توسعه بازار ال ان جی و ضرورت تحول قیمت گذاری گاز

مسئله قیمت گازی ال ان جی به یکی از موضوع های مهم در بازار گاز تبدیل شده است که کارشناسان مختلف بحث های متفاوتی در این باره مطرح می کنند

با گسترش صنعت گاز طبیعی مایع شده (ال.ان.جی) و تکوین بازار این محصول، ایجاد تغییر در شیوه قیمت گذاری آن مسئله ای لازم به نظر می رسد.

به گزارش شانا نشریه «بررسی اقتصادی خاورمیانه» (میس) در گزارشی در باره بازار ال.ان.جی می نویسد: بازار ال.ان.جی در حال تجربه تغییراتی اساسی است و تولیدکنندگان از این تغییرات سود خواهند برد. افزایش سریع تقاضای گاز سبب شده است تا بازار گاز از بازار خریداران به «بازار فروشندگان» تبدیل شود.

در این حال مسئله قیمت گازی ال.ان.جی به یکی از موضوع های مهم در بازار گاز تبدیل شده است که کارشناسان مختلف بحث های متفاوتی در این باره مطرح می کنند.

نشریه میس در گزارشی در باره قیمت گذاری ال.ان.جی می نویسد: تا کنون بهای ال.ان.جی در بازارها تا حد زیادی برگرفته از قیمت نفت خام بوده، اما این مسئله کاستی هایی به همراه داشته است. هرچند شاخص های جایگزینی برای قیمت گذاری ال.ان.جی پیشنهاد شده است، اما این شاخص ها نیز نقایصی داشته اند.

یکی از این شاخص های جایگزین که امکان قیمت گذاری مجزای ال.ان.جی را فراهم می کند، تابلوی جدید معاملات الکترونیک (آیمکس) است که در قطر مستقر خواهد بود. همچنین «مرکز مبادلات چند کالایی دوبی» (دی.ام.سی.سی) در نظر دارد معاملات ال.ان.جی راه اندازی کند.

مسوولان پشتیبانی سیستم آیمکس در مصاحبه با «میس» اعلام داشتند که از هم اکنون تقاضا برای دادوستد ال.ان.جی در تابلوهای فروش و خرید وجود دارد و مسوولان این سیستم در حال رایزنی با تولیدکنندگان ال.ان.جی اعم از شرکت های دولتی و بین المللی هستند تا اطمینان یابند این سیستم نیازهای آنها را تامین خواهد کرد.

فروش ال.ان.جی بیشتر در قالب قراردادهای درازمدت انجام می شود، اما بازارهای تک محموله و قراردادهای کوتاه مدت نیز در حال رشد ونمو هستند; به طوری که سهم معاملات آنها از ۲ درصد در ۱۰ سال پیش به ۱۶ درصد در سال جاری رسیده است.

رشد بازار تک محموله که با توسعه کل صنعت ال.ان.جی همراه بوده، نیاز فزاینده به نرخ گذاری بهتر را بیش از پیش آشکارتر ساخته است، به ویژه با توجه به این که معامله گران از نداشتن ابزاری برای داد و ستد تامینی ال.ان.جی یا ایجاد یک منحنی قیمت برای آینده گلایه دارند.

قیمت ال.ان.جی در قراردادهای کوتاه مدت/تک محموله و درازمدت بر اساس منابع متعددی تعیین می شود که این منابع شامل بورس «نشنال بلنسینگ پوینت» (ان.بی.پی) و «هنری هاب» (اچ.اچ) است. بورس ان.بی.پی یک نقطه مجازی در سیستم خط لوله شرکت «ترانسکو » انگلیس است که در آن گاز به حالت تعادلی در نظر گرفته می شود (گازی در آن جریان ندارد) و نقطه تحویل گاز در قراردادهای آتی گاز طبیعی «بازار بین المللی بورس نفت» (آی.پی.یی) به شمار می رود.

در بازار بورس هنری هاب شماری از خطوط لوله در منطقه «اراث» لوییزیانا به هم متصل می شوند، که مکان تحویل گاز برای معاملات آتی گاز طبیعی بورس «نایمکس» آمریکا محسوب می شود.

یک فرمول تعیین نرخ بر اساس قیمت نفت خام در ژاپن (جی.سی.سی) وجود دارد که در مورد نرخ گذاری در شرق دور به کار می رود، اما فرمول نرخ گذاری جی.سی.سی که کمیت های بیشتری را نسبت به ان.بی.پی و هنری هاب شامل می شود، نقش پررنگ تری در تعیین نرخ های ال.ان.جی در جهان دارد. با این حال قیمت های ال.ان.جی از نوسان های بهای نفت عقب می ماند.

همچنین تاثیرهای «منحنی اس» فرمول مزبور (تعیین نرخ در ژاپن) موجب تغییراتی در قیمت های ال.ان.جی می شوند، زیرا تاثیر ارزش شاخص های جی.سی.سی بالاتر یا پایین ار از یک محدوده پیش بینی شده کاهش می دهند و در نتیجه گاز در یک محدوده کوچک تر قرار می گیرد.

دیگر روش های نرخ گذاری ال.ان.جی شامل برآوردهای منتشر شده در نشریه های تجاری، همچنین قاعده تعیین قیمت کاذب نفت خام الجزایر می شود; این در حالی است که قیمت گاز انتقال یافته به اروپا از طریق خط لوله بر اساس بهای گازوییل و نفت حرارتی بازارهای داخلی و بین المللی نرخ گذاری می شود.

مصطفی اوکی، مدیر واحد نفت و گاز شرکت انرژی «نکسانت» در این زمینه می گوید: روش های جایگزین معتبری برای نرخ گذاری ال.ان.جی وجود ندارد.

وی در ادامه می افزاید: بزرگ ترین مشکل بازار گاز، شرایط دشوار عرضه و هزینه های فزاینده خدمات مهندسی، تهیه و ساخت (یی.پی.سی) است نه قیمت گذاری گاز.

اوکی تصریح می کند: هرچند سازوکارهای نوآورانه در نرخ گذاری گاز باید مورد استقبال قرار گیرد، اما مطرح و عملی شدن چنین سازوکارهایی می تواند زمان بر باشد.

● بهای بالای ال.ان.جی

مایکل کورک، معاون ارشد شرکت مشاوره ای «پوروین اند گرتز» دوبی، در ششمین کنفرانس گاز دوبی که از ۲۹ اکتبر تا اول نوامبر (۷ آبان - ۱۰ آبان) در قطر برگزار شده بود، گفت: در زمینه شاخص گذاری بهای گاز، نفت و قرارداد گاز تک محموله نقش غالب را دارند.

هر چند وی با این فرض که نقش و اهمیت نفت در بازار تقاضای انرژی های غیر حمل و نقلی رو به کاهش است، منطق استفاده از نفت را در تعیین بهای گاز پرسش برانگیز می داند. در مقابل، مصرف گاز در بخش تولید برق افزایش پیدا کرده و رقیب اصلی آن زغال سنگ است.

کورک اظهار داشت: افزایش بهای نفت که افزایش بهای گاز را نیز به همراه دارد، گرایش به استفاده از زغال سنگ را بیشتر کرده است.

وی در پایان نتیجه گیری کرد: زمان آن رسیده تا ارزش گذاری گاز از نفت جدا شود زیرا در صورتی که قیمت گاز در سطح بالایی بماند، بازار تقاضای گاز (چه به صورت ال.ان.جی و چه عرضه از طریق خط لوله) به ویژه در بخش تولید برق آسیب خواهد دید.

پیشنهاد کورک این است که دیگر روش های نرخ گذاری مانند شاخص گذاری بر اساس بهای زغال سنگ با در نظر گرفتن یک متغیر تورمی، باید بررسی شوند.

مورتن فریش، از شرکای عمده موسسه مشاوره ای «مورتن فریش کانسالتینگ» می گوید: هر چند که زغال سنگ گزینه مناسبی در گذشته به شمار می رفت، اما با تلاش ها در زمینه محافظت از محیط زیست و ظهور تجارت سهمیه انتشار گازهای آلاینده، ارتباط میان زغال سنگ با گاز پیچیده می شود.

زغال سنگ نسبت به گاز طبیعی آلودگی (دی اکسید کربن) بسیار بیشتری تولید می کند; بنابر این به متغیرهایی در زمینه نرخ گذاری نیاز است. پیچیدگی دیگر در شکل مصرف کننده ها (نیروگاه های تولید برق) است که در میزان تولید آلودگی خود متفاوت عمل می کنند.

فریش تاکید کرد: زمان آن رسیده تا گاز طبیعی نظام نرخ گذاری و سطوح نرخ های خود را بر اساس عرضه و تقاضا داشته باشد.

● بهای پایین ال.ان.جی

در حالی که عده ای بر این باورند که قیمت گاز با رکوردهای بهای نفت افزایش پیدا کرده و مصرف زغال سنگ و حتی انرژی هسته ای را جذاب تر ساخته است، گروهی دیگر گلایه دارند که بهای گاز از نفت عقب مانده و از این رو سرمایه گذاری عظیم در بخش گاز به ویژه در بخش ال.ان.جی که بتواند پروژه ها را وارد چرخه فعالیت کند، ممکن است سرعت لازم را نداشته باشد.

شکیب خلیل، وزیر نفت الجزایر، در یک کنفرانس خبری در روز ۱۶ نوامبر در ریاض، در بحث مربوط به بی ارتباطی قیمت بالای نفت با عوامل بنیادی عرضه و تقاضا، موضوع قطع پیوند بین نفت و گاز را مطرح کرد.

وی گفت: به نظر می رسد که گاز کمتر از مسائل ژئوپولیتیک تاثیر می پذیرد که شاید دلیل آن دادوستد گاز در قالب قراردادهای بلندمدت باشد.

خلیل افزود: به طور طبیعی با رسیدن بهای نفت به سطح ۹۰ دلار هر بشکه، بهای گاز باید به ۱۵ میلیون دلار برای هر میلیون بی.تی. یو برسد، اما اینچنین نیست.

در حالی که مباحث مربوط به بالا بودن و پایین بودن بهای ال.ان.جی در دو طیف متفاوت قرار دارد، هر دو گروه تاکید می کنند که روش کنونی برای نرخ گذاری ال.ان.جی نمی تواند پاسخگوی نیازها باشد و باید تغییر کند.

مسوولان اولین بازار بورس انرژی قطر (آیمکس) اظهار می دارند که این بورس تجارت ال.ان.جی و محصولات جانبی آن (میعانات گازی، ال.پی.جی، نفتا، سولفور و هلیم) را شفاف خواهد کرد.

قطر به عنوان بزرگ ترین صادر کننده ال.ان.جی جهان، مکان مناسبی برای آیمکس بود، اما تصمیم به استقرار این بورس در قطر همچنین به این دلیل گرفته شد که نظام تنظیم مقررات «مرکز مالی قطر» بر پایه بهترین روش بین المللی استوار است و تمام فعالیت های مالی در این کشور در نهایت تحت لوای نهاد تنظیم مقررات قرار می گیرد.

عملکرد آیمکس مشابه سیستم مزایده ای است که بورس «یی- بی» به کار می بندد و در آن پیشنهاددهندگان بالاترین قیمت برای هر محموله ال.ان.جی در مزایده برنده می شوند.

استیو مک میلان، مدیر اجرایی آیمکس، در مصاحبه با «میس» گفت: آیمکس از طرف خریداران و معامله گران ال.ان.جی «حمایت کامل» دریافت کرده و در حال ادامه رایزنی ها با شرکت های ملی و بین المللی برای آگاه شدن از بازخورد آنها و جذب آنها به عنوان کاربران سیستم است.

میس دریافته است که تولید کنندگان ال.ان.جی در حال ارزیابی این مسئله هستند که آیا در همین ابتدا وارد این سیستم شوند و به شکل دادن این نظام کمک کنند یا در آینده، در زمانی که این سیستم کار خود را آغاز کرد، وارد آن شوند.

مک میلان می گوید: انتظار می رود رایزنی های جاری در صنعت ال.ان.جی تا سه ماه نخست سال آینده میلادی پایان یابد; پس از آن، مقدمات (تنظیم مقررات، عملیاتی و فنی) آغاز به کار این نظام فراهم می شود.

وی توضیح داد: صنعت ال.ان.جی در نقطه عطفی قرار دارد; به طوری که تقاضای آشکاری برای نرخ گذاری مستقل این کالا وجود دارد و خیلی ها به دنبال آنند که فرصت های برابری برای فعالیت در این بخش وجود داشته باشد و این مسئله باعث جذب اعضای جدید خواهد شد.

مک میلان همچنین اظهار داشت: نرخ، نرخ است; در یک بازار باز و منصفانه، بهترین نرخ برای محصول حاصل می شود.

وی افزود: آیمکس پیشنهاد نمی کند که قراردادهای دراز مدت تولید کنندگان تغییر کند، بلکه حرف ما این است که ایجاد یک بازار مالی و تک محموله به نفع نقش آفرینان تثبیت شده خواهد بود.

● تعادل در نرخ گذاری

مک میلان در باره این اظهار نظرها که ال.ان.جی نیز به روش مشابه نفت می تواند افزایش قیمت داشته باشد، نگران نیست.

در حالی که عده ای بر این باورند که قیمت نفت به دلیل سفته بازی تا بیش از حد منطقی از حیث عوامل بنیادین عرضه و تقاضا افزایش یافته است، مک میلان اظهار می دارد که بازارهای شفاف همیشه ارزش های منصفانه ای را برای محصول جست و جو می کند و خریداران و فروشندگان نباید نگران باشند.

مک میلان تاکید می کند: نرخ گذاری شفاف در نهایت، عرضه و تقاضا را منعکس می سازد; هر چند که نوسان هایی در محدوده های قیمت وجود دارد و سفته بازها در این بخش تاثیر اندکی دارند.

آیمکس از فشار نهادهای تنظیم مقررات آمریکایی و اروپایی برای شفافیت در نرخ گذاری بخش انرژی می تواند سود ببرد. علاوه بر این، توجه به مسئله محیط زیست میزان تقاضای گاز را به عنوان کم آلاینده ترین ماده هیدرو کربنی، افزایش می دهد.

مک میلان می گوید: همه چیز حکایت از این دارد که این بازار (ال.ان.جی) رشد خواهد داشت و شفافیت بیشتر در بازار فیزیکی و ایجاد بازارهای مالی، تنها به آن کمک خواهد کرد و باعث تحریک آن خواهد شد.

بورس آیمکس در حدود ۶ تا ۹ ماه بعد از راه اندازی فناوری مزایده ای، دادوستد تثبیت شده از نظر مالی را معرفی خواهد کرد که بر پایه آن آیمکس قادر خواهد بود یک منحنی نرخ گذاری برای ال.ان.جی در معاملات آتی تعیین کند و در نتیجه آن خرید تامینی و برنامه ریزی آتی را آسان تر کند.

مرکز مبادلات دبی (دی.ام.سی.سی) نیز در حال برنامه ریزی برای آغاز قراردادهای ال.ان.جی است، اما با این فرض که گفته می شود قطر به استفاده از تاسیسات ذخیره گاز دبی علاقه مند نیست، این مسئله را که قطر برای

نرخ گذاری، خود را به دوبی ارجاع خواهد داد، دچار ابهام کرده است.

در این که گفته شود آیمکس یا دی.ام.سی.سی در نهایت قادر خواهند بود یک نرخ گذاری معادل نفت خام «برنت» یا «دبیلو.تی.آی» برای ال.ان.جی و محصولات جانبی آن ارایه دهند، بسیار زود است. جذب نقدینگی، چالشی پیش روی هر سرمایه گذاری جدید است حتی اگر گزینه های جاری نیازهای بازار را پاسخ ندهند.

اگر تولید کنندگان ال.ان.جی این سیستم را بپذیرند، این سیستم به سرعت آغاز به کار می کند، زیرا این تولیدکنندگان حجم عظیمی از تجارت کنونی را در کنترل دارند و آنها نمی توانند از این سیستم برای تغییر قیمت گاز در قراردادهای دراز مدت و نیز تجارت تک محموله و آتی استفاده کنند.

حجم تجارت ال.ان.جی نیز به میزان رشد در کل بازار ال.ان.جی به ویژه بازار تک محموله ای بستگی دارد.

از آنجا که تولیدکنندگان عمده ال.ان.جی مانند «سوناتراک» الجزایر و «وودساید» استرالیا قصد دارند بخش زیادی از تولید ال.ان.جی را به فروش کوتاه مدت اختصاص دهند، بسیاری از برآوردها حاکی از آن است که بازار تک محموله از رونق خوبی برخوردار باشد.

منبع: نشریه «میس»