آنتونوف ۲۲۵, غول پرنده

پهن پیکرترین هواپیمای جهان ساخته شد تا بتواند در یک پروژه فضایی به کار برده شود

شاید بتوان گفت هیچ وسیله و ماشینی را در آسمان و حتی روی زمین نمی‌توان یافت که شبیه به آنتونوف ۲۲۵ باشد. این غول سیبریایی آنقدر بزرگ است که بویینگ ۷۴۷ و هواپیمای پهن‌پیکر C-۵A Galaxy متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در برابر آن کوتوله جلوه می‌کنند. با این هواپیما می‌توان قشونی را برای مبارزه به میدان نبرد اعزام کرد یا آنقدر مواد غذایی با آن حمل کرد که برای جلوگیری از یک قحطی محتمل کافی باشد.

اما نکته عجیب اینجاست که این هواپیمای پهن‌پیکر نه برای اهداف خصمانه همچون جنگ و نه برای اهداف بشردوستانه‌ای مانند حمل کمک‌های هلال احمر ساخته شد. اتحاد جماهیرشوروی در سرد‌ترین سال‌های جنگ سرد به فکر ساختن این هواپیما افتاد.

این غول پرنده به‌عنوان یک یدک‌کش هوابرد و در راستای برنامه شاتل فضایی شوروی موسوم به بوران که پس از فروپاشی نظام کمونیستی از بین رفت، طراحی شده بود. ناتو، آنتونوف ۲۲۵را با وجود فقدان تسلیحات، با نام و کد نظامی «قزاق» می‌شناسند.

«مریا» نام مستعاری بود که سازندگان هواپیما برای آن انتخاب کردند. تاریخ نشان می‌دهد انتخاب این نام بسیار درست و مناسب بود. مریا در زبان اکراینی به معنای رویاست و آنتونوف ۲۲۵ حتی تا امروز مثل یک رویا دست‌نیافتنی است.

به پیروی از سنتی که در زمان جنگ سرد بر اتحاد جماهیر شوروی حاکم بود و سردمداران علاقه داشتند بزرگ‌ترین‌ها در جهان متعلق به کشور آنها باشد، آنتونوف ۲۲۵ به گونه‌ای طراحی شد تا بتواند دو برابر باری را که بویینگ ۷۴۷ می‌توانست حمل کند، جابه‌جا کند. ابعاد آنتونوف ۲۲۵ بسیار گیج‌کننده و سرسام‌آور است و فاصله نوک هواپیما تا دم و فاصله نوک بال‌ها از یکدیگر نزدیک به ابعاد یک زمین فوتبال است. حداکثر وزن هواپیما هنگام بلندشدن از زمین می‌تواند تا حدود ۶۰۰ تن باشد که حدودا ۵۰ درصد سنگین‌تر از وزن یک هواپیمای C-۵A با کل بار قابل حمل توسط آن است. برای به پرواز درآمدن چنین هواپیمای غول‌پیکری در آسمان، مهندسان اکراینی از شش موتور جت توربوفن ZMKB Progress Lotarev استفاده کردند.

تنها پس از سه سال و نیم کار روی این هواپیما مریا نخستین سفر خود را در زمستان ۱۳۶۶ آغاز کرد. کمتر از یک سال بعد دیوار برلین فرو ریخت و با فروپاشی آن، اتحاد جماهیر شوروی هم تجزیه شد. پس از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی، اکراین به یک جمهوری مستقل تبدیل شد و کمپانی Antonov Design Bureau ـ که در اکراین مستقر بود ـ هم به سرنوشتی جدید دچار شده و با این تغییرات آینده آنتونوف ۲۲۵ در هاله‌ای از ابهام فرو رفت.

● ریشه نظامی

شاید آنتونوف آنقدرها هم که گفته می‌شد انقلابی در صنایع هوایی محسوب نشود، چرا که در حقیقت آنتونوف۲۲۵، نسخه بزرگ شده هواپیمای ترابری ـ نظامی آنتونوف ۱۲۴ بود. مهندسان این هواپیمای کوچک نظامی را حدود ۱۲متر کشیده و دو موتور دیگر به آن اضافه کردند. برای توزیع مناسب وزن هواپیما و کل بارش آنتونوف ۲۲۵ علاوه بر شش موتور با یک پیکربندی کاملا عجیب و غیرمنتظره به ۳۲ چرخ مجهز شد. معمولا فقط چرخ‌های جلوی هواپیما قابل چرخش و هدایت‌پذیر است، اما در آنتونوف ۲۲۵ حدود ۲۰ چرخ قابل هدایت وجود دارد: چهار چرخ در جلو (دماغه) هواپیما و ۱۶ چرخ از ۲۸ چرخ باقیمانده در عقب هواپیما. نتیجه این طرح، ارائه یک هواپیما با قابلیت مانور بسیار بالا روی زمین است. مهندسان همچنین برای چالاک ساختن هواپیما در آسمان دم عمودی هواپیما را دوتکه ساختند. دم دوتکه و اصلاح‌شده هواپیما به منظور حفظ قدرت مانور آن هنگام حمل بارهای بزرگ خارجی (بارهایی که روی هواپیما قرار می‌گیرند مانند شاتل فضایی یا نسخه روسی آن، بوران) طراحی شده است.

● موفقیت در سبک و طراحی

باید گفت آنتونوف ۲۲۵ اولین حضور بین‌المللی خود را با ابعادی بی‌نظیر و درخور توجه به همراه شاتل فضایی بوران با فرود در نمایشگاه هوایی پاریس و یک‌سال پس از اولین پرواز بسیار مناسب و درخور عظمت بی‌نظیرش آغاز کرد. هشت ماه پیش از این شاتل فضایی شوروی که بوران نام گرفته بود، تاریخ را به نام خودش رقم زد. بوران در یک ماموریت بدون‌سرنشین و در یک پرواز مداری توانست دو بار دور مدار زمین را بچرخد و سپس مثل یک هواپیما بر زمین بنشیند. به‌رغم موفقیت‌آمیز بودن این ماموریت، برنامه بوران به دلیل کمبود بودجه به گل نشست. در نتیجه دیگر نیازی به آنتونوف ۲۲۵ ـ که ماموریت اصلی آن حمل بوران بود ـ احساس نمی‌شد. در نهایت، این هواپیمای غول‌پیکر شوروی در نزدیکی کی​یف و در خارج از آشیانه پارک شد و موتورهای آن پذیرای گرد و خاک و بادهای دائمی شدند.

نکته: به پیروی از سنتی که در زمان جنگ سرد بر اتحاد جماهیر شوروی حاکم بود و سردمداران علاقه داشتند بزرگ‌ترین‌ها در جهان متعلق به کشور آنها باشد، آنتونوف ۲۲۵ به گونه‌ای طراحی شد تا بتواند دو برابر باری را که بویینگ ۷۴۷ می‌توانست حمل کند جابه‌جا کند

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اکراینی‌ها دوباره نگاهشان به غول دوست‌داشتنی جلب شد و به دنبال راهی برای سودآوری از آن بودند. آنتونوف ۲۲۵ قادر به حمل ۲۵۰ تن بار بود و هر آنچه براحتی در داخلش جا نمی‌گرفت را روی پشت خود حمل می‌کرد. اشیایی با قطر ۱۰ متر و طول ۷۰ متر را براحتی می‌شد در داخل آنتونوف جا داد. بعلاوه سرعت و برد پروازی استثنایی داشت. این جت بزرگ قادر بود با بار کامل فاصله بین نیویورک تا لس‌آنجلس را بدون وقفه و با سرعتی معادل ۸۰۴ کیلومتر بر ساعت بپیماید.

با توجه به این توانایی خیره‌کننده، گروه آنتونوف توانستند یک شریک کاری و تجاری پیدا کنند؛ شرکت اکراینی Motor-Sich که سازنده موتورهای هواپیما بود. دو گروه به منظور توسعه و احیای آنتونوف و نصب دستگاه‌های الکترونیکی و سیستم‌های اویونیکی جدید ۲۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری مشترک انجام دادند. اولین نشانه‌هایی که سرمایه‌گذاران را به بازگشت سرمایه امیدوار کرد، اواخر زمستان ۱۳۸۱ به وقوع پیوست. هواپیما در اولین پرواز تجاری‌اش از فرودگاه اشتوتگارت آلمان به پرواز درآمد تا ۲۱۶ هزار وعده غذایی را برای سربازان آمریکایی در خلیج‌فارس حمل کند. با این‌که مریا بزرگ‌ترین هواپیمای جهان است، اما واقعا نمی‌توان آن را سود‌آور دانست، چرا که تنها زمانی از این هواپیما استفاده می‌شود که حجم بار به اندازه‌ای بزرگ باشد که نتوان آن را در آنتونوف ۱۲۴ جا داد.

تاکنون هیچ درخواستی مبنی بر خرید این هواپیما به شرکت هواپیماسازی آنتونوف ارائه نشده است. حقیقت این است که استفاده از دو هواپیمای آنتونوف ۱۲۴ اقتصادی‌تر از به کارگیری مریاست، اما مریا یک ویترین تکنولوژیک برای کمپانی سازنده است که کوچک‌ترین حرکتی توسط آن به تیتر اول روزنامه‌های جهان تبدیل می‌شود. پس از زمینگیرشدن آنتونوف ۲۲۵ سازندگان امیدوار بودند بعدها به‌عنوان پرتاب‌کننده موشک‌های فضایی از هوا مورد استفاده قرار گیرد.

البته در این بین نباید از ظهور هواپیمای جدید شرکت ایرباس یعنی ایرباس A-۳۸۰ در سال ۲۰۰۶ غافل شد که وضع آنتونوف ۲۲۵ را به چالش کشیده است. ماکزیمم وزن این هواپیما هنگام بلندشدن ۵۸۰ تن است که در مقایسه با ماکزیمم وزن آنتونوف هنگام بلندشدن ـ یعنی ۶۰۰ تن - همچون شبحی روی سر این غول اکراینی سایه افکنده است. هم‌اکنون پرچم کشور اکراین روی دم این هواپیما نقش بسته و تحت عنوان UR-۸۲۰۶۰ به ثبت بین‌المللی رسیده و در فرودگاه حمل و نقل بین‌المللی گاستومل اکراین پارک شده است. گفته می‌شود ساخت‌وساز دومین آنتونوف ۲۲۵ طی دهه ۸۰ آغاز شده بود، اما در سال ۱۹۹۴ متوقف شد. با وجود شایعات زیاد در مورد ادامه مونتاژ ، ساخت و ساز دومین هواپیما از این نوع هرگز به پایان نرسید.

popularmechanics

مترجم: آتنا حسن آبادی