زنان در حكومت امام زمان عجّ

زنان در حكومت قائم آل محمد, علیه السلام, چه می كنند چه كسانی هستند چند نفرند از كجا می آیند و چه مسؤولیتی برعهده دارند ما در این نوشتار كوتاه نقش زنان در ایّام غیبت و ظهور امام زمان, علیه السلام, را مورد بررسی قرار می دهیم

امروز بانوان همانند بسیاری از مردم به آینده می‏اندیشند؛ به یك انقلاب جهانی و یك حكومت موعود، كه چگونه در برابر قدرتهای بزرگ غلبه پیدا می‏كند! آیا برنامه‏های اوچیست؟ چه كسانی با او همكاری می‏كنند و زنان در آن زمان چه نقشی دارند؟ دشمنانش چه كسانی‏اند و راز و رمز موفقیتش در گرو چیست؟

ما در این نوشتار كوتاه نقش زنان در ایّام غیبت و ظهور امام زمان، علیه‏السلام، را مورد بررسی قرار می‏دهیم.

نقش زنان در دوران غیبت صغری

در دوران سخت غیبت صغری، در روزهایی كه شیعیان پس از دویست و شصت سال با یك آزمایش بزرگ رو به رو بودند و می‏بایست با غیبت امام خو كنند، یك زن به عنوان مفزع و پناه معرفی می‏شود و آن مادر بزرگوار امام حسن عسكری، علیه‏السلام، است. در این دوره، اگر چه امام هادی و امام حسن عسكری، علیهماالسلام، زمینه غیبت را از پیش فراهم كرده بودند و شخصیتهای مورد اعتمادی همانند عثمان‏بن سعید عمری و پسرش محمد بن عثمان رابه‏عنوان وكیل معرفی كرده بودند، به‏دلایلی از موقعیت مادر امام حسن عسكری، علیه‏السلام، معروف به »جدّه«، استفاده شد و وی پناه شیعه معروف گردید. ازگفتگوی احمد بن ابراهیم با »حكیمه« دختر امام جواد، علیه‏السلام، برمی‏آید كه پس از گذشت دوسال از رحلت امام حسن عسكری، علیه‏السلام، همچنان بسیاری از كارها به‏دست مادر بزرگوار امام حسن عسكری، علیه‏السلام، انجام می‏شده است ولی در حقیقت ازطرف حضرت حجهٔبن‏الحسن، علیه‏السلام، و به فرمان آن حضرت صورت گرفته است. شیخ صدوق، رحمهٔالله‏علیه، از احمد بن ابراهیم نقل كرده است كه در سال ۲۶۲ ق. بر حكیمه دختر امام جواد، علیه‏السلام، وارد شدم و از پس پرده با وی سخن گفتم و از او درباره اعتقادش به امامان پرسیدم. او همه آنها را یكایك شمرد و آنگاه حجهٔبن‏الحسن بن علی را نیز نام برد... از او پرسیدم: این فرزند كجاست؟ گفت: در پس پرده غیب است. گفتم پس شیعه به چه كسی پناه ببرد؟ گفت: به جدّه، مادر امام حسن عسكری، علیه‏السلام. سپس افزود: این دستور از سوی امام حسن عسكری، علیه‏السلام، و به‏پیروی از امام حسین، علیه‏السلام، صورت گرفته است. زیرا امام حسین، علیه‏السلام، در ظاهر برای حفظ جان فرزندش امام سجاد، علیه‏السلام، به خواهرش زینب كبری، علیهاالسلام، وصیت كرد و درنتیجه تا مدتی هرآنچه از امام زین‏العابدین، علیه‏السلام، صادر می‏شد به حضرت زینب، علیهاالسلام، نسبت داده می‏شد تا امر پنهان باشد۱ و حساسیت‏ها نسبت به امام سجاد، علیه‏السلام، كمتر شود. این امتیاز برای جدّه باقی بود تاآنكه كسانی مانند »عثمان‏بن سعید« و دیگر سفرا و نایبان خاص امام زمان، علیه‏السلام، در بین شیعیان شناخته شدند و منزلت یافتند. پس از شهادت امام عسكری، علیه‏السلام، یك بانو، نظر دستگاه خلافت بنی‏عباس را نسبت به تعقیب امام زمان تغییر داد. نوشته‏اند پس از گزارش جعفر كذّاب، كه در خانه امام حسن عسكری، علیه‏السلام، فرزند خردسالی از آن حضرت باقی مانده است، آنها به خانه امام هجوم بردند و پس از دستگیری صیقل (یكی از كنیزان امام) فرزند خردسال را از او مطالبه كردند. او نخست انكار كرد و آنگاه برای اینكه موضوع برای آنها پوشیده ماند، گفت من حامله هستم. از این‏رو آن كنیز را به‏دست »أبی الشوارب«، قاضی وقت، سپردند تا از او مراقبت كند. در مدتی كه صیقل زیرنظر قاضی نگهداری می‏شد دستگاه خلافت با مرگ عبید بن خاقانی و شورش صاحب الزنج روبه‏رو شد و صیقل از وضعیت آشفته سود جست و فرار كرد.۲

نقش زنان در دوران ظهور

حال سزاوار است بدانیم زنان در حكومت قائم آل محمد، علیه‏السلام، چه می‏كنند؟ چه كسانی هستند؟ چند نفرند؟ از كجا می‏آیند و چه مسؤولیتی برعهده دارند؟ براساس برخی از روایات، حضور و نقش این زنان ازنظر زمان و موقعیت، چهارگونه است:

الف) حضور پنجاه زن در بین یاران امام

اولین گروه از زنانی كه به محضر امام زمان می‏شتابند آنهایند كه در آن ایّام می‏زیسته‏اند و همانند دیگر یاران امام، علیه‏السلام، به هنگام ظهور در حرم امن الهی به‏خدمت امام، علیه‏السلام، می‏رسند. در این‏باره دو روایت وجود دارد: روایت اول: امّ سلمه ضمن حدیثی درباره علایم ظهور، از پیامبر روایت كرده است كه فرمود:

یعوذ عائذ من الحرم فیجتمع الناس إلیه كالطّیر الواردهٔ المتفرقهٔ حتّی یجتمع إلیه ثلاث مأهٔ و أربعهٔ عشر رجلاً فیه نسوهٔ فیظهر علی كلّ جبّار و ابن جبّار...۳ در آن هنگام پناهنده‏ای به حرم امن الهی پناه می‏آورد و مردم همانند كبوترانی كه از چهار سمت به یك سو هجوم می‏برند به‏سوی او جمع می‏شوند تا اینكه در نزد آن حضرت سیصد و چهارده‏نفر گرد می‏آیند كه برخی از آنان زن می‏باشند كه بر هر جبار و جبار زاده‏ای پیروز می‏شود.۴ روایت دوم: جابربن یزید جعفی، ضمن حدیث مفصلی از امام باقر، علیه‏السلام، در بیان برخی نشانه‏های ظهور نقل كرده كه: و یجیی‏ء واللَّه ثلاث مأهٔ و بضعهٔ عشر رجلاً فیهم خمسون امراهٔ یجتمعون بمكهٔ علی غیر میعاد قزعاً كقزع الخریف یتبع بعضهم و هی‏الآیهٔ الّتی قال اللَّه: »أینما تكونوا یأت بكم اللَّه جمیعاً إنّ اللَّه علی كلّ شی‏ء قدیر...«۵ به‏خدا سوگند، سیصد و سیزده نفر می‏آیند كه پنجاه نفر از این عده زن هستند كه بدون هیچ قرار قبلی در مكه كنار یكدیگر جمع خواهند شد. این است معنای آیه شریفه: »هرجا باشید خداوند همه شما را حاضر می‏كند. زیرا او بر هر كاری توانا است«.

پنجاه زن از سیصد و سیزده نفر!

نكته شگفت در این دو روایت این است كه می‏فرماید: سیصد و سیزده مرد گرد آیند كه پنجاه نفر ایشان زن هستند! دوم آنكه: در روایتی كه نام یاران برشمرده شده است نام هیچ زنی وجود ندارد.۶ در پاسخ این شبهه می‏توان گفت: این چند نفر در زمره همان سیصد و سیزده نفر هستند. زیرا اولاً امام، علیه‏السلام، می‏فرماید: »فیهم«؛ یعنی در این عده پنجاه زن می‏باشد. دوم: شاید تعبیر مردان بدین سبب باشد كه بیشتر این افراد مرد هستند و این كلمه از باب فزونی عدد مردان، چنین ذكر شده است. سوم: اگر مقصود همراهی خارج از این عده بود امام می‏فرمود: »معهم«، نه اینكه بفرماید »فیهم«، زیرا این سیصد و سیزده نفر مانند عدد اصحاب بدر برشمرده شده‏اند و همه یاران و فرماندهان عالی‏رتبه و ازنظر مقام و قدرت درحد بسیار بالایی هستند كه برخی با ابر جابه‏جا می‏شوند و اینها بدون شك با بقیه مردم آن زمان فرق بسیار دارند. بنابراین اگر بگوییم آنها جزو همان سیصد و سیزده نفر هستند برای آنها رتبه و موقعیت ویژه قائل شده‏ایم و اگر بگوییم در زمره یاران دیگر حضرت باشند از امتیاز كمتری برخوردارند.

ب) زنان آسمانی

دسته دوم چهارصد بانوی برگزیده هستند كه خداوند برای حكومت جهانی حضرت ولی‏عصر، علیه‏السلام، در آسمان ذخیره كرده است و با ظهور آن حضرت به همراه حضرت عیسی، علیه‏السلام، به زمین می‏آیند.

ابوهریره از پیامبر، صلّی‏اللَّه علیه و آله، روایت كرده كه: ینزل عیسی بن مریم علی ثمان ماهٔ رجل و أربع مائهٔ امرأهٔ خیار من علی الأرض و أصلح من مضی. عیسی‏بن مریم به همراه هشتصد مرد و چهارصد زن از بهترین و شایسته‏ترین افراد روی زمین فرود خواهد آمد. آیا این زنان از امتهای پیشین هستند یا امت اسلامی زمان پیامبر، صلّی‏اللَّه‏علیه‏وآله، و معصومین، علیهم‏السلام؛ یا از دورانهای مختلف؟ آنها از چه زمان و به چه علت به آسمان برده شده‏اند و برای عهده‏داری منصبی در حكومت حضرت می‏آیند یا برای مسایل دیگر؟ اینها پرسش‏هایی است كه این حدیث از آنها چیزی نمی‏گوید.

ج ) رجعت زنان

سومین گروه از یاوران حضرت بقیهٔاللَّه، علیه‏السلام، زنانی هستند كه خداوند به بركت ظهور امام زمان آنها را زنده خواهد كرد و بار دیگر به دنیا رجعت خواهند نمود. این گروه دو دسته‏اند: برخی با نام و نشان از زنده شدنشان خبر داده شده و برخی دیگر فقط از آمدنشان سخن به‏میان آمده است. در منابع معتبر اسلامی نام سیزده زن یاد می‏شود كه به هنگام ظهور قائم آل محمد، صلّی‏اللَّه‏علیه‏وآله، زنده خواهند شد و در لشكر امام زمان به مداوای مجروحان جنگی و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت.

---