تقدیم به صاحبان موهای سپید

درباره زندگی سالم در دوران سالمندی

گویا همه‌مان به این هدف مشترک فکر می‌کنیم که باید داستان زندگی خودمان را آن طور که شایسته‌مان است، خوب و خوش به پایان برسانیم؛ پایانی شبیه به آنچه در قصه‌ها وجود دارد. اما در عمل می‌بینیم هرچه قدر هم تلاش کنیم، در بعضی قسمت‌های زندگی نمی‌توانیم آن‌طور که می‌پسندیم، نقش‌آفرین باشیم و تنها چیزی که باعث دلخوشی‌مان می‌شود عاقبت به خیری است؛ آرزو و دعایی که اغلب بزرگ‌ترهادر حق‌مان می‌کنند: «پیر بشی، جوون... عاقبت به خیری بشی!» اما واقعا تا به حال چه قدر برای این پایان خوش تلاش کرده‌ایم؟ چند نفر از ما برای دوران پیری‌مان برنامه‌ریزی کرده‌ایم؟

کارشناسان می‌گویند حتی من و شمایی که در آغاز دوران جوانی هستیم نیز باید تلاش کنیم تا یک سالمند خوشحال و سالم باشیم؛ وگرنه هرگز با آرزو کردن نمی‌توانیم پایان خوشی برای روزهایی که بازنشسته شده‌ایم و احتمالا بچه‌های‌مان بزرگ شده‌ند و شاید نوه هم داشته باشیم، انتظار بکشیم. شما دوست دارید در آن ایام ازتان به عنوان یک سالمند سالم و موفق و خوشبخت یاد کنند یا نه؟ ما طبق سرشماری سال ۸۵، حدود ۵ میلیون و ۱۳۰ هزار سالمند در کشور داریم و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۳۹۰ این رقم به ۵/۵ میلیون برسد و تنها ۵ سال بعد، یعنی در ۱۳۹۵، به ۶/۵ میلیون؛ یعنی ما با یک بحران جمعیت سالمند مواجه خواهیم شد.

کارشناسان می‌گویند کسی می‌تواند انتظار داشته باشد در سالمندی‌اش سالم باشد که لااقل از ۳۹ سالگی برای خودش برنامه‌ریزی کند تا وقتی به اولین دوره سالمندی (یعنی ۶۰ یا ۶۵ سالگی) رسید، بتواند به خودش آفرین بگوید و نتیجه و بهره زندگی سالم را مشاهده کند. اگر او از جوانی و میانسالی عادات دوستدار سلامت را رعایت نکند و مثلا به آرتروز یا مشکلات قلبی یا بیماری قند مبتلا شود، چاره‌ای ندارد جز سازش با آنها و این که در پیری برای رهایی از عوارض آن، محدودیت‌هایی را در نظر بگیرد. پس حالا که به یک هدف مشترک رسیدیم؛ اینکه مرحله پایانی داستان زندگی‌مان را با یک استقبال باشکوه جشن بگیریم و از بهره سال‌های عمرمان لذت ببریم.

برای این منظور، سری به کارشناسان طب سالمندی زده‌ایم: دکتر سهیلا خوش‌بین، رییس اداره سالمندان و دکتر مهتاب علیزاده، کارشناس اداره سالمندان وزارت بهداشت. آنها معتقدند حتی آنهایی که الآن در دوران سالمندی هستند نیز باید بکوشند شرایط خودشان را بهبود بخشند و دیگر گروه‌های سنی نیز باید یک برنامه‌ریزی منظم داشته باشند.

● ۱۰ فرمان کارشناسان

بعضی‌ها از پیر شدن می‌ترسند و می‌گویند پیری یعنی فرسودگی. اما سالمند شدن یک موفقیت است که باید به آن افتخار کرد. در واقع، شما با یاری خداوند متعال در طول عمر بر خطرات، سختی‌ها و بیماری‌های بسیاری فایق آمده‌اید تا به این دوره برسید. پس باید سعی کنید مفید باشید.

وقتی این حس مفید بودن را دارید، هر صبح احساس می‌کنید زندگی‌تان معنی‌دار است. البته باید سعی کنید تغییرات خانوادگی، ظاهری، جسمی و عملکردی این دوران را بشناسید و آنها را بپذیرید. اگر انتظارات‌تان را از خود و دیگران در حد معقول و منطقی نگه دارید، راز شادمانه زیستن را یافته‌اید؛ و اما توصیه‌های کارشناسان:

۱) زندگی را به خودتان و دیگران سخت نگیرید. توانایی‌های خود را توسعه دهید و به افراد موفق هم سن‌تان نگاه کنید که برای شما ایجاد انگیزه می‌کند. همواره خوش‌بین باشید و مثبت فکر کنید. معاشرت شما با سالمندان خوش‌بین و فراگیری نگرش خوش‌بینانه، بی‌حوصلگی و ناامیدی شما را از بین می‌برد. با این جمله که «از ما گذشته و برای سن ما دیر است» خداحافظی کنید و آن را از ذهن بیرون برانید.

۲) اهداف بزرگ‌ داشته باشید و با امید زندگی کنید. از هرفرصتی برای یادگیری چیز تازه‌ای استفاده کنید و بدانید هیچ‌وقت دیر نیست. هر روز صبح که بیدار می‌شوید، چهره‌ای خندان داشته باشید. خنده سلامت را به شما هدیه می‌دهد. مطمئن باشید روزی که می‌خندید نمی‌تواند روز بدی باشد. از جسم و روح خود به خوبی مراقبت و استفاده کنید. اگر از آنها استفاده نکنید، خطر از دست دادن آنها وجود دارد.

۳) به هیچ‌وجه نباید یک‌جا ماندن و بی‌حرکتی را تجربه کنید. حرکت کنید. حرکت شادی‌آور است و افسردگی را از شما دور می‌کند. سفر کنید و جهان پیرامون‌تان را ببینید، بشنوید. حس‌کنید و از زندگی لذت ببرید. داشتن برنامه‌ ورزشی استرس شما را می‌کاهد. اعتماد به نفس‌تان را بالا می‌برد و نشاط و سر زندگی را به دنبال دارد. با ورزش می‌توانید از بیماری‌های مختلف پیشگیری کنید.

۴) علاوه برتحرک و مثبت بودن و اهمیت دادن به خود، باید موسیقی را هم در زندگی خود بگنجانید. موسیقی باعث افزایش تحمل درد، کاهش افسردگی، اضطراب و تنش‌های روانی می‌شود. موسیقی به شما انگیزه می‌دهد و احساسات‌تان را برمی‌انگیزد، ایجاد محبت می‌کند، احساس اطمینان، شادی و نشاط می‌دهد و در نهایت باعث افزایش اعتماد به نفس شما می‌شود.

۵) به عنوان یکی دیگر از رموز شادمانه زیستن در سالمندی باید از نظر جسمی و عاطفی تماس خود را با دیگران به ویژه اقوام، دوستان، فرزندان و نوه‌هایتان حفظ کنید. نوه‌هایتان را در آغوش بگیرید، نوازش کنید، عزیز بدارید و ابراز محبت کنید. یادمان باشد برقراری ارتباط در تمام طول عمر باعث امنیت می‌شود.

۶) یکی از شاه‌راه‌های شاد زیستن، توکل به خداست. وقتی خدا بزرگ‌ترین حامی ماست و همه‌چیز بر اساس تقدیر خداوند مهربان و حکیم است، جایی برای نگرانی و اندوه نیست. پس به تلاش خود ادامه ‌دهید و مطمئن باشید که اوضاع جهان تحت کنترل خداوند است. زیاد دعا کنید؛ زیرا دعا و نیایش در تعالی و آرامش روح اثر دارد. با آرامش می‌توانید مشکلات و مسایل را راحت‌تر حل کنید. جرات داشته باشید و با کوچک‌ترین آسیب یا ناکامی در زندگی، خود را نبازید. به علاوه سعی کنید در کارهای داوطلبانه برای کمک به دیگران شرکت کنید. با این امور خداپسندانه علاوه بر نفع رساندن به دیگران موجب بالا رفتن انرژی خودتان نیز می‌شوید و امید به زندگی شما بالا می‌رود.

۷) در سنین سالمندی نباید از زندگی زناشویی و حتی روابط زناشویی غافل شد. زندگی زناشویی راهی برای افزایش سطح عاطفه و صمیمیت بین زن و شوهر است. جزو ‌آن گروهی نباشید که فکر می‌کنند رابطه زناشویی مختص جوانان است. شما متناسب با سن خود می‌توانید فعالیت زناشویی مناسبی داشته باشید. در واقع، این رابطه وسیله‌ای برای اثبات فعال بودن، داشتن احساس پرقدرت بودن، ایجاد اعتماد به نفس و جلوگیری از اضطراب است.

۸) هرچند رابطه زناشویی یک مساله بسیار شخصی و خصوصی است اما اگر به دلیل بیماری‌هایی مثل مشکلات قلبی عروقی، قندخون و یا برخی داروها و سیگار‌ مشکلی در این مورد دارید، حتما آن را با پزشک در میان بگذارید تا درمان شوید. حتی باید در دوره سالمندی مراقب بارداری ناخواسته نیز باشید. در مردان از سن ۵۰ سالگی، تعداد نطفه در اسپرم کم می‌شود اما صفر نمی‌شود. بنابراین اگر سن شما هم هنوز در محدوده باروری باشد، احتمال بارداری وجود دارد.

۹) در خانم‌های بالای ۶۰ سال احتمال باروری در حد صفر است ولی قبل از آن باید از روش مناسب پیشگیری از بارداری استفاده کنید. نکته مهم این است که ابراز عشق و محبت یک نیاز دایمی است و روابط صمیمانه بین همسران (چه در سنین جوانی، چه در سنین پیری) به تامین این هدف کمک می‌کند. البته نباید این مساله عاطفی را در معنی روابط زناشویی خلاصه کرد.

۱۰) زندگی خودتان را در هر سنی که هستید با عشق ورزیدن و محبت به دیگران شیرین و بانشاط کنید. برای دیگران کاری انجام دهید و با این کار، لحظاتی از افکار مربوط به خود خارج شوید و مشکل شخص دیگر را تا حد امکان کاهش دهید. این کار حس «خوب مفید بودن» را به شما می‌دهد. گاهی باید به دلیل اشتباهاتی که در گذشته و حال مرتکب شده‌اید خود را ببخشید. به این ترتیب قادر به بخشیدن اشتباهات دیگران نیز خواهید بود. در روابط اجتماعی خود با دیگران به سلامت روح و جسم خود بها بدهید و از استرس دوری کنید و راه‌های کنترل آن را بیاموزید.

خیلی خوب است که عادت کنید برای پیشگیری و حتی تشخیص زودرس بیماری‌ها به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید. سالم پیر شدن چیز دیگری است. برای آن باید تلاش کنید. اول از همه تغذیه خوب و بعد تمرینات ورزشی حایز اهمیت‌اند.

باید به تغذیه خودتان اهمیت بدهید تا سلامت بدن‌تان حفظ شود و سال‌های عمر را با نشاط و راحتی بیشتری طی کنید که ماحصل آن لذت بردن از زندگی است. یکی از دلایل مهم این توصیه و تاکید، آن است که در دوران سالمندی تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که شما هیچ‌گونه دخالتی در آن ندارید ولی برخی عوامل می‌توانند بروز سالمندی را به تعویق اندازند و یا از شدت تغییرات ایجاد شده در بدن بکاهند.

تحقیقات متخصصان تغذیه‌ نشان داده است افرادی که از عمر طولانی‌تری برخوردارند، دارای این خصوصیات هستند: هر روز به طور مرتب صبحانه می‌خورند؛ در هر وعده حجم غذای کمی مصرف می‌کنند؛ همواره وزن ثابتی دارند (تغییرات وزن‌شان کم است؛ میوه و سبزی در برنامه غذایی روزانه آنها وجود دارد؛ از مصرف نمک زیاد، موادغذایی شور و مواد غذایی چرب خودداری می‌کنند.

علاوه بر این نکات تغذیه‌ای، عوامل ارثی و ژنتیکی، فعالیت‌های بدنی منظم، اجتماعی بودن و معاشرت‌های دوستانه و مسایل اقتصادی می‌توانند در افزایش طول عمر انسان‌ موثر باشند. پس با کمی دقت می‌بینید داشتن برنامه غذایی صحیح، می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش داده و ما را از عوارض ناخواسته آن بیماری‌ها مصون دارد. وضعیت سلامت ما لزوما وابسته به سن ما نیست بلکه در هر سنی می‌تواند قابل تغییر به وضعیت بهتر و یا بدتر باشد.

در صورت کنترل نکردن این نکات، ابتلا به بیماری‌هایی مانند سکته قلبی و مغزی و سرطان‌ها بیشتر می‌شود.

اضافه وزن، پوکی‌استخوان، فشارخون بالا، چربی خون و قندخون بالا از مشکلات شایعی هستند که یکی از راه‌های کنترل آنها داشتن تغذیه صحیح است.

الهه رضاییان