حرا، جنگل‌های همیشه بهار

منطقه حفاظت شده حرا در تنگه خوران، بین سواحل بندر خمیر و جزیره قشم و در مصب دلتای رودخانه مهران استان هرمزگان قرار دارد. این منطقه که پوشش جنگلی آن گونه مانگرو است سال ۱۹۷۷ میلادی …

منطقه حفاظت شده حرا در تنگه خوران، بین سواحل بندر خمیر و جزیره قشم و در مصب دلتای رودخانه مهران استان هرمزگان قرار دارد. این منطقه که پوشش جنگلی آن گونه مانگرو است سال ۱۹۷۷ میلادی به طور رسمی به عنوان یکی از ۱۰ ذخیره‌گاه زیستکره منتخب یونسکو به ثبت رسید.

در جهان حدود ۵۷ ذخیره‌گاه و زیستکره جهانی وجود دارد که ۹ منطقه آن در ایران واقع شده است. پوشش جنگلی حرا در حالی سال ۱۳۵۱ منطقه حفاظت شده «حرا» نامیده شد که قبل از آن دامداران سنتی جزیره قشم از برگ این درختان برای تغذیه دام و چهارپایان خود استفاده می‌کردند. لذا برای حفظ تعادل اکوسیستم و به منظور جلوگیری از انهدام این جنگل‌ها این منطقه به منطقه حفاظت شده تبدیل شد.

این منطقه وسیع‌ترین رویشگاه جنگل‌های حرا در ایران و خلیج فارس است که ۸۶ درصد جنگل‌های حرای ایران را در بر می‌گیرد و گونه حرا عنصر اصلی تشکیل‌دهنده این جنگل‌ها به شمار می‌آید ـ «حرا» درختچه‌ای است به اندازه ۳ تا ۶ متر که دارای شاخ و برگ سبز و روشن است ـ جنگل‌های حرای این منطقه که در اراضی خیس، گلی و تالاب‌های گسترده جزر و مدی به صورتی نامنظم و در انبوهی متفاوت پراکنده شده است دارای درخت‌زارهای ساحلی است که هنگام مد تنها تاج آنها بالاتر از سطح آب دیده می‌شود و در هنگام جزر می‌توان تاج، ساقه و حتی ریشه‌های آنها را دید. از دیگر ویژگی‌های این درختان زنده‌زا بودن آنهاست که بذر درخت پس از جوانه زدن روی درخت از آن جدا شده و روی گل و لای پای درختان می‌افتد و نهال جدیدی را به وجود می‌آورد. درختان حرا تنه‌های متعدد دارند به طوری که تشخیص تنه اصلی به آسانی میسر نیست. برگ درختان دائمی است و از این رو این جنگل‌ها را جنگل‌های همیشه بهار نیز می‌گویند.

منطقه حفاظت شده حرا از تنوع زیستی بالایی نیز برخوردار است. این منطقه یکی از مناطق مهم زادآوری و زمستان‌گذرانی پرندگانی همچون پلیکان پاخاکستری، عقاب ماهیگیر، باکلان بزرگ، اگرت ساحلی، اگرت بزرگ و کرکس مصری است. از دیگر جذابیت‌های این منطقه می‌توان به وجود پستانداران خشکی‌زی و دریازی این منطقه ازجمله دلفین گوژپشت، روباه معمولی، پورپویز، گراز و... اشاره کرد. همچنین این منطقه مکانی برای زادآوری ماهیان و خزندگانی همچون لاک‌پشت دریایی عقابی، مارهای دریایی و... است. این منطقه دارای آب و هوای حاره‌ای و نیم حاره‌ای است و تابستان‌های مرطوب و گرم دارد، دمای هوا در فصل تابستان تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. فصل بارندگی در این منطقه معمولا از آذر تا فروردین است که بارش بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر در این فصول مشاهده شده است.

مناطق حراخیز ایران عبارتند از تیاب، سیریک، جاسک، چابهار و کناره‌های شمالی و غربی جزیره قشم است.

از عوامل تهدیدکننده جنگل‌های حرا می‌توان به مواردی از قبیل، ساخت و سازهای ساحلی، برداشت و چرای بی‌رویه و استفاده علوفه‌ای برای دام‌ها، آلودگی ناشی از حمل و نقل دریایی، کاهش جریان آب و تغییر در مسیر آن، استحصال دریا، قطع بیش از حد درختان، صید و برداشت بی‌رویه از آبزیان و وجود گونه‌های غیربومی مثل موش سیاه و گربه‌های اهلی اشاره کرد.

کاظم محمدیان