آیا دیکتاتور یمن باز می گردد

اگرچه شهرهای یمن که از چند ماه پیش صحنه اعتراض های مردمی و سرکوب خونین نیروهای علی عبدالله صالح بود, اکنون به فریاد شادی و سرودهای ملی جوانان انقلابی گوش سپرده که رفتن او را جشن گرفته اند, اما هنوز این سوال برای همه طرف های درگیر مطرح است که آیا دیکتاتور بازمی گردد

اگرچه شهرهای یمن که از چند ماه پیش صحنه اعتراض های مردمی و سرکوب خونین نیروهای علی عبدالله صالح بود، اکنون به فریاد شادی و سرودهای ملی جوانان انقلابی گوش سپرده که رفتن او را جشن گرفته اند، اما هنوز این سوال برای همه طرف های درگیر مطرح است که آیا دیکتاتور بازمی گردد؟

هرچند صالح پس از مجروح شدن در حادثه حمله روز جمعه گذشته به کاخ ریاست جمهوری به منظور درمان عازم ریاض پایتخت عربستان شد اما هنوز این سوال مطرح است آیا او که بر حفظ قدرت پافشاری داشت و بهای قدرت طلبی خود را با جان بسیاری از مردم کشورش پرداخت ، به یمن بازمی گردد؟

این سوالی است که هواداران صالح به آن پاسخ مثبت داده و تاکید دارند که وی به زودی به کشور برمی گردد اما مخالفان نیز از تصمیم قاطع خود برای جلوگیری از تحقق این گزینه سخن گفته اند.

به نظر می رسد یمن همچنان آبستن حوادث غیرمنتظره ای است اما روزهای آینده کم کم غبار ابهام برطرف خواهد شد.

● عربستان میزبان دیکتاتورهای تونس و یمن

به گزارش رسانه های عربی صالح که به منظور مداوا به ریاض رفته است یکشنبه گذشته تحت دو عمل جراحی قرار گرفت و به گفته مسوولان سعودی دو هفته درعربستان خواهد ماند.

پایگاه اینترنتی النشره لبنان به نقل از منابع عربستانی گزارش داد که یک تیم پزشکی عربستانی - آلمانی عمل جراحی صالح را برعهده داشت و او دوره نقاهت خود را در عربستان خواهد گذراند و سپس به کشورش بازخواهد گشت.

روزنامه عکاظ عربستان هم به نقل از یک مقام سعودی که خواست نامش فاش نشود گفت که صالح با استفاده از یک فروند هواپیمای پزشکی سعودی وارد عربستان شد و یک هواپیمای دیگر نیز اعضای خانواده اش را به این کشور منتقل کرد. صالح به محض ورود به عربستان به یک بیمارستان نظامی منتقل شد.

حضور صالح در عربستان در حالی است که این کشور پیش از این میزبان بن علی دیکتاتور تونس بود و در جریان انقلاب مردمی مصرنیز برخی خبرها از تکاپوی سعودی برای پذیرش مبارک خبر دادند.

● یمن در انتظار احتمالات متعدد

خروج عبدالله صالح از یمن ، خلا سیاسی ناشی از نبود رئیس جمهور، رئیس مجلس نمایندگان، رئیس مجلس شورا ،نخست وزیر و دو معاون او که در حمله روز جمعه به قصر ریاست جمهوری مجروح شدند، احتمالات متعددی را در مورد سرنوشت آتی این کشور در محافل سیاسی مطرح کرده است.

به اعتقاد برخی تحلیلگران و ناظران سیاسی، تماسهای بین المللی و منطقه ای با عبد ربه منصور هادی معاون رئیس جمهور که وظایف او را برعهده گرفته است، به خوبی از گامهای بین المللی به منظور پر کردن خلا سیاسی حکایت دارد و نشان می دهد که برخی محافل داخلی و خارجی در مورد او نظر مساعدی دارند.

البته جوانان انقلابی در یمن معاون عبدالله صالح را فاقد مشروعیت اداره کشور می دانند و معتقدند که انقلاب یمن به منظور سرنگونی نظام حاکم برپا شد نه جایگزینی شخصی با شخص دیگر.

حزام المریسی وکیل مدافع یمنی به برخی رسانه های عرب زبان گفته است: بنابر ماده ۱۱۶ قانون اساسی این کشور در صورتی که رئیس جمهور از سمت خود کنار برود و یا قادر به ادامه کار نباشد اختیارات وی به معاونش انتقال می یابد. به عقیده وی اکنون دو راه برای حل مشکل وجود دارد، نخست انتقال قدرت به معاون رئیس جمهور که این گزینه نیازمند این است که کارشناسان قانونی، ناتوانی رئیس جمهور از ادامه اختیارات خود را تایید کنند که این موضوع نیز با دیدگاه قانونی و به دور از اوضاع جاری یمن ارتباط دارد. اما راه دوم، تشکیل شورای انتقالی از سوی جوانان انقلابی است به اضافه اینکه آنان می توانند با هماهنگی با معاون رئیس جمهور به سمت اصلاحات فوری قانون اساسی و برگزاری انتخابات حرکت کنند که این گزینه با توجه به شرایط کنونی یمن، بهتر از گزینه نخست است .

خالد الانسی دیگر فعال حقوقی در یمن نیز به یک رسانه یمنی گفت : با شعله ور شدن انقلاب مسالمت آمیز در یمن مشروعیت قانونی نظام سیاسی حاکم از بین رفت و انقلاب مردمی از مشروعیت برخوردار شد. وی در مورد انتقال اختیارات رئیس جمهور به معاون وی گفت که عبد ربه ، وجهه قانونی ندارد زیرا دستور ریاست جمهوری مبنی بر تعیین وی به عنوان معاون صالح پس از انتخابات سال ۲۰۰۶ صادر نشد بلکه او این پست را بنابر عادت و نه بر اساس قانون برعهده گرفته است. وی گفت که صالح از صدور دستور ریاست جمهوری مبنی بر تعیین عبد ربه به عنوان معاون خود خودداری می کرد تا به این ترتیب در صورتی که رئیس جمهور با وقوع هرگونه اقدام غیرمنتظره قادربه اداره کشور نباشد ریاست جمهوری به او منتقل نشود.

به گفته الانسی کمیته انقلاب، چگونگی اداره مرحله انتقالی را از طریق تشکیل شورای موقت ریاست جمهوری و شورای ملی انتقالی و نیز تشکیل دولت

تکنوکرات مشخص کرد و این تشکیلات اجرای اهداف انقلاب از جمله گفت وگوی ملی فراگیر و تدوین قانون اساسی و اجرای انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری را بر عهده دارند. کمیته سازماندهی انقلاب یمن که نخستین هدف خود یعنی برکناری صالح از قدرت را تحقق بخشیده است و اکنون بر مرحله جدیدی تاکید دارد که شامل مبارزه مسالمت آمیز تا تحقق تمام اهداف انقلاب است..

این کمیته تمام نیروهای ملی و گروههای سیاسی را به تشکیل شورای موقت ریاست جمهوری به نمایندگی تمام نیروهای ملی و شورای ملی انتقالی با حضور جوانان و تمام نیروهای ملی و تلاش برای تدوین قانون اساسی جدید که پاسخگوی تمام خواسته های مردم آزادیخواه یمن باشد فراخوانده است.

● عبد ربه منصور هادی کیست؟

معاون رئیس جمهور یمن در سال ۱۹۴۵ در روستای ذکین از توابع استان ابین واقع در جنوب یمن متولد شد و در سال ۱۹۶۴ از مدرسه نظامی که مخصوص آموزش افسران ارتش بود فارغ التحصیل و سپس راهی انگلیس شد و پس از آن نیز چند دوره نظامی دیگر را پشت سر گذاشت و در سال ۱۹۶۶ به عدن برگشته و به منظور آموزش نظامی راهی قاهره شد و در سال ۱۹۷۶ نیز به منظور آموزش اختصاصی فرماندهی و ستاد ارتش به روسیه رفت و چهار سال در آنجا ماند.

وی در سال ۱۹۸۳ به معاونت رئیس ستاد ارتش در امور اداری ارتش و رئیس کمتیه مذاکره در معامله های تسلیحاتی با اتحاد شوروی سابق رسید.

منصور هادی به همراه دوستان خود در تلاش برای منظم کردن نیروهای نظامی ارتشی بود که پس از پیروزی نیروهای هوادار علی سالم البیض دبیر کل سابق حزب سوسیالیست در جنوب یمن بر نیروهای حامی ناصر محمد رئیس جمهور پیشین یمن در سال ۱۹۸۶برآمده و آنان را در هفت گردان سازماندهی کرده و آن را گردان وحدت یمن نامید.

وی در می ۱۹۹۴ به عنوان وزیر دفاع تعیین شد و پنج ماه بعد نیز به معاونت رئیس جمهوری یمن رسید.

● خشونت های یمن دامن رئیس جمهور را گرفت

احمد الزرقه نویسنده یمنی و ازمبارزان دولت کنونی یمن که مواضعش در رسانه های عرب زبان مطرح شده، معتقد است که هدف قرار دادن صالح و معاونان بلند پایه او هرچند از نظر طراحی و زمان اجرای آن و دقت در آن با ابهام و پیچیدگی روبه رو است، اما نشان می دهد که در پرتو شدت خشونت و مخالفت با تمام راه حل های پیشنهادی داخلی و منطقه ای برای انتقال قدرت در یمن، هیچ کس نمی تواند از خشونت در امان باشد.

به گفته وی احتمال دارد ادامه تسلط نزدیکان صالح بر برخی نهادهای امنیتی و نظامی منجر به بروز مشکل در انتقال آرام قدرت پس از سفر صالح به عربستان شود.به هر حال یمنی ها در بین این کشمکشها، خوشبینی و بدبینی ها در صحنه یمن و حتی نگرانی از سوق یافتن روند حوادث به سمت مسیری خونین، امیدوارند که روزهای آینده برای آنان رنج و دردی بیش از اکنون را به دنبال نداشته باشد.

● برخی رسانه های عربی: عوامل برکناری صالح کامل شده است

علی الجرادی سردبیر روزنامه مستقل الاهالی چاپ یمن معتقد است: در نبود مسوولان یمن و جدا شدن فرماندهان نظامی، غیر نظامی و قبیله ای از عبدالله صالح و نیز در شرایطی که انقلاب مردمی و فشارهای بین المللی و منطقه ای برای کناره گیری وی از قدرت ادامه دارد،به نظر می رسد صفحه فعالیت های صالح بسته شده باشد زیرا عناصر برکناری رییس جمهوری کامل شده است.

وی تاکید کرد: تمام نشانه های موجود حاکی از این است که صالح به یمن باز نمی گردد و روند امور به سمت دو گزینه در حرکت است، نخست: عبد ربه بنابر قانون اساسی ، قدرت را در اختیار بگیرد و درصورتی که این گزینه ممکن نباشد راه دوم محقق می شود که شامل تشکیل شورای نظامی به منظور تضمین حفظ امنیت و ثبات در مرحله آینده است.

به گفته الجرادی دیگر جایی برای میانجیگری یا پیشنهاد باقی نمانده است زیرا تلاش های سابق همگی به شکست منجر شد و وقایع موجود در یمن انتقال سریع قدرت به هر شیوه ای خواه نظامی و یا قانونی را ضروری ساخته است از همین رو مجالی برای هیچ گونه ابتکار ع مل به جز تسویه حسابهای سیاسی داخلی و منطقه ای و بین المللی برای انتقال قدرت باقی نمانده است.

سعید شمسان عضو هیات اجرایی فراکسیونی از مخالفان دولت یمن و نیز رئیس دایره سیاسی حزب جمعیت یمن برای اصلاحات است به رسانه های یمنی گفت: تشکیل شورای انتقالی متشکل از نمایندگان نیروهای مخالف، جوانان انقلابی و فرماندهان نظامی و سران جامعه مدنی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

به گفته وی تشکیل شورای انتقالی گامی از قبل بررسی شده بود که اکنون زمان ایجاد آن فرا رسیده است. معاون رئیس جمهور نیز در این خصوص و در این لحظات حساس نقش اساسی و تکمیل کننده دارد، به ویژه اینکه ماده ۱۱۶ قانون اساسی یمن از این حکایت دارد که در صورت ناتوانی رئیس جمهور از انجام وظیفه،معاون وی مسوولیت او را به طور موقت و برای زمانی که از ۶۰ روز فراتر نرود برعهده می گیرد و در این فاصله باید انتخابات جدید ریاست جمهوری برگزار شود.

برخی تحلیل گران نیز حوادث جاری یمن را پایان دوره ریاست جمهوری ۳۳ساله صالح می دانند. او در این مدت از چند کودتا و تلاش برای ترور جان سالم به در برد که مشهورترین آن کودتای ناصری ها علیه او سه ماه پس از ریاست جمهور در سال ۱۹۷۸ بود.

تعدادی از رهبران مخالف دولت با تاکید براینکه انتقال قدرت به چهره های غیرنظامی در یمن ضروری است خواسته اند تا به منظور جلوگیری از بروز هرج و مرج در این کشور، جابه جایی قدرت هرچه سریعتر صورت گیرد.

پایگاه خبری الحیات در گزارشی به نقل از دکتر فارس السقاف رئیس مرکز مطالعاتی المستقبل دراین زمینه گفت: روند کنار گذاشتن صالح طی شده و صفحه عملکرد وی در عرصه سیاسی یمن بسته شده است. نگرانی کنونی از احتمال واکنش انتقام جویانه نزدیکان او در نهادهای امنیتی است به ویژه اینکه کسانی که مجروح شده اند نه از شخصیت های عادی بلکه نخست وزیر و فرماندهان کلیدی بوده اند.

وی در عین حال به قدرت رسیدن یک نیروی هوادار صالح را بعید دانست و افزود: خیل عظیم مردم همچنان در خیابانها سرنگونی نظام حاکم را خواستار هستند و نیروهای مسلح حامی انقلاب نیز از تحقق چنین احتمالی جلوگیری می کنند.

● نقش ارتش

فارس السقاف; رئیس مرکز مطالعاتی المستقبل در مورد نقش ارتشیان پیوسته به انقلابیون، در روند کنونی تحولات یمن، گفت که فرماندهان ارتش نباید در این شرایط تماشاچی باشند بلکه باید برای پرکردن هرگونه خلا امنیتی احتمالی تلاش کنند.

فرماندهی ارتش در انتظار اعلام دولت باقی خواهد ماند و در صورتی که دولت بنابر قانون اساسی از انتقال قدرت به معاون رئیس جمهور خبر دهد بهتر است که ارتش بیانیه دوم خود را در تایید این اقدام صادر کند اما چنانچه اعلام شود صالح همچنان رئیس جمهور یمن است بی تردید بیانیه دوم ارتش متفاوت خواهد بود.

به گزارش پایگاه خبری الحیات با وجود اینکه جوانان انقلابی یمن با برگزاری جشن و شادمانی در میدان التغییر در صدد تاکید بر سرنگونی نظام حاکم هستند اما مخالفان یمنی تمام تلاش خود را برای جلوگیری از بازگشت صالح به یمن به کار خواهند گرفت.

خبرگزاری رسمی یمن ;سبأ که پیشتر از دیدار عبد ربه با جرالد ویرستاین سفیر آمریکا در یمن و گفت و گو در مورد تحولات یمن خبر داده بود در گزارش دیگری ازدیدار دو شب پیش عبد ربه با فرزندان، برادران و برادر زاده های عبدالله صالح که در تشکیلات نظامی و امنیتی یمن پست های مهمی دارند خبرداده بود.

محمد قحطان سخنگوی مخالفان یمن با تاکید بر اینکه تمام تلاش خود را برای جلوگیری از بازگشت صالح به کار خواهد گرفت و با اشاره به سفر صالح به عربستان گفت که این پایان نظام مستبد و فاسد صالح است و صفحه سیاسی صالح مدتها پیش بسته شد.

قحطان گفت که مخالفان آماده همکاری با معاون صالح هستند اما وی باید فرزندان صالح را مجبور کند که قدرت را به او واگذار کنند.

صالح سران قبیله الاحمر را به هدف قرار دادن خود متهم کرده و تهدید کرد که با آنان مقابله خواهد کرد اما آنان دست داشتن در حمله به صالح را تکذیب کردند.

هواداران الاحمر که رئیس قبیله حاشد است در دو هفته گدشته در صنعا نبرد خونینی با نیروهای امنیتی هوادار صالح داشتند.

● چند ابهام در عرصه تحولات یمن

به گزارش پایگاه القدس العربی پس از مجروح شدن صالح در جریان تلاش برای حمله به او، یمن با تحولات پی در پی و مبهم روبه رو است زیرا مشخص نیست که آیا صالح در جریان بمباران مسجد ریاست جمهوری که در کنار سران نظام مشغول ادای نماز جمعه بود مجروح شد یا اینکه یکی از اعضای گارد ریاست جمهوری به منظور انتقام از قبیله خود، دست به ترور او زد؟

ابهام دیگر در مورد حکومت یمن مربوط به نبود رئیس جمهور برمی گردد، زیرا برخی خبرها حاکی از این است که منصور هادی ،معاون صالح که باید مسوولیت وی را در غیاب او برعهده بگیرد، در منزل خود به سر می برد و عملا احمد علی عبدالله صالح پسر رئیس جمهور اداره کشور را در دست دارد و در قصر ریاست جمهوری حضور دارد و برخی از عموزاده های او که فرماندهی نیروهای امنیتی و گارد ریاست جمهوری را برعهده دارد به او کمک می کنند.

گزارش پایگاه خبری العرب نیز حاکی است: اگرچه در این شرایط شیخ صادق الاحمر رئیس قبیله حاشد میانجیگری عربستان برای توقف کشتار و مبارزه را پذیرفته و از برخی ساختمانهای دولتی که به دست گرفته بود خارج شده اما هنوز تنش در یمن حاکم است و تظاهرات کنندگان به اعتراض های خود برای کناره گیری صالح از قدرت ادامه می دهند..

به گفته یک مسوول سعودی صالح در صدد است دو هفته دیگر به کشورش بازگردد اما تجربه سالهای گذشته نشان داده که رئیس جمهوری که در اثر انقلاب مردمی و یا کودتای نظامی یا غیر نظامی برکنار شده باشد دیگر هیچگاه به ریاست جمهوری بازنمی گردد به ویژه اگر وی کشور را به هر دلیلی ترک کند.

جعفر نمیری رئیس جمهور سودان نیز به همین سرنوشت دچار شد و این وضعیت در مورد شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی پدر امیر کنونی قطر نیز رخ داد زیرا وی در جریان سفر رسمی به قاهره قدرت را از دست داد.

برخی رسانه های عرب زبان و ازجمله پایگاه خبری العرب پیشنهاد دادند: با توجه به شرایط کنونی یمن، برای صالح بهتر است که از حادثه ترور خود و انتقال به ریاض استفاده کرده و از قدرت کنار برود. بی تردید وی در چند ماه اخیر بسیاری از پایگاههای حمایت مردمی و قبیلیه ای را از دست داده بود، بویژه اینکه اختلاف با شیخ صادق الاحمر ضربه بزرگی برای وی بود.

بنابراین صالح باید با پذیرش شرایط پیش آمده ، از قدرت کنار برود. در غیراین صورت جایگزینی جز جنگ داخلی برای آن وجود ندارد، جنگی که در جریان آن یمن به حمام خون تبدیل می شود، بدون اینکه پیروزی صالح در آن تضمین شده باشد..

● آیا روند تغییر در یمن شتاب می گیرد؟

به گزارش پایگاه خبری مصری الاهرام ، یمنی ها پس از تلاش برای حمله به عبدالله صالح در بمباران مسجد کاخ ریاست جمهوری در صنعاء، احساسات مختلفی بروز دادند. حامیان او از شنیدن این خبر شوکه شده و از اینکه وی از این مهلکه جان سالم به در برد خرسند شدند.

رهبران حزب کنگره ملی حاکم یمن به شدت با سخن گفتن در مورد پایان دوره صالح مخالف بوده و وضعیت جسمی او را خوب دانسته و تاکید دارند که به زودی به کشور باز خواهد گشت و به فعالیت خود ادامه خواهد داد در حالی که برخی خبرها حاکی از تشکیل شورای انتقالی برای اداره کشور پس از خروج صالح از یمن است.

در این میان، جوانان انقلابی یمن در میدانهای الحریه و التغییر صنعا و چند شهر دیگر یمن، جشن گرفته و سرودها و آوازهای ملی سر دادند. البته برخی مخالفان یمنی با محکوم کردن اقدامات خشونت آمیز نشان دادند که در خصوص اعلام موضع خود اندکی درنگ داشته اند.

به هر حال در میان دسته بندی مواضع و احساسات یمنی ها در قبال این اتفاق، در مورد اهمیت تلاش برای حذف رئیس جمهور و تاثیر آن برجنبش اعتراض آمیز گسترده که از چهار ماه پیش آغاز شده است، نوعی توافق نظر وجود دارد.

به گفته ناظران و کارشناسان سیاسی در صنعا، نشانه های تغییر در یمن هنگامی ظاهر شد که عبد ربه منصور هادی ریاست جمهوری و فرماندهی نیروهای مسلح را عملا و پس از اینکه صالح کشور را ترک کرد برعهده گرفت.

برخی خبرها نیز از تماس با مخالفان در خارج ازیمن به ویژه رهبران تاثیرگذار در روند سیاسی به منظور مشارکت در فعالیت سیاسی آینده حکایت دارد.

منابع سیاسی در صنعاء فاش کردند که خروج صالح از کشور به منظور معالجه پس از تشکیل شورای موقت متشکل از معاونان و بستگان او شامل علی الانسی مدیر دفتر صالح و رئیس امنیت ملی، سرلشگر علی صالح الاحمر مدیر دفتر فرماندهی عالی نیروهای مسلح و سرلشگر محمد صالح الاحمر رئیس واحد عملیات ویژه در گارد ریاست جمهوری و سرلشگر محمد صالح الاحمر فرمانده نیروی دفاع هوایی انجام گرفت.

به گزارش الاهرام این نامها نشان می دهد که برخی طرف های غربی - عربی درگیر درعرصه یمن، در مورد این افراد توافق داشتند و ماموریت آنان کمک به معاون رئیس جمهور و تضمین جلوگیری از فروپاشی نهادهای امنیتی و نظامی تحت نظارت آنان و فراهم کردن زمینه خروج نزدیکان رئیس جمهور در آینده نزدیک از یمن است.

منبع: خبرگزاری ایرنا

علی عبدالله صالح