شیطنت های کودکانه را جدی بگیرید

کودکی دوران بسیار حساسی است زیرا در واقع در این دوران, پایه و اساس رفتارهای دوران بزرگسالی گذاشته می شود

کودکی دوران بسیار حساسی است زیرا در واقع در این دوران، پایه و اساس رفتارهای دوران بزرگسالی گذاشته می‌شود. بیشتر عادت‌های ما در کودکی شکل می‌گیرند. در کودکی بسیار منعطف و تربیت‌پذیر هستیم ولی در بزرگسالی براحتی نمی‌توانیم انعطاف‌پذیر باشیم، علتش این است عاداتی که در کودکی داشتیم دیگر در بزرگسالی جزو شخصیت ما شده و خیلی سخت می‌توان آن را تغییر داد.

شاید شما از آن دسته پدر و مادرهایی باشید که عادات بد کودکتان مدام شما را عصبی می‌کند و نگران هستید این عادات بد قسمتی از شخصیت آینده آنها شود.

در ابتدا باید بدانید داشتن عادات آزاردهنده در کودکی، کاملا عادی است و فقط شما نیستید که با این مشکل مواجه هستید. مهم‌ترین مساله این است که بدانید این عادات از کجا می‌آیند و برخورد شما با کودکتان باید چطور باشد.

● واکنش نامناسب والدین رفتار بد کودک را تقویت می‌کند

عادات در اصل به تکرار یک رفتار یا واکنش خاص گفته می‌شود. کودکان از نخستین روزهای پس از تولد، عادت‌های خاص خود را دارند. عادات کودکان ثابت نیست و همراه با رشد فیزیکی کودک و با توجه به ویژگی‌های فردی و محیطی تغییر پیدا می‌کند. در کنار این موارد، عاداتی وجود دارد که کودک آنها را به مرور زمان یاد می‌گیرد و بتدریج وارد شخصیت وی می‌شود.

کودکان معمولا رفتارهای خود را از اطرافیان و دوستان خود می‌آموزند. همه ما بخوبی از این واقعیت مطلع هستیم که بچه‌‌ها مقلدهای خوبی هستند. کودکان به رفتار‌ها و صحبت‌های دیگران نگاه کرده و سعی می‌کنند مشابه آنها رفتار کنند. این اعمال و رفتارهایی که به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه تقلید می‌شود، می‌تواند عادت تمام عمر شود و گاهی رهایی از آنها بسیار سخت می‌شود.

گاهی نیز این رفتارها به طور ناخودآگاه در پاسخ به عاملی که باعث اضطراب در فرد می‌شود بروز می‌یابد. در پاسخ به این تنش‌های روحی، برخی ناخن خود را می‌جوند، بعضی هم دچار تیک‌های مختلف می‌شوند یا صورت خود را می‌مالند.

در روانپزشکی اطفال، این گونه رفتارها عادات تسکین بخش نامیده می‌شود که کودک به صورت‌های گوناگونی در مواقع احساس تنهایی و رهاشدن آنها را بروز می‌دهد. کودک با این گونه رفتارها در واقع می‌خواهد جای خالی مادر خود را پر کند. این گونه رفتارها نیز معمولا از کودکی با فرد همراه است و در ابتدا یک حالت تدافعی در مقابل مسائل استرس‌زا تلقی می‌شود ولی بتدریج که با هر تنشی کودک اقدام به انجام این حرکات می‌کند، تبدیل به رفتارهای عصبی خاص‌شده که حتی بدون وجود محرک تنش‌زا نیز فرد اقدام به انجام آنها می‌کند.

انسان نیاز به توجه دارد. گاهی به کودک خود به اندازه کافی توجه نداریم و فقط وقتی کار زشتی از وی سر می‌زند با وی رفتاری می‌کنیم که شاید در اصل بسیار منفی باشد ولی نوعی توجه محسوب می‌شود. کودک برای این‌که شما به وی توجه کنید، کاری انجام می‌دهد که می‌داند توجه شما را جلب می‌کند. در واقع شما با عکس‌العمل خود رفتار وی را تقویت کرده و باعث می‌شوید رفتار نادرست وی جزیی از شخصیتش شود.

همان‌طور که می‌دانید، همه عادت‌ها نیز بد نیست و عادت خوب هم وجود دارد. در اصل عادت‌هایی بی‌خطر تلقی می‌شود که بتوانیم آنها را نادیده بگیریم و هیچ مشکلی ایجاد نکند. عادت‌های بد رفتار‌هایی را در بر می‌گیرد که به طور مداوم باعث خجالت و شرمندگی کودک یا والدین وی می‌شود یا اذیت و آسیبی را در پی دارد. این عادات از این جهت خطرناک است که سلامت جسمی کودک و اطرافیان را تهدید می‌کند یا حتی می‌تواند به آسیب روحی منجر شود.

● رفتار منطقی داشته باشیم

گاهی کمبود یا نارضایتی در کودک به ایجاد رفتار‌های نادرستی در وی منجر می‌شود. به عنوان مثال گاهی کودک نمی‌تواند غریزه مکیدن را از شیوه درست ارضا نماید و به همین دلیل به مکیدن شست یا شیوه‌هایی از این قبیل روی می‌آورد. این مکیدن انگشت باعث می‌شود کودک احساس امنیت بیشتری نیز داشته باشد. در اصل غریزه مکیدن پس از یک سالگی از بین می‌رود و اگر کودک همچنان به این کار تمایل نشان می‌دهد می‌تواند نشان‌دهنده علل مختلفی مانند حسادت، افسردگی یا بروز اتفاقات ناخوشایند برای وی مثلا تولد یک بچه دیگر باشد. ترس از والدین یا اضطراب‌های ناشی از جدایی مثل رفتن به کودکستان باعث بروز رفتارهایی می‌شود که کودک در سنین بسیار پایین‌تر مثل نوزادی آنها را انجام می‌داده است.

در این مواقع محبت و توجه شما به کودک، به وی امنیت داده و باعث می‌شود کودک به محیط اطراف خود توجه بیشتری داشته باشد و آشنایی وی با امکانات و ابزار محیط بتدریج این عادت را حذف می‌کند.

هیچ گاه به طور مداوم کودک را از انجام کار بدش منع نکنید. این تذکرات پی‌درپی ممکن است حساسیت بیشتری را در کودک برانگیزد و حتی گاهی کودک از روی لجاجت با شدت بیشتری به انجام عادت بد خود می‌پردازد. هرگز از شیوه‌هایی مانند تهدید و ترساندن کودک استفاده نکنید، این روش‌ها نه‌تنها ممکن است اثری نداشته باشند، بلکه اضطراب بیشتری را در وی ایجاد کرده و در کودک این تعبیر ایجاد می‌شود که مادر یا پدر دیگر نسبت به وی توجه و علاقه ندارند و این مساله نتیجه کاملا معکوسی دارد. پس حساسیت بیش از اندازه نشان ندهید و از روش‌های غلطی که احساس امنیت کودک را به خطر می‌اندازد استفاده نکنید.

بهترین روش این است که والدین با انجام روش‌های درست، ضمن ابراز عشق و علاقه نسبت به کودک، آرامش خود را حفظ کنند و بدانند با برخورد منطقی، کودک دست از عادت غلط خود برمی‌دارد.

گاهی گریه کردن و نق زدن کودکان می‌تواند به صورت عادت در آید. در این مواقع نباید با این رفتار بسادگی کنار بیایید. ابتدا مهم است که به کودک خود تفاوت بین صدای نق زدن و یک لحن عادی صحبت کردن را نشان دهید، شاید او خود هم از صدای نق زدن خود آزار ببیند ولی متوجه آن نشود. هنگامی که برای اولین بار کودک شما نق زد قاطعانه با او برخورد کنید و در ادامه از او بخواهید هر چه می‌خواهد با لحنی آرام و قشنگ به شما بگوید. وقتی به پارک می‌روید، ابتدا برای وی قانون بگذارید که اگر گریه کرد یا نق زد به خانه برمی گردید و اگر این کار را انجام داد با مهربانی و قاطعانه به حرف خود عمل کنید.

خوب است بدانید کودک گاهی ممکن است در صورت بروز استرس یا مشکل جدیدی مجدد به عادت قبلی خود برگردد. در این صورت نیز با انجام روش‌های فوق می‌توانید وی را به انجام رفتار مناسب سوق دهید.

● کنترل استرس را به کودکان آموزش دهیم

شما می‌توانید با آموزش یک سری تمرینات آرامش‌ بخش به کودک، وی را در جهت کنترل استرس هایش یاری دهید. برای مثال به وی بیاموزید در مواقعی که تحت فشار قرار می‌گیرد برای دقایق کوتاهی با دهان باز نفس عمیق بکشد. این کار به تعدیل واکنش‌های بدن در مقابل استرس کمک می‌کند.

می‌توانید به وی بیاموزید با استفاده از قدرت تخیل خود، شرایط را مطلوب سازد. در واقع از تخیلات هدایت شده استفاده نماید.

یکی دیگر از کارهایی که در ایجاد آرامش کودک مفید است، استفاده از تمرینات آرامبخش ماهیچه‌ای است. برای مثال دندان‌های خود را به آرامی به هم بفشارد و آهسته تا ۵ بشمارد و سپس همان میزان استراحت کند. این کار را ۴ تا ۶ مرتبه در روز انجام دهد.

تغییر دادن حالت خواب نیز می‌تواند مفید باشد. اگر کودک در خواب دندان قروچه می‌کند، وی را بیدار کنید و بخواهید فکش را کاملا شل کند یا نحوه خوابیدن وی را تغییر دهید.

● واکنش مناسب به رفتارهای نامناسب

حساسیت کودکان بسیار بالاست و هیچ‌گاه نباید عادات بد آنها باعث شود بین آنها و شما فاصله بیفتد، زیرا این فاصله به مراتب از ضرر عادات بد کودکان خطرناک‌تر است. بنابراین واضح است که برای ترک این عادات، هرگز نباید کودک را تحقیر و تنبیه کرد. بهتر است کمی بی تفاوت رفتار کنید. به‌علاوه ریشه اصلی این عادات کودک را بیابید و با آنها مقابله کنید.

برای مثال محیط خانواده را برای وی امن سازید و نگذارید با مشاهده صحنه‌ها و فیلم‌های خاص دچار اضطراب شود. تشویق کودک برای هر رفتار مناسب مثلا کوتاه کردن ناخن‌ها، به مراتب سازنده‌تر از تنبیه کردن وی به خاطر یک عادت غیرارادی است. می‌توانید از ابزارهای متفاوتی استفاده کنید تا کاری که کودک از روی عادت انجام می‌دهد، برایش ناخوشایند شود؛ کارهایی مثل آغشته کردن ناخن کودک به مواد تلخ و غیرمضر مثل روغن بادام تلخ می‌تواند مفید باشد.

یکی از اقدامات مفید برای ترک عادت ناپسند کودک، سرگرم کردن او در اوقات فراغتش است. اگر دستان کودک مشغول انجام کاری باشد، کمتر احتمال دارد از آنها برای انجام عادات بد استفاده کند. به علاوه یکی از بهترین روش‌هایی که توصیه می‌شود این است که کودک را مستقیما از انجام رفتار ناپسند به سوی انجام کارهای مناسبی که به آنها علاقه‌مند است سوق دهیم. با این ترفند بتدریج عادت بد از سر وی می‌افتد.

فاطمه خداکرمی