شنوائی در خلبانی

شنوائی بعد از بینائی مهم ترین مکانیسم حسی برای به دست آوردن اطلاعات اساسی و بحرانی در طول عملیات پرواز می باشد

شنوائی بعد از بینائی مهم‌ترین مکانیسم حسی برای به‌دست آوردن اطلاعات اساسی و بحرانی در طول عملیات پرواز می‌باشد. سر و صدای زیاد باعث آسیب دیدن شوائی می‌شود و این آسیب معمولاً از نوع کم‌شنوائی دائمی و غیرقابل درمان می‌باشد. خلبانان به‌علت قرار داشتن در سر و صدای زیاد در معرض خطر کم‌شنوائی قرار دارند. خوشبختانه سازمان FAA استاندارهای وسیعی را برای شنوائی خلبانان در سطوح مختلف گواهینامه‌ها در نظر گرفت است. برای آن دسته از خلبان‌هائی هم که دارای استانداردهای شنوائی نیستند چنانچه دارای توانائی بالا در زمینه عملیات هوانوردی باشد، چشم‌پوشی‌هائی بسته به عامل SODA در نظر گرفته شده است.

● خطر کم‌شنوائی ناشی از نویز

اساسی‌ترین علت کم‌شنوائی شغلی ناشی از تکرار در معرض نویز قرار گرفتن است. بیش از ده میلیون آمریکائی از کم‌شنوائی ناشی از سر و صدا رنج می‌برند که ۲/۱ آن‌ها شاغلین در مراکز پر سر و صدا هستند. سازمان OSHA مدت زمان مجازی را که می‌توان در معرض نویز مشخص بود را تعریف کرده است.

میزان مجاز مدت ۸ ساعت در معرض حداکثر DB ۸۵ در روز است. بیش از این میزان خطر کم‌شنوائی افزایش می‌یابد. حتی قرار گرفتن در معرض صدای بلندتر ولی برای مدت کوتاه‌تر نیز همان اثر را دارد. حتی یک‌بار قرار گرفتن در معرض صدای خیلی شدید غیر ممکن است اثرات سوءدائمی به‌همراه داشته باشد. OSHA همچنین استفاده از وسائل حفاظت شنوائی را حتی در مواردی که نویز محیط قابل تخمین زدن نیست را ضروری دانسته است.

● منابع نویز در هوانوردی

منابع مولد نویز چه در روی زمین و چه در هوا محیط هوانوردی (پروازی) وجود دارد. این مشکل از زمان انجام اولین پرواز توسط برادران رایت تا به‌حال ادامه داشته است نویز از تجهیزات موتور هواپیما سیم گیربکس Transmissio System ملخ‌ها عمل‌کننده‌های هیدرولیکی و الکتریکی سیستم تهویه و تنظیم‌کننده فشار وسائل ارتباطی و سیستم‌های هشداردهنده داخل کابین و... ناشی می‌شود. نویز همچنین از تعامل ائرودینامیکی بین هوای بیرون و سطح بدنه هواپیما، بال‌ها، سطوح کنترلی و ارابه فرود ایجاد می‌گردد.

این صداها به‌عنوان علائم شنیداری به خلبانان کمک می‌کند تا وضعیت عملیایت هواپیما را کنترل و ردیابی کند. تمام خلبانان می‌دانند که صداها ناشی از عملکرد طبیعی هواپیما است به‌عبارت دیگر صداهای غیرمنتظره یا اشکال در آن‌ها، خلبانان از عدم صحیح کارکردن سیستم‌ها یا نقصان در عملکرد هواپیما آگاه می‌سازد. هر خلبانی معمولاً این تجربه را دارد که در فضای داخل کابین گاهی آنقدر صدا زیاد است که باید برای شنیده شدن، فریاد زد. این صداها نه تنها محیط کار را پراسترس می‌کند بلکه باعث بروز کم‌شنوائی می‌شود.

البته این نکته مهم را باید به خاطر داشت که مواجه افراد با نویز یک مسئله شایع است که در محیط کار هوانوردی، خانه، جاده و مجامع عمومی اتوبان‌ها و... همیشه وجود دارد.

● منابع نویز Sources of Sound/Nois

▪ SOURCES/INTENSTTY (dB)

▪ Whispered Voice / ۲۰-۳۰

▪ Urban Home, Average Office / ۴۰-۶۰

▪ Average Male Conversation / ۶۰-۶۵

▪ Noisy Office, Low Traffic Street / ۶۰-۸۰

▪ Jet Transport (Cabin) / ۶۰-۸۸

▪ Small Single Plane (Cockpit) / ۷۰-۹۰

▪ Public Address (PA) Systems / ۹۰-۱۰۰

▪ Busy City Street / ۸۰-۱۰۰

▪ Single Rotor Helicopter (Cockpit) / ۸۰-۱۰۲

▪ Power Lawn Mower, Chain Saw / ۱۰۰-۱۱۰

▪ Snowmobile, Thunder / ۱۱۰-۱۲۰

▪ Rock Concert / ۱۱۵-۱۲۰

▪ Jet Engine (Proximity) / ۱۳۰-۱۶۰

● اثرات مواجه با نویز

الف) فیزیولوژیک:

آزردگی گوش (مواجه با نویز ۱۲۰ دسی‌بل)، درد گوش ۱۳۰ دسی‌بل)، پارگی پرده گوش (۱۴۰ دسی‌بل)

▪ ضایعه کم‌شنوائی موقت:

مواجه با نویز بالای ۹۰ دسی‌بل برای زمان کوتاه برای چند ساعت و بدون استفاده از وسائل حفاظت شنوائی ممکن است آسی شنوائی ایجاد کند که این کاهش شنوائی موقت بود و شنوائی بعد از چند ساعت از قطع مواجه با نویز به حالت اول برمی‌گردد.

ضایعه کم‌شنوائی دائم: مواجه بالاتر از ۹۰ دسی‌بل به مدت هشت ساعت یا بیشتر در روز بدون محافظ کم‌شنوائی ممکن است کم‌شنوائی دائمی ایجاد کند. این کم‌شنوائی ابتدا حدود فرکانس zKH که خارج از محدوده فرکانس‌های گفتاری است اتفاق می‌افتد که البته فرد تا مدتی ممکن است متوجه این افت نگردد. البته حساسیت شنوائی به‌طور طبیعی با افزایش سن در فرکانس zKH ۶ تا zKH ۱ کاهش می‌یابد.

ب) سایکولوژیک:

سر و صدای زیاد و آزاردهنده باعث اضطراب، خستگی، تندخوئی، اختلال خواب، سردرد، کهش اشتها و اختلال در تمرکز حواس و حافظه می‌گردد. همچنین نویز زیاد با صدای گفتار تداخل می‌کند و یا آن را می‌پوشاند به‌طوری‌که درک گفتار و کلمات را دشوار می‌سازد. علاوه بر این سر و صدا می‌تواند خطاها را در انجام هر کاری افزایش دهد. خصوصاً کارهائی که به تمرکز حواس و تصمیم‌گیری نیاز دارد.

● حفاظت شنوائی

سازمان OSHA میزان مجاز مواجه با نویز را در محل کار که شامل کابین هواپیما نیز می‌شود را تعریف کرده است اگر نویز از حد مجاز تعیین شده توسط OSHA فراتر رود استفاده از وسایل حفاظت شنوائی مانند Cormuff, Earplug، هدست‌های ارتباطی و هدست‌های کاهنده نویز ضروری است. اگر حتی فردی دچار کم‌شنوائی ناشی از سر و صدا هم شده باشد، استفاده از این تجهیزات از بدتر شدن آسیب شنوائی جلوگیری می‌کند.

این وسایل امواج صوتی را قبل از رسیدن به پرده صماخ کاهش می‌دهند و در اغلب آن‌ها اثر کاهش بر فرکانس‌های بالا z۱kh صورت می‌گیرد. بیان این نکته بسیار مهم است که استفاده از این وسایل در برقراری ارتباط کلامی و شنیدن گفتار اختلالی ایجاد نمی‌کند. زیرا این وسائل باعث کاهش فرکانس‌های زیر (High) موج نویز می‌شوند و در وضوح اصوات گفتاری کمک می‌کنند. Earplug و هدست‌های Active و Passive از جمله وسائلی هستند که به‌عنوان محافظ شنوائی استفاده می‌شوند.

هدست‌های Active هدست‌هائی هستند که نویز را به‌طور فعال کمک می‌کند. در واقع هم به شکل Passive چون روی گوش قرار می‌گیرند از رسیدن صوت تا حدودی جلوگیری می‌کند و هم به‌طور Active با تولید موج مقابل یا آنتی نویز باعث ایجاد Cancelling و در واقع نشیدن نویز توسط خلبانان می‌گردد. Earplug وسیله کوچک مؤثر و قابل دسترس است که حداقل ۲۰ دسی‌بل از میزان نویز کم می‌کند این وسیله بایستی کاملاً در گوش قرار گیرد و سیل شود. مثلاً چنانچه شما با نویز ۹۵ دسی‌بل مواجه شوید، با استفاده از Earplug آنچه می‌شنوید ۷۵ دسی‌بل می‌باشد.

● علائم کم‌شنوائی ناشی از سر و صدا

آناتولی سیستم گوش همانند یک سیستم تقویت کننده (آمپلی‌فایر) می‌باشد. انتقال در این سیستم به‌وسیله تست‌های متعددی بررسی می‌شوند که عمومی‌ترین آن‌ها ادیومتری اصوات خالص است ادیومتری اصوات خالص است ادیوگرام نموداری است که میزان شنوائی فرد براساس آستانه شنوائی برحسب دسی‌بل در فرکانس‌های مشخص برحسب HZ تعیین می‌گردد. وقتی کم‌شنوائی ناشی ازسر و صدا ایجاد می‌شود که سلول‌های گیرنده داخل حلزون گوش عملکرد خود را از دست بدهند اولین فرکانس‌هائی که کم‌شنوائی در آن رخ می‌دهد، نزدیک KHZ ۴ می‌باشد که بعد از آن فرکانس‌های ۳۰۰۰ و m۶۰۰۰z را نیز درگیر می‌کند.

افرادی که دچار این آسیب شنوائی می‌شوند معمولاً در شنیدن صداهای زیر مانند صدای خانم‌ها دچار اشکال می‌شوند. گاهی هم متوجه یک صدای اضافه و ممتد داخل گوش خود می‌شوند که وزوز نام دارد و اغلب متعاقب افت شنوائی ناشی از سر و صدا ایجاد می‌گردد. اگر شنوائی در مقابل نویز حفاظت نشود این آسیب‌ها پیشرفت می‌کند.

خوشبختانه خلبانان اگر چه با افزایش ساعت پرواز بیشتر در معرض خطر کم‌شنوائی قرار می‌گیرند ولی مهارت‌ها و آشنائی‌شان با ارتباط رادیوئی و صداهای ویژه پرواز و هواپیما بیشتر می‌گردد. در واقع اگر چه ممکن است شنوائی آن‌ها در مقایسه با یک خلبان جوان کمتر باشد ولی دانش و تجربه جهت درک ارتباطات گفتاری رادیوئی به آن‌ها اجازه می‌دهد که در کابین خوب عمل کنند که این یکی از موارد FAA SODA می‌باشد.

الهامی رجائی نجف‌آبادی