آیا زمان دقیق قیامت معلوم است

مخفی ماندن تاریخ قیامت حتی بر شخص پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله به خاطر آن است که خداوند می خواهد مردم یک نوع آزادی عمل توأم با حالت آماده باش دائمی داشته باشند, چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین می شد, هرگاه زمانش دور بود همه در غفلت و غرور و بی خبری فرو می رفتند, و هر گاه زمانش نزدیک بود ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند, و در هر دو صورت هدفهای تربیتی انسان عقیم می ماند, به همین دلیل تاریخ قیامت از همه مکتوم است

مخفی ماندن تاریخ قیامت - حتی بر شخص پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) - به خاطر آن است که خداوند می‏‌خواهد مردم یک نوع آزادی عمل توأم با حالت آماده باش دائمی داشته باشند، چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین می‏‌شد، هرگاه زمانش دور بود همه در غفلت و غرور و بی‌خبری فرو می‏رفتند، و هر گاه زمانش نزدیک بود ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند، و در هر دو صورت هدفهای تربیتی انسان عقیم می‏‌ماند، به همین دلیل تاریخ قیامت از همه مکتوم است.

زمان وقوع رستاخیز را فقط خدا می داند!!

وَ یَقُولُونَ مَتی‏ هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (سبا ۲۹) قُلْ لَکُمْ مِیعادُ یَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ (سبا ۳۰)؛ و آنان (با تمسخر) می‏گویند: اگر راست می‏گویید، این وعده (قیامت) چه وقت خواهد بود؟

بگو: برای شماست وعده روزی که نه (می‏توانید) ساعتی از آن تأخیر کنید و نه پیشی بگیرید.

از آنجا که در آیات قبل به این معنی اشاره شده بود که خداوند همه مردم را در روز رستاخیز جمع کرده و میان آنها داوری می‏کند، در آیه ۲۹ سؤالی از ناحیه منکران معاد به این صورت نقل می‏کند:" آنها می‏گویند: اگر راست می‏گوئید این وعده رستاخیز در چه زمانی است"؟! (وَ یَقُولُونَ مَتی‏ هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ)

از آنجا که انسان همواره در پی بهانه‏ای است که خود را از زیر بار مسئولیت بیرون آورد. همواره می پرسد پس روز قیامت چه وقت فرا می‏رسد؟ چرا مجرمان را کیفر نمی‏دهند؟ اگر راست می‏گویید که هر عقابی جریمه‏ای دارد و هر کار نیک ثوابی، چرا از ثواب و عقاب خبری نیست.

این سؤال را بارها منکران معاد از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) یا سائر پیامبران می‏کردند که گاه برای درک مطلب بود، و شاید غالباً از روی استهزاء که آخر این قیامتی که شما مرتباً روی آن تکیه می‏کنید اگر راست می‏گوئید کی خواهد آمد؟

اشاره به اینکه آدم راستگو باید تمام جزئیات مطلبی را که خبر می‏دهد بداند، از کم و کیف و زمان و مکان آن آگاه باشد.

ولی قرآن همواره از پاسخ صریح به این مطلب و تعیین زمان وقوع رستاخیز خود داری می‏کند و تأکید می‏کند این از اموری است که علم آن مخصوص خدا است، و احدی جز او از آن آگاه نیست.

رسول خدا(ص) می‏فرماید: «ای ابوذر، پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمر: جوانی‏ات را پیش از پیریت و تندرستی‏ات را پیش از بیماری، توانگری‏ات را پیش از بینواییت و آسایشت را پیش از مشغولیت و زندگی‏ات را پیش از مرگت». (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۷۵)

لذا در آیه بعد همین معنی را با عبارت دیگری بازگو کرده می‏فرماید:

"بگو وعده شما روزی خواهد بود که نه ساعتی از آن تأخیر خواهید کرد، و نه ساعتی بر آن پیشی خواهید گرفت" (قُلْ لَکُمْ مِیعادُ یَوْمٍ لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ‏).

این مخفی ماندن تاریخ قیام قیامت - حتی بر شخص پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) - به خاطر آن است که خداوند می‏خواهد مردم یک نوع آزادی عمل توأم با حالت آماده باش دائمی داشته باشند، چرا که اگر تاریخ قیامت تعیین می‏شد هرگاه زمانش دور بود همه در غفلت و غرور و بی خبری فرو می‏رفتند، و هر گاه زمانش نزدیک بود ممکن بود آزادی عمل را از دست بدهند و اعمالشان جنبه اضطراری پیدا کند، و در هر دو صورت هدفهای تربیتی انسان عقیم می‏ماند، به همین دلیل تاریخ قیامت از همه مکتوم است، همانگونه که تاریخ شب قدر همان شبی که فضیلت هزار ماه دارد، و یا تاریخ قیام حضرت مهدی (علیه السلام). تعبیری که در آیه ۱۵ سوره طه آمده : إِنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ أَکادُ أُخْفِیها لِتُجْزی‏ کُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعی‏:" رستاخیز به طور یقین خواهد آمد، من می‏خواهم آن را مخفی دارم، تا هر کس در برابر سعی و کوشش خود جزا داده شود" اشاره لطیفی به همین معنی دارد.

علاوه بر این، ندانستن جزئیات، مانع ایمان به کلیات نیست. مثلًا: شما از صدای زنگ خانه علم پیدا می‏کنید که شخصی پشت در است، گرچه جزئیات آن شخص را نمی‏دانید که زن است یا مرد، سنّ و سوادش چگونه است، ندانستن این خصوصیات ضرری به علم و ایمان شما که شخصی زنگ خانه را زد وارد نمی‏کند. آری، ما به قیامت علم داریم گرچه زمان آن را ندانیم.

در ضمن اینکه آنها تصور می‏کردند پیامبر (صلی الله علیه وآله) که از رستاخیز خبر می‏دهد اگر راست می‏گوید باید تاریخ دقیق آن را نیز بداند این نهایت اشتباه است، و دلیل بر عدم آگاهی آنها از وظیفه نبوت است ،چرا که پیامبر صلی اللع علیه وآله تنها مأمور ابلاغ بود و بشارت و انذار، اما مسأله قیامت مربوط به خدا است و او است که از تمام جزئیات آن آگاه است و آن قسمتی را که برای مسائل تربیتی لازم دیده در اختیار پیامبرش گذارده است. آری خدای متعال بعضی زمانها را بر انسان پوشیده داشته، نه می‏داند که مرگش کی خواهد بود و نه کیفرش چه زمان خواهد رسید.

«ای ابوذر، پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمر: جوانی‏ات را پیش از پیریت و تندرستی‏ات را پیش از بیماری، توانگری‏ات را پیش از بینواییت و آسایشت را پیش از مشغولیت و زندگی‏ات را پیش از مرگت».(بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۷۵)

رسول خدا(ص) می‏‌فرماید:

«ای ابوذر، پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمر: جوانی‏ات را پیش از پیریت و تندرستی‏ات را پیش از بیماری، توانگری‏ات را پیش از بینواییت و آسایشت را پیش از مشغولیت و زندگی‏ات را پیش از مرگت». (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۷۵)

امام صادق(علیه السلام) نیز چنین می‏‌فرمایند:

«اگر کسی بداند که به یقین چه وقت خواهد مرد، به عمر خود اعتماد می کند، و در لذات و معاصی فرو می رود و در شهوات می غلطد، به این امید که در روزهای پایانی عمر توبه خواهد کرد و این شیوه‏ای است که خدای متعال از آن خشنود نیست و از بندگانش نمی پذیرد- تا آن جا که می گوید- بهترین چیز برای انسان این است که مدت عمرش بر او پوشیده ماند پس در مدتی که زنده است منتظر مرگ باشد و معاصی را ترک گوید و عمل صالح را برگزیند». (بحارالانوار، ج ۲، ص ۸۴)

پس چرا باید عمر را بیهوده صرف کنیم و چرا مسافتی را که میان ما و مرگ افتاده است به لهو و لعب و معصیت طی کنیم. در حالی که نمی‏دانیم زمان مرگ ما چه وقت خواهد بود؟

پیام‏های آیات:

۱) لازم نیست پاسخ هر سؤالی را بدانیم. سؤال کردند که قیامت چه زمانی است؟ «مَتی‏ هذَا الْوَعْدُ» بگو: زمانش را نمی‏دانم. «مِیعادُ یَوْمٍ»

۲) قیامت روز مهمی است. (کلمه «یَوْمٍ» همراه با تنوین، نشانه عظمت و بزرگی است.)

۳) زمان وقوع قیامت قابل تغییر نیست. «لا تَسْتَأْخِرُونَ عَنْهُ ساعَةً وَ لا تَسْتَقْدِمُونَ»

آمنه اسفندیاری

منابع:

۱- تفسیر نور، ج۹

۲- تفسیر نمونه، ج۱۸

۳- تفسیر هدایت، ج۱۰

۴- بحار الانوار، ج ۲

۵- بحار الانوار، ج ۷۷