با ریزگرد ها چه کنیم

توصیه های پزشکان و مسوولان درباره هوای این روزها

ریزگرد‌ها مدتی است مهمان ناخوانده و ناخواسته کشور ما شده‌اند و گاهی حجم آنها کم و زیاد می‌شود اما هنوز معلوم نیست چه زمانی از دست آنها خلاص خواهیم شد...

ریزگرد‌ها و گردوغبار هوا می‌توانند در فاصله‌های بسیار زیادی پخش شوند و برای افراد مختلف، مشکلات زیادی را به وجود بیاورند اما توصیه‌هایی نیز برای کاهش عوارض آنها وجود دارد.

حتما همه شما هم در روزهایی که حجم ریزگرد‌ها در هوا بالاست یا با آلودگی‌ هوای زیادی مواجه هستیم، این هشدار که بهتر است کودکان و سالمندان در منزل بمانند را شنیده‌اید. معمولا ریه کودکان و سالمندان نسبت به سایر افراد از حساسیت بالاتری برخوردار است و متاسفانه این دو گروه از افراد در صورت مواجهه با شرایط بد آب‌وهوایی به سرعت واکنش نشان می‌دهند و ریه‌هایشان به شدت تحریک می‌شود. این تحریک ریه‌ها می‌تواند به شکل مستقیم و با تاثیر مستقیم ساختار ریزگرد‌ها روی بافت ریه بچه‌ها و سالمندان اتفاق بیفتد یا به شکل غیرمستقیم، سیستم ایمنی بدن آنها را تحریک کند و به طور موضعی، باعث بروز آلرژی و واکنش‌های آلرژیک بسیار شدید و افسارگسیخته در این گروه از افراد شود. این واکنش شدید آلرژیک می‌تواند به طور غیرمستقیم بر سلامت ریه‌ها تاثیر منفی بگذارد در نتیجه ریزگرد‌ها می‌توانند با دو مکانیسم تحریکی و آلرژیک، سلامت ریه کودکان و سالمندان را به خطر بیندازند. این عوارضی که عنوان شد تنها برای ریه بچه‌ها و سالمندان نیست و می‌تواند دیگران را هم درگیر کند. اما همان‌طور که می‌دانید وقتی فردی در شرایط سلامت کامل به سر نبرد؛ مثلا بیماری قلبی یا عفونی داشته باشد یا مانند کودکان و سالمندان از سیستم ایمنی قوی برخوردار نباشد، شرایط ایجاد بیماری در او با قرار گرفتن در شرایط محیطی نامناسب، بیشتر فراهم می‌شود.

حالا شاید این سوال برایتان پیش بیاید که اگر مجبور شدید در روزهایی که حجم ریزگرد‌ها یا آلودگی هوا بالاست از منزل خارج شوید، تکلیفتان چیست؟ پاسخ شما نکاتی است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

در روزهایی که حجم ریزگرد‌ها، غبار یا آلودگی هوا بالاست بهتر است کودکان، سالمندان، بیماران قلبی و آنها که ناراحتی‌های عفونی دارند از منزل خارج نشوند.

در صورت اجبار برای خروج از منزل، حتما از یک یا حتی دو ماسک مناسب برای پیشگیری از ورود گرده‌ها به داخل دهان، بینی و ریه‌هایتان کمک بگیرید.

حتی‌‌الامکان ساعت‌های حضور بیرون از منزل را برای بچه‌ها، سالمندان، بیماران قلبی و آنها که از تنگی نفس رنج می‌برند به کمترین حد ممکن برسانید.

هنگام خروج از منزل، حتما تا رسیدن به مقصد داخل خودرو بنشینید و شیشه‌های ماشین را هم بالا بکشید.

به هیچ عنوان در روزهایی که آلودگی هوا و حجم ریزگرد‌ها بالاست برای پیاده‌روی از منزل خارج نشوید به خصوص آنها که تنگی نفس و ناراحتی‌های تنفسی دارند.

پنجره‌های دوجداره برای پیشگیری از ورود آلودگی و ریزگرد‌ها به داخل منزل بسیار مناسب است. بهتر است در شرایطی که هوا آلوده است، حتما در و پنجره‌های خانه را ببندید و از سیستم‌های تهویه داخل منزل به جای هوای آزاد استفاده کنید تا آلودگی‌ و گرده‌های موجود در فضا وارد سیستم تنفسی شما و فرزندانتان نشود.

بد نیست بدانید تاثیر منفی ریزگرد‌ها بر سلامت عمومی و سلامت دستگاه تنفسی ما هنگامی که گرمای هوا بالاتر است، بیشتر هم می‌شود بنابراین توصیه می‌شود هنگام آلودگی هوا ساعت‌های خنک‌تر روز را برای خروج از منزل انتخاب کنید تا کمتر در معرض استنشاق هوای گرم و ریزگرد‌ها قرار بگیرید. در غیراین‌صورت تاثیر منفی گرمای هوا در کنار ریزگرد‌ها بر سلامتتان دوچندان خواهد شد.

در صورت امکان می‌توانید برای تهویه مطبوع و تصفیه هوای منزل از دستگاه‌های فیلتردار تصفیه هوای منزل هم کمک بگیرید. استفاده از این دستگاه‌ها برای افرادی که در خانه خود، کودک، سالمند، بیمار تنفسی یا قلبی دارند، مفید است. این دستگاه‌ها باعث تصفیه هوای منزل می‌شوند.بیماران مبتلا به سرطان که در حال شیمی‌درمانی هستند، سیستم ایمنی بدنشان به دلیل مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی بدن بسیار ضعیف است. به همین دلیل چنین افرادی خیلی بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های عفونی و ویروسی قرار می‌گیرند. توصیه ما به این عزیزان هم دوری از ریزگرد‌ها و هوای آلوده و استفاده از وسایلی مانند ماسک در خارج از منزل است.

● نگاه متخصص بیماری‌های عفونی

دکتر هوشنگ ساغری

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

تاثـیر ریزگـردها بر ریـه ها

به طور کلی ریزگرد‌ها می‌توانند تهدیدی برای سلامت عمومی تمام افراد جامعه چه افراد سالم و چه افراد بیمار باشند. معمولا دستگاه تنفسی و ریه افراد، بیشترین آسیب را از استنشاق ریزگرد‌ها می‌بینند. از آنجایی که در افراد مبتلا به بیماری‌های عفونی به خصوص آنها که مبتلا به عفونت‌های مجاری تنفسی فوقانی هستند، التهاب مخاط‌ها افزایش پیدا می‌کند، نفوذ ریزگرد‌ها و باقی‌ماندن اثر منفی آن در بدن و دستگاه تنفسی چنین بیمارانی زودتر و شدیدتر از سایر افراد اتفاق می‌افتد. بین تمام بیماران، آنها که مبتلا به عفونت‌های ریوی هستند، نسبت به ریزگرد‌ها حساسیت بالاتری دارند و خطر بیشتری هم سلامتشان را تهدید می‌کند. بهتر است تمشام کسانی که از بیماری‌های عفونی، تنفسی و ریوی رنج می‌برند به هیچ عنوان در هوای آلوده و هنگامی که تراکم ریزگرد‌ها در هوا بالاست از منزل خارج نشوند. این افراد باید از رفت‌وآمد در مکان‌های شلوغ و جاهایی که در اثر وزش باد به شکل مسیر ریزگرد‌ها درمی‌آیند، حتی‌‌الامکان خودداری کنند. اگر سالمند یا کودک بیماری در منزل دارید، هنگام آلودگی هوا و بالا بودن حجم ریزگرد‌های موجود در فضا، سعی کنید شرایطی را به وجود بیاورید تا آنها مجبور به ترک منزل نشوند. شرایط نامناسب و آلودگی هوا توسط ریزگرد‌ها می‌تواند تاثیری منفی بر سلامت سالمندان و بچه‌های سالم بگذارد و خطری جدی برای این گروه از افراد هنگام بیماری باشد، یعنی ریزگرد‌ها می‌توانند اوضاع یک فرد سالمند یا کودک بیمار را بسیار وخیم کنند. استفاده از ماسک هم می‌تواند باعث پیشگیری از ورود ذره‌های درشت‌تر ریزگرد‌ها به داخل دهان، بینی و دستگاه تنفسی شود اما معمولا ریزگرد‌های بسیار ریز از ماسک هم عبور می‌کنند. توصیه ما استفاده از ماسک‌های مناسب هنگام بالا بودن آلودگی هواست.

● فـراکسیون محـیط زیست پـیگیری مـی‌کند

محمدرضا تابش

رییس فراکسیون محیط زیست مجلس

یکی از وظایفی که بر عهده دولت است، تامین سلامت جامعه و مقابله با عوامل خطرساز است و دولت به هیچ‌وجه نمی‌تواند از زیر بار این مسوولیت شانه خالی کند. اختلال در سلامت، رفاه و امنیت جامعه از مواردی نیست که بتوان از آنها چشم‌‌پوشی کرد. یکی از مسایل زیست محیطی که سال‌هاست با آن روبروییم، ورود ریزگردهای عربی به کشور است. منبع ریزگردها کشورهایی مانند عراق، عربستان و بخشی از جنوب سوریه است. سدسازی‌های صورت گرفته توسط کشورهای عراق، ترکیه و سوریه روی رود دجله و فرات باعث شده ورودی آب دجله و فرات به عراق کم شود. در نتیجه رسوب‌های ریزدانه‌ای که آب?ها با خود حمل می‌کردند، خشک شده و ازآب بیرون آمده‌اند و به خاطر اختلاف پتانسیلی که در این ناحیه ایجاد می‌شود، ریزگردها به صورت ستونی از غبار به سمت بالا حرکت می‌کنند و پس از رسیدن به یک ارتفاع مشخص تحت‌تاثیر جریان‌های جوی به سمت غرب یعنی ایران حرکت می‌کنند. مساله ریزگردهای عربی علاوه بر داشتن اهمیت داخلی در بعد بین‌المللی هم بسیار مهم است و می‌تواند بین افکار عمومی مورد قضاوت جدی قرار بگیرد. ریزگردهایی که از کشورهای عراق و عربستان به ایران می‌آید، چون در آنجا جنگ اتفاق افتاده است و هر روز عملیات‌های تروریستی نیز اتفاق می‌افتد، می‌تواند حامل آلودگی‌های میکروبی و بیولوژیکی باشد بنابراین باید این موضوع را به مجامع بین‌المللی ارجاع داد. پیگیری مقابله با ریزگردها، یکی از مسایلی است که در دستور کار فراکسیون محیط زیست مجلس نهم قرار گرفته است و ما آن را پیگیری خواهیم کرد.

● فوق تخصص شبکیه

دکتر مسیح هاشمی

دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

تاثیر ریزگـرد‌ها بر چشم ها

برخی از ریزگرد‌ها حاوی انواع آلودگی‌های میکروبی، ویروسی و عوامل رادیو ایزوتوپی هستند که می‌توانند سلامت چشم ما را به خطر بیندازند. به عبارت ساده‌تر، گاهی از اورانیوم‌های ضعیف‌شده برای بمباران در عراق استفاده شده است و ممکن است این مواد خطرناک با ورود ریزگرد‌ها از عراق به داخل خاک کشورمان، باعث ایجاد مشکلاتی از جمله ناراحتی‌های چشمی در افراد شوند. از طرف دیگر برخی از ریزگرد‌ها می‌توانند حاوی مواد حساسیت‌‌زا هم باشند به همین دلیل است که ریزگرد‌ها می‌توانند باعث تحریک چشم شوند و کیفیت اشک بیماران را مختل کنند، بنابراین می‌توان به تمام افراد به خصوص آنهایی که در شهرهای غربی کشور زندگی می‌کنند و بیشتر در معرض ریزگرد‌ها قرار دارند، توصیه کرد که در صورت احساس ناراحتی در چشم‌ها، روزی ۴ بار از قطره اشک مصنوعی استفاده کنند. این افراد باید هنگام مواجهه با حساسیت، تحریک چشمی یا همان قرمزی و التهاب چشم هم حتما به چشم‌پزشک مراجعه کنند تا اتفاق ناگواری برای سلامت چشمانشان نیفتد. ضمن اینکه بهتر است در موارد گردوغبار شدید از گذاشتن لنزهای تماسی زیبایی یا طبی هم خودداری شود.

● سلامت مردم فدای روابـط دیپلماسی نـشود

سیدعیسی دارایی

نماینده مردم اندیمشک

رسیدگی به مشکلات ریزگردهای عربی به ۲ بخش تقسیم می‌شود؛ نخست اقدام‌هایی که باید توسط کشور صورت بگیرد و دوم، راهکارهایی که باید توسط کشورهای عربی صورت بگیرد. متاسفانه با توجه به شدت مشکلات آب‌وهوایی در استان‌های مرزی مانند خوزستان و ایلام هیچ‌کدام از طرفین اقدام اساسی انجام نداده‌اند.تذکرهایی اساسی درخصوص ارائه راهکار برای مبارزه با ریزگردها داده شده اما ازسوی هیچ‌کدام از مسوولان ترتیب اثری داده نشده و دود این بی‌توجهی فقط به چشم مردم خوزستان می‌رود. مردم این استان متاسفانه علاوه بر تحمل شرایط آب‌وهوایی و مشکلات اقتصادی که با آن روبرو هستند، باید وزش ریزگردهای عربی را نیز تحمل کنند؛ مساله‌ای که شاید امروز گریبانگیر استان‌های مرزی شده اما بی‌توجهی به آن، استان‌های مرکزی را نیز گرفتار خواهد کرد. بروز بیماری‌های قلبی، تنفسی و پوستی از عوارض وجود ریزگردهای عربی در هوای این استان است. توجه به سلامت جسم و روان مردم مهم‌ترین نکته‌ای است که باید در راس تمام امور دولتمردان قرار گیرد و سلامت مردم نباید فدای روابط دیپلماسی شود. مبارزه با ریزگردها زمانی موثر خواهدبود که اساس و راهکار از سوی مسوولان کشوری ارائه شود و تا زمانی که دولتمردان ما نسبت به این مساله بی‌توجه باشند، هیچ انتظاری از سران عرب نباید داشته باشیم. امیدوارم در آینده نه‌چندان دور دولت دهم برای حل مشکلات ریزگردی چاره‌اندیشی کند، درغیر این صورت رییس‌جمهور و وزیر باید به مجلس پاسخی قانع‌کننده ارائه دهند.

● نگاه مقام مسؤول

دکتر یوسف رشیدی

مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا

با ریـزگـردها در هـوا نمی تـوان مـقـابلـه کرد

در مورد آلودگی هوا اصل مهمی وجود دارد؛ آلودگی هوا را باید از منبع آن کنترل و با آن مقابله کنیم. این اصل در مورد ریزگردها و ذرات گردوغبار نیز مصداق دارد چون زمانی که این ریزگردها وارد هوا شد، دیگر نمی‌توان با آنها مقابله کرد، بنابراین باید کانون اصلی ریزگردها را شناسایی و کنترل کنیم.

روش‌های مختلفی برای جلوگیری از ورود ذرات گردوغبار در دنیا متداول است که همه آنها برای تثبیت خاک انجام می‌شوند. مالچ پاشی و کاشت گیاه روش‌های مناسبی برای جلوگیری از ورود ذرات گردوغبار به هوا هستند.

علاوه بر این، با استفاده از مواد نفتی و پلیمری هم می‌توان خاک را تثبیت و از پخش آن به هوا جلوگیری کرد.

تمام آلاینده‌های موجود در هوا شاخص‌هایی دارند و میزان هر یک جداگانه محاسبه می‌شود. اگر شاخص آلودگی هوا در مورد آلاینده‌ای مانند ذرات معلق بین ۰ تا ۱۰۰ باشد، (سالم یا استاندارد)، ۱۰۰ تا ۲۰۰ (هشدار یا ناسالم)، ۲۰۰ تا ۳۰۰ (شرایط بسیار ناسالم یا اضطراری) و بالاتر از ۳۰۰ (شرایط خطرناک) در نظر گرفته می‌شود. در برخی از شهرهای مرزی که در معرض گردوغبار هستند، در بعضی از روزها شاخص آلودگی هوا به بالای ۳۰۰ می‌رسد بنابراین با توجه به خطرهایی که این ذرات برای سلامت شهروندان دارد، باید این آلودگی را از منبع آن کنترل کنیم.

دکتر علیرضا سالک مقدم

ایمونولوژیست، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران