گام به گام با کودک

تربیت صحیح کودک و شناخت و درک هر یک از ابعاد آن در تربیت فرزندی سالم کمک شایانی می کند

تربیت صحیح کودک و شناخت و درک هر یک از ابعاد آن در تربیت فرزندی سالم کمک شایانی می کند. واقعیت های ظریف و آداب تربیتی مرسوم در فرهنگ و جامعه ما از طریق والدین به نسل بعد منتقل می شود و آموزش مسائل بهداشتی، مهارت های زندگی، روابط انسانی، ارزش ها و اخلاقیات انسانی و جسمی باید از همان سال های اول زندگی کودک آغاز شود تا بتوان به پرورش کودکی سالم امیدوار بود. در واقع کودکان حق دارند در محیطی امن و آرام و در شرایط و موقعیتی مناسب تجارب مورد نیاز خود را براساس الگوهایی که در اختیار دارند و آموزش هایی که نیازمند آن می باشند، کسب کنند تا هنگام رسیدن به سن نوجوانی و بلوغ بهتر تصمیم بگیرند و مسئولیت زندگی را بپذیرند.

شاید کمتر پدر و مادری درباره الگوی جنسیتی که در خانواده در معرض دید کودک قرار می دهند آگاهی داشته باشند و تعداد کمتری نیز نسبت به هویت جنسی و شکل گیری آن در دوره کودکی اهمیت دهند. اما واقعیت این است که رشد جسمانی، روانی و جنسی کودک هم زمان رخ می دهد و مسائل جنسیتی او به دختر یا پسر بودن خلاصه نمی شود.

اهمیت این امر به حدی است که مراکز معتبر فعال در حوزه بهداشت و سلامت نظیر سازمان جهانی بهداشت و یونیسف بخش وسیعی را از فعالیت های خود به این حوزه اختصاص داده اند. بدون شک آموزش مسائل جنسی نیز مانند هر آموزش دیگری باید به تدریج و گام به گام باشد و هر بار طی فرصت هایی که رخ می دهد آگاه سازی لازم درباره احساسات، هیجانات، ارزش ها و عقاید حاکم بر خانواده صورت بگیرد. دکتر نسرین امیری فوق تخصص روان پزشکی کودک در این باره می گوید: خوب است بدانید هویت جنسی کودک از سن ۲ سالگی شکل می گیرد و در این سن است که کودک متوجه جنسیت خود می شود و جنس هم بازی های خودش را تشخیص می دهد.

این شناخت در شکل دادن به بازی توسط کودک قابل تشخیص است زیرا در این سن است که پسران به ماشین و تفنگ بازی علاقه مند می شوند و دختران به عروسک بازی.وی در مورد شکل گیری هویت جنسی کودک در سنین بین ۳ تا ۵ سالگی می گوید: کودکان در واقع براساس شناختی که از جنسیت خود پیدا کرده اند و الگویی که از پدر و مادر در اختیار دارند، یکی از والدین را به عنوان مدل هم جنس و دیگری را به عنوان مدل جنس مخالف انتخاب می کنند.

این جاست که شیوه رفتاری والدین تاثیر مستقیمی روی نگرش کودک در مورد جنس خود و جنس مخالف می گذارد. به طور مثال پدری که دائم پرخاش می کند و بسیار عصبی است، در ذهن دختر خود جنس مخالف را فردی خشن و همواره عصبی می نماید و حتی ممکن است کودک الگوی مورد علاقه خود را از جنس مخالف دارای چنین ویژگی هایی تصور کند.

کودکان در این سن اغلب کنجکاوی هایی دارند که باید توسط والدین شناسایی شود و آن ها پاسخ های متناسب را با سن شان دریافت کنند. آن ها رفتارهای کلیشه ای مربوط به جنس خود را کاملا شناسایی می کنند. باید به احساسات، عواطف، هیجانات و رفتارهای آن ها واکنش صحیحی نشان داد.باید دانست پدر، مادر و اعضای خانواده نقش تعیین کننده ای در پرورش رفتارهای جنسی سالم فرزندانشان دارند. وی در مورد مراحل رشد جنسی کودکان از هنگام تولد تا ۳ سالگی گفت: باید دانست کودک نسبت به اعضای بدن خود کنجکاو می شود. به تدریج می توان تفاوت دختر و پسر را با کلماتی ساده و راحت برای او توضیح داد.

این کنجکاوی ها در کودکان ۴ تا ۵ ساله جدی تر می شود و آن ها سوالاتی را از قبیل چرا مردان حامله نمی شوند یا کودک چطور به دنیا می آید می پرسند که والدین باید به شیوه صحیح و با کلمات مناسب پاسخ آن ها را بدهند. حس کنجکاوی کودکان را باید از طریق بازی های کودکانه مثل دکتر بازی ارضا کرد.

دکتر امیری با اشاره به رشد جنسیتی کودکان در سنین ابتدایی می گوید در این سن به نظر می رسد علایم رشد جنسیتی کمی فروکش می کند زیرا اغلب آن ها تمایل به بازی با هم جنس خود دارند. آ ن ها به گفت وگو و صحبت پیرامون این مسائل توجه کافی نشان می دهند اما ضروری است که والدین آگاهی ها و دانسته های کودک خود را در مورد مسائل مربوط به جنس خود بالا ببرند. تفاوت های دختر و پسر و تفاوت نقش های آنان در این سن برای آنان کاملا قابل فهم است و می توان با توضیحات ساده، مختصر و قابل فهم درباره بلوغ و تغییرات گوناگون جسمی، عاطفی و رفتاری با کودک صحبت کرد. دقت کنید که هویت جنسی قبل از رسیدن به سن بلوغ تشکیل می شود و نه پس از آن بنابراین باید زمینه پذیرش ساختارهای اجتماعی دو جنس مختلف در جامعه را در دوران کودکی فراهم کرد تا کودک پس از رسیدن به سن بلوغ آمادگی پذیرش آن را داشته باشد.مهم ترین نگرانی والدین درباره هویت جنسی آن ها به دوران بلوغ برمی گردد که اغلب نگران ورود فرزند خود به این دوران هستند و توجه و ابراز علاقه به جنس مخالف را نشانه های بدی می پندارند. در حالی که والدین در این برهه باید دقت کنند که ابراز علاقه به جنس مخالف همیشه هم بد نیست زیرا نشان دهنده تکامل و رشد کامل هویت است.

حتی گاهی با گرفتن مهمانی و خرید هدیه به طور سمبلیک می توان به آن ها ورود به مرحله جدید زندگی را تبریک گفت. اگر آموزش های کافی در مورد این مسائل در دوران کودکی به موقع و به میزان لازم به کودک داده شود او در دوران بلوغ با شناختی که از زمینه های فرهنگی جامعه خود دارد، حد و مرزها را می شناسد و طبق آن عمل می کند. اغلب والدین در چنین شرایطی دچار افراط و تفریط می شوند و گاه با آزاد گذاشتن بیش از حد یا محدود کردن افراطی او، زمینه مشکلات عدیده ای را برای آن ها به وجود می آورند. توجه کنید که اطلاع رسانی و آموزش کافی ضمن برقراری ارتباط نزدیک با نوجوان در این سن باعث می شود نوجوان از انحرافات جنسی مصون بماند. اعمال محدودیت شدید و آموزش ندادن کافی درباره این مسائل و زشت و خجالت آور شمردن این نیاز و پرهیز از رو‌به رو شدن با عواطف و احساسات نوجوان باعث می شود وی برای ارضای کنجکاوی و یا نیازهای خود به سایر منابع رجوع کند.

اینترنت، ماهواره، پیامک های غیراخلاقی و راه های بی شمار دیگری برای کسب اطلاعات جنسی در اختیار نوجوانان است و بی توجهی به تمایلات آن ها باعث گرایش بیشتر آن ها به سایر منابع می شود و ممکن است نوجوان در ورطه انحرافات جنسی بیفتد.هم چنین به نوشته سایت آفتاب باید احساسات سالم و تغییرات عاطفی و رفتاری نوجوان را به او متذکر شد و او را برای مقابله با این تغییرات بدون نگرانی و اضطراب آماده کرد. اگر کودک از قبل آمادگی پذیرش اطلاعاتی در خصوص بلوغ و تغییرات جسمی را داشته باشد، بهتر می تواند با این تغییر و تحولات کنار آید. متاسفانه گروهی از والدین صبر می کنند تا فرزندشان به مرحله بلوغ برسد، آن گاه سر صحبت را باز می کنند.

والدین باید درباره بلوغ و تغییرات بدن نوجوان به خصوص دختران اطلاعات کافی در اختیار او قرار دهند و تاکید کنند که تمام این تغییرات کاملا عادی و طبیعی است. دخترها معمولا احساسات و عواطف خود را به راحتی بروز می دهند و پسرها گاه دچار عصبیت و پرخاشگری های شدید می شوند.

یکی از علل نوسانات خلقی در آنان تغییرات هورمونی است. در چنین شرایطی اگر والدین با آرامش، صبوری و ملایمت با نوجوانشان رفتار کنند، بهتر می توانند راه های ارتباط کلامی با آن ها را حفظ کنند، به یاد داشته باشید که پایداری روابط خانوادگی و ایجاد فضایی صمیمانه و دوستانه نقش مهم و اساسی در حل مشکلات عاطفی و هیجانی نوجوان دارد. یک نوجوان در سنین ۱۵ تا ۱۸ ساله به درک و شناخت کاملی از غریزه جنسی و پیامدهای آن رسیده است و روابط سالم و شایسته را از روابط ناسالم تشخیص می دهد.

او هم چنین از پیامدهای منفی روابط ناسالم آگاهی دارد و قابلیت فراگیری آموزش های سالم و درک احساسات وعواطف برای ازدواج و تشکیل خانواده را دارد. در این سن بیان شفاف و واضح دیدگاه ها و نگرش خانواده درباره اهمیت دادن به موازین و مقررات زندگی مشترک از اهمیت زیادی برخوردار است. نوجوانان باید بدانند تا زمانی که توانایی تصمیم گیری برای آینده شان را ندارند و قادر به پذیرش مسئولیت سنگین خانه و خانواده نیستند باید از ازدواج نابه هنگام و برقراری روابط با جنس مخالف بپرهیزند. لازم به ذکر است داشتن فضای امن و آزاد در خانواده برای درمیان گذاشتن مسائل و مشکلات نوجوان او را از انحرافات جنسی و گرایش به بزه های گوناگون بازمی دارد.

عظیمی مروی