دوران حساس نوجوانی

بسیاری از مشکلات نوجوانان و جوانان, به دلیل اشتباه والدین و بزرگسالان از خصوصیات این دوره حساس از زندگی و نیز نگرانی جوانان نسبت به آینده شغلی و اجتماعی آنهاست

بسیاری از مشکلات نوجوانان و جوانان، به دلیل اشتباه والدین و بزرگسالان از خصوصیات این دوره حساس از زندگی و نیز نگرانی جوانان نسبت به آینده شغلی و اجتماعی آنهاست.

اما از سوی دیگر سخت گیری ها و دخالت های بیش از اندازه والدین و برخی نهادهای اجتماعی در زندگی آنان است که به رشد طبیعی آنها خدشه وارد می کند.

این عوامل می تواند اعتماد به نفس و حتی خلاقیت آنان را تضعیف و آنها را در مرحله وابستگی هویت نگه می دارد، در حالی که والدین باید با عملکردهای بجا و حساب شده، جوان را در جریان رشد به صورت یک شخص مستقل و صاحب رای محسوب کنند.

فرآیندهای ذهنی و روحی، نقش مهمی در تحولات زندگی ما جوانان دارد. اغلب نگرش ها، پندارها و برداشت هایی که درباره دیگران داریم تعیین می کنند که چه روابطی با مردم داشته باشیم. ارزش ها و اهداف ما، جهت زندگی مان را مشخص می کنند و دانش ما توانمندی ها، مهارت ها و برنامه ریزی ما تعیین کننده میزان موفقیت مان در دستیابی به اهدافمان است. انگیزه ما نیز تعیین می کند که به چه میزانی فعالیت کنیم.

تفاوت بین واقعیات و ایده آل های ما تعیین می کنند ما از زندگی و از خودمان چه میزان رضایت داریم و مهم تر این که خود پنداره ما، مرکز این فرآیندهای ذهنی است. پس اگر بیاموزیم که خودآگاهی مان را افزایش دهیم، گام بزرگی در جهت شکوفایی خود برداشته ایم.

بسیار مهم است که ما درباره خودمان چگونه فکر می کنیم. به عبارتی، باورها و نگرش ها، نظرات اکتسابی است که هر فرد درباره موجودیت انسانی خود دارد. عزت نفس هم به معنای برداشت شخص درباره ارزش و اهمیت خویش است. ارزشی که جوان برای خودش قائل است عموما نشات گرفته از اهمیتی است که والدین و اطرافیان به او می دهند.

هنگامی که رفتار با جوان حمایت کننده باشد و توانایی ها و عواطف و احساسات و رفتار وی مثبت ارزیابی شود، او نیز خود را فردی شایسته و ارزشمند ارزیابی می کند و این احساس ارزشمندی در برداشتی که از خود دارد تداوم خواهد یافت. بنابراین با توجه به تاثیر برخوردهای والدین و دیگر افراد با جوانان در تشکیل اعتماد به نفس آنان، ضرورت دقت بیشتر در رفتار با آنان باید مد نظر قرار گیرد.

از رفتارهایی هم که موجب دید منفی در آنان می شود، جدا پرهیز شود چرا که ضررها و آسیب های جدی را برای فرد و جامعه در پی خواهد داشت. ممکن است فردی به عللی رفتاری خاص با نوجوان در پیش گیرد و توجیه خاصی هم برای رفتار نامطلوب خود مطرح کند. اما اغلب، این رفتار بدون توجه به اثرات مخرب آن چه بسا سال های بعد نمودی جدی در زندگی و آینده فرد خواهد داشت - صورت می گیرد.

پدر یا مادری که با تصور تحریک فرزند خود به درس خواندن و پیشرفت کردن به مقایسه های مخرب دست می زند، همه و همه از آن گونه رفتارهایی است که در اتخاذ نوع شخصیت جوان نقش دارد، به عبارتی اثری قوی در تضعیف روحیه او دارد.

● اثرات مخرب دید منفی نسبت به زندگی

احساس خود کم بینی و حقارت-نداشتن هدف و خواسته در زندگی - در خود فرو رفتن و غمگینی - احساس ناتوانی در انجام کارها، ضعف در قدرت تصمیم گیری - ترس از ابراز وجود در جمع - کناره گرفتن از جمع و نیز بی اطمینانی به خود و همچنین تقویت احساس - داشتن شک و ترس و تردید زیاد و کاهش تفکر و تعقل در انتخاب ها به خصوص انتخاب دوست و همسر - وابستگی به دیگران از مهم ترین تاثیرات نامطلوب بی توجهی به اعتماد به نفس و خودباوری در جوان است.

در واقع جوانانی که مرتکب جرم می شوند، خودباوری کمتری در قیاس با سایر جوانان دارند و چه بسا اعمال مجرمانه آنان، یا برای اجتناب از احساس انکار خویش و یا نوعی جبران ضعف است. دید قوی و مثبت و دانش بالا سپر حفاظتی مهمی برای رفتار درست محسوب و موجب کاهش رفتارهای خلاف می شود.

اگر نیاز به احترام و خودباوری در جوان باشد و اعتماد به نفس، ارزش و اعتبار، قدرت، موفقیت و شایستگی و مفید بودن را تجربه خواهد کرد.

با توجه به این مسائل بسیار مهم است که به بازنگری در رفتار با فرزندان خود بپردازیم تا آنها بتوانند محبت، دوست داشتن و دوست داشته شدن، امنیت و آرامش، مقبولیت، خود شکوفایی و خود مثبت بینی و اعتماد به نفس را در آغوش خانواده و جامعه تجربه کنند.

علیرضا ضیایی