وکیل، یک بال فرشته عدالت است

مهمترین وظیفه یک وکیل همانگونه که در مراسم تحلیف و سوگند در آغازین روز صدور پروانه و شروع به کار وکالت همه وکلا به آن قسم می‌خورند، این است که موضوع اختلاف بین دو شخص به طریق …

مهمترین وظیفه یک وکیل همانگونه که در مراسم تحلیف و سوگند در آغازین روز صدور پروانه و شروع به کار وکالت همه وکلا به آن قسم می‌خورند، این است که موضوع اختلاف بین دو شخص به طریق سازش و صلح پایان بپذیرد و در این بین نقش وکیل بسیار مؤثر است به ویژه آنکه هر دو طرف مورد اختلاف دارای وکیل باشند. عموما در دعاوی و اختلافات، یک طرف آن محق است و نمی‌توان هر دو طرف اختلافات و دعوا را ذیحق دانست. اگر وکیل با استفاده از مواد قانونی، عدم استحقاق موکل خود را گوشزد کند و به دو طرف دعوا مشکلات اداری و بوروکراسی طرح دعوا و تشکیل پرونده و مسیر طولانی دادگستری را یادآور شود، می‌تواند از این مسیر دو طرف را متقاعد کند که خارج از مسیر دادگستری و با کاستن ادعاهای خود به طریق صلح و سازش اختلافشان را خاتمه دهند.

البته این وظیفه مهم و مقدس وکیل در امر دعوت طرفین به صلح و سازش، هم در مرحله قبل از تشکیل پرونده و هم در مرحله بعد از آن و مراحل مختلف دادرسی، عینیت و تبلور دارد. به عبارت ساده‌تر، وکیل می‌تواند حتی بعد از تشکیل پرونده و پیمودن مراحلی از مراحل دادرسی، پیش از آن که پرونده منتج به تصمیم از سوی قاضی گردد، طرفین را به صلح و سازش دعوت کند و از این طریق، یکی از پرونده‌‌های دادگستری را قبل از صدور رأی مختومه نماید. متأسفانه اندک وکلایی هستند که به سوگند ابتدایی و وظیفه آسمانی خود توجهی نکرده و برای دستیابی به حق‌الوکاله بیشتر به جای دعوت از طرفین به صلح و سازش، مسیر پر پیچ و خم دادگستری را به موکل خود یا طرف مقابل او سفارش می‌کنند که البته تعداد این گروه از وکلا اندک است.

موضوع دیگری که می‌توان در رابطه با نقش مؤثر وکیل در امور قضائی و اختلافات مردمی مورد توجه قرار داد، همان ضرب‌المثل معروف جامعه پزشکان است که پیشگیری بهتر از درمان است. اگر شخصی برای انجام معاملات روزمره خود و تنظیم قراردادهای تعهدآور با دیگران اعم از خرید و فروش زمین، ملک و آپارتمان یا خودرو و یا مشارکت در سهام شرکت‌ها و کارخانه‌ها قبل از تنظیم قرارداد یا سند تعهدآور با یک وکیل دادگستری مشورت کند و وکیل مورد مشورت، مشکلات و مسایل پیش روی شخص را برای وی در انطباق با آن موضوع مورد مشورت توضیح دهد و حتی در جلسه تنظیم قرارداد و انجام معامله به همراه شخص، وکیل نیز حضور داشته باشد، مسلما و قطعاً بسیاری از معاملات، تعهدات و قراردادهایی که به علت عدم آّشنایی یک یا دو طرف آن قرارداد با مسایل حقوقی تبدیل به ده‌ها پرونده قضائی شده است، پدید نمی‌آمد.

در حال حاضر بخش قابل ملاحظه‌ای از پرونده‌های موجود در محاکم دادگستری به موضوعات اختلافی مالی افراد با یکدیگر اختصاص دارد که اگر به منشاء پیدایش این اختلاف مالی و پرونده‌ قضائی متعلق به آن بپردازیم، می‌بینیم که علت ایجاد اختلاف مالی و به دنبال آن تشکیل پرونده قضائی، عدم مشورت یکی یا طرفین آن قرارداد یا معامله بوده است. بعضاً دیده شده است که یک طرف قرارداد از این ویژگی نقش وکیل آگاهی داشته و با مشورت و کسب اطلاعات از وکیل دادگستری با طرف مقابل وارد معامله شده است اما در عوض طرف او، نه خود آشنا به مسایل حقوقی است و نه با وکیل دادگستری یا کارشناس حقوقی، موضوع را مشاوره کرده است. در این حالت مسلما تعهدات و مسئولیت‌های آن طرفی که با وکیل مشاوره کرده نسبت به طرف مقابلش کمتر خواهد بود و آن مقدار اندکی هم که تعهد در قرارداد برای وی پیش‌بینی شده است، می‌تواند به راحتی از زیر بار آن تعهد شانه خالی کند و در اینگونه قراردادها، بخش عمده مسئولیت‌ها و تعهدات قراردادی به عهده طرف بی‌اطلاع بار خواهد شد و پس از انعقاد قرارداد و گذشت مدتی از زمان آن، متوجه خبط خود شده و می‌خواهد از طریق مراجع قضائی احقاق حق نماید که در اینجا هم برای خود و هم برای اینگونه مراجع مشکلات و معضلاتی را فراهم خواهد کرد.

در کشورهای پیشرفته اشخاص برای انجام هرگونه معامله‌ و حتی برای مراجعه به ادارات و سازمان‌های دولتی، از وکیل یا وکلای متخصص در آن زمینه خاص بهره‌مند می‌شوند. خوشبختانه طی سالهای اخیر در کشور ما نیز توجه مردم به نقش وکیل در انجام معاملات، قراردادها و موضوعات حقوقی افزایش یافته است به ویژه آن که قانون اجباری شدن حضور وکیل در محاکم دادگستری در امور حقوقی که در سال ۱۳۵۶ به تصویب رسیده بود اما سالیان سال اجرا نمی‌شد که چندی پیش با ابلاغ آیین‌نامه اجرایی آن عملیاتی شد. بی‌شک حضور وکیل تحصیلکرده حقوق و آشنا به مبانی و قوانین مدون کشور، در تصمیم‌گیری قاضی و تشخیص حق از باطل نقش مؤثری خواهد داشت تا جایی که گفته‌اند فرشته عدالت دو بال دارد که یک بال آن قاضی و بال دیگر آن وکیل است و مسلما برای پیشبرد عدالت به هر دو بال احتیاج داریم.

پیمان حاج‌‌محمود عطار

وکیل دادگستری