌آورد و همزمان با آن وارد یک آموزشگاه می‌شود تا سواد بیاموزد و از ظلمات ندانستن خارج شود. آنجا یک معلم دلسوز به کمک او می‌آید و به وی یاد می‌دهد که چگونه با مسائل روز کنار بیاید و خوشبختی را در عین نگون‌بختی جست‌وجو نماید و چطور واقعاً پرارزش شود. آیا این فقط یک خواب است؟ تعریفی ویژه از زندگی سیاهان و نسل جوان در رنج و عذاب در غرب. مردمانی که حتی امنیت فکری هم ندارند.

● یک مرد جدی A Serious Man

▪ ژانر: خانوادگی و کمدی – درام،

▪ طول مدت: ۱۰۵ دقیقه،

▪ کارگردانان: برادران کوئن (جوئل و اتان)،

▪ بازیگران اصلی: مایکل استال بارگ، ریچارد کایند، فرد ملامد، ساری لنیک و پیتر بریت مایر

داستان یک مرد ساده و معمولی به نام لری گوپ نیک که می‌کوشد معنای اصلی زندگی را بیابد و راه آینده‌اش را مشخص کند. دور و بر او را نمادهای دهه ۱۹۶۰ گرفته‌اند. از موسیقی‌های عامه‌پسند آن زمان گرفته تا رفت و آمد مردمی که از عواقب برخی برخوردهای سیاسی در سطح جهان نگران‌اند.

کاراکتر مرکزی، یک پروفسور و استاد رشته فیزیک است که رفتاری ملایم و طبیعتی آرام دارد و ناگهان از همسرش می‌شنود که درصدد ترک اوست. لری می‌داند که نتوانسته است وقت کافی به همسر و خانواده‌اش اختصاص بدهد اما سایر اطرافیان و وابستگان او نیز چندان پرشورتر و کامل‌تر از او نیستند و نامه‌هایی از یک ناشناس، تهدید دور نگه داشتن گوپ نیک از پست ریاست دانشگاه را دربردارند. نمایی از مشکلات نسل میانسال و جوان امروزی در غرب، آنجا که حتی یک شاگرد، استاد دانشگاه را تخریب و میخکوب می‌کند.

● بالا در هوا Up in the Air

▪ ژانر: جامعه نگر، کمدی – درام و کاوشگر،

▪ طول مدت: ۱۰۹ دقیقه،

▪ کارگردان: جیسن ریتمن،

▪ بازیگران اصلی: جورج کلونی، ورا فامیگا، آنا کندریک، جیسن بیتمن و دنی مک براید

رایان بینگهام متخصص و کارشناس امر تعدیل نیروها و نفرات و کارمندان در شرکت‌های مختلف که از او خواسته می‌شود با سفر به چندین نقطه امریکا ترتیب قطع همکاری با بسیاری از کارمندان را بدهد و خبر بیکار شدن‌شان را ابلاغ کند.

ماجرا به بحران اقتصادی دو سال اخیر برمی‌گردد که مجالی برای ریخت‌و‌پاش‌های سابق نمی‌دهد و چاره‌ای جز کاستن چشمگیر از مخارج در کمپانی‌ها و بیرون راندن پرسنل آنها نیست. با این حال بینگهام این کار را چنان با آرامش و به راحتی انجام می‌دهد که انگار از آن لذت می‌برد.

او به تازگی با زن دلخواهش ملاقات کرده و قرار ازدواج با وی را گذاشته است اما رؤیای او مقارن با کابوس سایرین و بدبختی‌ مردم مرتبط با سفرها و فرامین اوست.

استقبال وسیع از این فیلم در غرب برخاسته از روحیات تلخ حاکم بر آنجا بر اثر کسادی اقتصادی و بیکاری‌ها است، ترسیمی حقیقت جویانه از مشکلات اقتصادی اخیر غرب.

● روبان سفید The White Ribbon

▪ ژانر: سیاسی، درام، اجتماعی و تاریخی،

▪ طول مدت: ۱۳۴ دقیقه،

▪ کارگردان: میشائیل هانه‌که،

▪ بازیگران اصلی: سوزان لوتار، استفی کانرت، اولریش توکور، لئوناردو پروکساف و برگهارت کلاسنر

در آستانه جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ – ۱۹۱۴) در یک روستای پروتستان در شمال آلمان اتفاقات عجیبی می‌افتد. سربازان تندرو دولت مرکزی بر جای جای کشور حاکمیت یافته‌اند ولی کسی نمی‌فهمد ناپدید شدن مکرر برخی از ساکنان روستا حتی اگر به فرمان این ارتشی‌ها باشد به چه سبب صورت می‌پذیرد و خطای احتمالی آنها چه بوده است.

تمرکز بر روی یک گروه موسیقی کر خردسالان و نوجوانان است اما گروه مرموزی که پشت ماجراها است حتی به والدین این خردسالان هم رحم نمی‌کنند و آنها هم به شکلی اسرارآمیز ناپدید می‌شوند و به نظر می‌رسد که آنها مجازات خاص و سنگین کاری را متحمل می‌شوند که بر هیچ کس معلوم نیست چه بوده است. اینها مقدمات آتش‌افروزی‌های منجر به جنگ جهانی است.

تحلیلی از آنچه در یک اروپای آشفته در اواسط دهه ۱۹۱۰ روی داد و انسان‌ها را به ورطه مرگ‌هایی کشاند که اندک مدتی بعد با شروع جنگ، دیگر با هیچ رازی آمیخته نبود.

● بالا UP

▪ ژانر: کارتونی، کمدی،اکشن و خانوادگی،

▪ طول مدت: ۸۹ دقیقه،

▪ کارگردان: پیت داکتر،

▪ صداهایی که بر روی کاراکترهای کارتونی آمده است: دلروی لیندو، اد اسنر، جان راتزن برگر، باب پیترسون، پل ایدینگ، جروم رانفیت و جوردن ناگایی

کارل فردریکسن در تمامی عمرش این آرزو را داشته که دنیا را بگردد و از نقاط مختلف آن دیدن کند و زندگی را به گونه‌ای متفاوت با زندگی‌های ماشینی امروز تجربه نماید.

در ۷۸ سالگی و درست در شرایطی که او یقین آورده که این کار غیرممکن است، دست تقدیر و از راه رسیدن یک پسر خردسال ماجراجو و شیرین به نام راسل که خودش یک پا کاشف و دوستدار محیط‌های ناشناخته است، او را سرانجام در مسیر نیل به آرزوهای قدیمی‌اش قرار می‌دهد. آنها با یک بالن دست به پرواز در سطح جهان می‌زنند و فردریکسن حتی حاضر است از بالن آویزان شود و پسرک در آسایشی بیشتر باشد اما سفر آرزوهایش و اقدام مکاشفه‌ای او ناتمام نماند، تجسم رؤیای دیرهنگام مردمان روزگار در کارتونی که بعد از «زیبا و هیولا» در ۱۹۹۱، اولین انیمیشن کاندیدا شده برای اسکار برترین فیلم سال بوده است.

● دشمنان مردم Public Enemies

▪ ژانر: جنایی، اجتماعی و حادثه‌ای،

▪ طول مدت: ۱۲۳ دقیقه،

▪ کارگردان: مایکل مان،

▪ بازیگران اصلی: جانی دپ، کریستین بیل، ماریون کوتیار، جیمز روسو، دیوید ونهام، استیفن دورف، چائینگ تاتوم و کریستین استولت

ادای احترام مایکل مان به فیلمی که جیمز کاگنی را صاحب شهرتی افسانه‌ای در سال ۱۹۳۱ کرد اما تشابه‌ها چندان از حد اسم‌ها فراتر نمی‌رود.

جان دیلینجر (با بازی جانی دپ) و باند او به سختی قابل مهارند. قانون‌شکنی‌ها و فرارهای او از زندان و یا کمک وی به تبهکاران زندانی، وی را به یک قهرمان نزد مردم تبدیل کرده است.

ضدقهرمانان اجتماعی در دهه‌های قبلی جایی در اجتماع نداشتند اما اقتصاد ویران امریکا که بر اثر کج‌کرداری‌های دولت این کشور و وفور سارق و جانی در امریکا به وجود آمده و ایام پرمحنت کسادی اقتصادی (موسوم به Depression) را فراهم آورده، مردم را به منتقدان درجه اول دولت و حامیان دیلینجر در دهه ۱۹۳۰ بدل کرده است.

آنها از بانک‌هایی که پول‌شان را خورده‌اند نفرت دارند و به دیلینجر و یاران او شامل «نلسون صورت بچه» امید می‌بندند اما دیری نمی‌پاید که از کثرت جنایات آنها هم روی برمی‌تابند. نگاه کلاسیک «مان» به عصری نوستالژیک در گذشته و تلاش تازه‌ای برای قهرمان‌سازی از گانگسترها.

وصال روحانی