چشم گاو

یکی از رموز جالب هنرهای رزمی این است که حتی یک مبارز دوره دیده هم گاهی ضرباتی را یکی پس از دیگری به بدن حریف وارد می‌آورد بدون این‌که اثری داشته باشند، در حالی‌که یک تکنیک منفرد ممکن است قوی‌ترین حریف را شکست دهد.

واضح است که سرعت، قدرت و تمرکز همگی برای کسب موفقیت لازمند. اما بهترین تکنیک‌ها نیاز به اجزاء بیشتری دارند تا خوب اجرا شوند و دقیقاً در جائی‌که بیشترین تخریب را ایجاد می‌کنند فرود آیند.

در دفاع شخصی حمله با دقت، اغلب می‌تواند تعیین‌کننده میان مرگ و زندگی باشد! زیرا هربار که به حریف نزدیک می‌شوید تا ضبه بزنید، خودتان را نیز در معرض خطر قرار می‌دهید. اگر حریفتان در دسترس حمله شما قرار دارد، شما هم در دسترس حمله او هستید. در چنین موقعیتی بسیار اهمیت دارد که با دقت به او ضربه بزنید تا بتوانید به مبارزه پایان دهید، نباید به حریف فرصتی برای ضدحمله بدهید.

بنابر این دلایل، تکواندو سنتی بیشتر بر اجرای فیزیکی تکنیک‌ها تأکید دارد. هم‌چنین این سبک راهنمائی می‌کند که تکنیک‌ها برای ایجاد بیشترین تأثیر کجا باید اجرا شوند. برای درک بیشتر نقش دقت در تکواندو از استاد هنری چو، دارای دان ۹ و یکی از مشاهیر هنرهای رزمی آمریکا کمک گرفتیم. چو، مسابقات قهرمانی اوپن تکواندو/ کاراته/ کونگ‌فو را بنیان نهاده است، مسابقاتی که با شور و هیجان خاصی ادامه دارند. او افتخارات متعددی هم به‌دست آورده شامل: مرد رزمی سال در سال ۱۹۷۱ از دید مجله بلک بلت و عضویت در تالار مشاهیر انجمن اساتید بزرگ تکواندو آمریکا در سال ۲۰۰۶، دیدگاه‌های او به شما برای اجرای به موقع حملات، بدون توجه به این‌که در چه هنر رزمی کار می‌کنید کمک خواهد کرد.

● انتخاب اهداف

چو می‌گوید در مسابقات اهداف به این دلیل انتخاب می‌شوند که برای حمله مؤثرند. این بدان معناست که اهداف شایع ـ شبکه خورشیدی، قفسه سینه و صورت ـ هم در مسابقات و هم در درگیری‌های خیابانی اهداف خوبی هستند. با این‌حال در دفاع شخصی باید اهداف کوچک‌تری را در مقایسه با اهداف امتیازآور در مسابقات در نظر بگیرید. به‌طور مثال در حالی‌که کل سر یک هدف عالی است، اما ضربه زدن به فک، گیجگاه یا پل بینی بسیار مؤثرتر است. به‌علاوه در مبارزه واقعی، نقاطی برای حمله وجود دارند که در مسابقات هرگز قانونی نیستند، مانند زانو.

در اصل هر تکنیکی می‌تواند برای حمله به یک نقطه حیاتی به‌کار رود. لگد رو به جلو، لگد جانبی، لگد نفوذی و لگد قلابی و همین‌طور هر ضربه مشتی که بتوانید با دقت بزنید، همگی خوب کار می‌کنند. ضربه با پشت دست یا کف دست که در بیشتر مسابقات غیرقانونی‌اند، می‌توانند به درستی و با کارآئی مورد استفاده قرار گیرند.

چو می‌گوید: برای کسب دقت و سایر نقاط قوت در تکواندو، اصولی که پایه‌های تکنیک را شکل می‌دهند، بسیار اهمیت دارند و باید کاملاً درک شوند و در آنها مهارت پیدا شود تا به‌طور طبیعی اجرا گردند. همان‌طور که ضرب‌المثل کره‌ای می‌گوید: عادتی که فردی در سن ۳ سالگی پیدا می‌کند تا ۸۰ سالگی باقی می‌ماند.

این گفته بدان معناست که هر تکنیکی برای هر هدفی مناسب نیست. چو می‌گوید: دسترسی به شبکه خورشیدی با یک لگد جانبی دشوار است اما با یک مشت یا یک لگد رو به جلو راحت‌تر می‌توان این کار را کرد. او می‌افزاید: به همین ترتیب یک لگد رو به جلو یا ضربه زانو برای حمله به کشاله ران بسیار مؤثر است، در حالی‌که لگد دورانی انتخاب خوبی نیست.

بعضی تکنیک‌ها تنها زمانی مؤثر واقع می‌شوند که به یک هدف حیاتی زده شوند. لبه دست وقتی قدرتمند است که بر روی گیجگاه فرود آید، هم‌چنین اگر به گلو حمله شود هم آن‌قدر باریک است که قدرت نفوذ خوبی داشته باشد. یک لگد قلابی یا لگد هلالی به بهترین نحو در برابر سر اجرا می‌شود. تکنیک‌های دیگر مانند حمله با نوک انگشت، بر سطح کوچکی تکیه دارند و بنابراین فقط باید بر روی نقاط کوچکی مانند گیجگاه و گلو اجرا شوند.

● دقت خود را افزایش دهید

حال که مزایای دقت مشخص شدند. سئوال بعدی این است که چگونه دقت تکنیک‌هایتان را افزایش دهید؟ پاسخ رد تمرین با هدف است! کار با فرم‌های (الگوهای) تمرین یا اصول پایه، تکنیک‌هایتان را تقویت می‌کند اما اجرا تکنیک‌ها در هوا دقت شما را محک نمی‌زند. با این‌حال ضربه زدن به یک کیسه سنگین، بالشتک ابری یا وسائل مشابه نیاز به دقت دارند و می‌توانند مزایای مشخصی به همراه داشته باشند.

چو می‌گوید: به هدف به‌عنوان یک جسم ثابت نگاه نکنید، بلکه آن را حریفی فرض کنید که می‌تواند پاسخ دهد. وقتی برای ضربه زدن به سمت هدف حرکت می‌کنید، حس نفوذ به دفاع حریف را در خود ایجاد کنید. هم‌چنین پس از ضربه زدن به هدف، آماده دفاع در برابر ضدحمله او باشید.

حمله مکرر به اهداف باعث می‌شود تا پلی میان فاصله اجرا، تکنیک در هوا و مبارزه واقعی برقرار شود. این کار هم‌چنین اهمیت سبک و سنگین کردن اجزاء یک تکنیک را به تصویر درمی‌آورد. به‌طور مثال نوعی تقابل میان قدرت و دقت وجود دارد. در حالی‌که بهترین تکنیک‌ها، قوی و دقیق هستند، اجرای تکنیک‌ها با حداکثر قدرت همیشه مستلزم قربانی شدن درجاتی از دقت است.

به همین ترتیب، دستیابی به بالاترین درجه دقت منجر به قربانی شدن قسمتی از قدرت می‌گردد. برای رسیدن به بیشترین کارائی چه‌قدر قدرت و چه‌قدر باید به کار رود؟ تمرین با هدف می‌تواند برای یافتن پاسخ به شما کمک کند. این کار محدودیت‌هایتان را به شما نشان می‌دهد و به برطرف کردن آن محدودیت‌ها کمک می‌نماید.

چو می‌گوید: وقتی تکنیک‌هایتان را از وضعیت صحیح بدنی اجرا می‌کنید، می‌توانید دقت و قدرت خود را نسبتاً حفظ کنید. وقتی تکنیک‌ها با عضلات شل و راحت شروع می‌شوند، دقت به سرعت به‌دست می‌آید. فاصله مناسب همراه با تعادل و وضعیت صحیح به شما اجازه خواهد داد که با قدرت حمله نمائید.

رابطه مهم دیگر ـ که به‌خصوص در تکواندو بسیار اهمیت دارد ـ ارتفاع لگد و قدرت آن است. اغلب تأکید زیادی بر افزایش توانائی زدن لگد بلند وجود دارد و هنرجویان تصور می‌کنند که چنین تکنیک‌هائی همیشه بهتر از انواع با ارتفاع متوسط هستند. تمرین با هدف به تصحیح این سوءتعبیر کمک می‌کند. هنگامی که به یک هدف لگد می‌زنید، می‌آموزید که ممکن است بلندترین لگد کارآمدترین لگد نباشد.

چو اظهار می‌دارد: هنگامی که لگد بلندی می‌زنید که به هدف نمی‌خورد، در مقایسه با زمانی که یک لگد متوسط می‌زنید، معمولاً زمان بیشتری طول می‌کشد تا در برابر ضدحمله حریف به وضعیت با گارد ایمن بازگردید. مهاجمی که لگد بلند می‌زند معمولاً گاردش را بازتر می‌کند و خود را در برابر ضدحملات سریعی که بر علیه او انجام می‌گیرد آسیب‌پذیرتر می‌نماید. وی می‌گوید: باید ضرباتتان را با قدرت نفوذ کافی به نواحی حیاتی بزنید تا مؤثر باشند. تمرین هدف قرار دادن سطح هدف، زمانی خوب است که شما نیاز به زدن ضربات با کنترل داشته باشید.

مبتدیان شخصاً تلاش می‌کنند تا به هدف برسند اما خیلی سریع می‌آموزند که حمله به سطح کارائی کمی دارد. برای کارآمد کردن این تمرین حملات باید مختصری بر درون اشیا مورد هدف متمرکز شوند. کار با بالشتک‌ها (میت) اهمیت تمرکز بر عمق را به تصویر می‌کشد.

● پیشنهاداتی برای تمرین با هدف

در ابتدا یک هدف ثابت را که در دسترس حمله شما قرار داد هدف قرار دهید. وقتی پیشرفت کردید، عناصر زیر را به تمرینات خود اضافه کنید:

▪ حرکت مهاجم

با حمله به منطقه در دسترس شروع کنید. پس از چند تکرار نیم‌گام از حریف خود دور شوید و ضربات را تکرار کنید. سپس یک گام کامل دور شوید و ضربات را تکرار نمائید. به افزایش فاصله ادامه دهید اما نه آن‌قدر که کار را غیرواقعی کنید. (حداکثر فاصله معمولاً در حدود دو قدم است.)

▪ حرکت و عقب‌نشینی

کار همانند بالا است، اما پس از حمله برای شبیه‌سازی واکنش خود به ضدحمله حریف، عقب‌نشینی را تمرین کنید. برای ایجاد یک مقیاس خوب، به دنبال ضدحمله، حمله کنید.

▪ حرکت هدف: از حریف تمرینیتان بخواهید که محل هدف را از حد کم تا متوسط، تا حد زیاد تغییر دهد. انتخاب دیگر این است که او هدف را رو به جلو (برای لگد رو به جلو یا لگد جانبی) یا رو به پهلو (برای لگد دورانی) نگاه دارد. او می‌تواند تغییر را به‌صورتی از قبل طراحی شده یا به‌صورت تصادفی انجام دهد.

▪ حرکت هدف (تنظیم فاصله)

مانند بالا است، به‌جز این‌که حریف تمرینیتان هدف را به جلو یا عقب حرکت می‌دهد و شما تکنیک‌هایتان را برای نزدیک شدن فاصله تنظیم می‌کنید و با زیاد شدن فاصله واکنش نشان می‌دهید. در این‌جا هم حرکات می‌تواند از قبل طراحی شده و یا به‌صورت تصادفی باشند.

▪ اهداف چندگانه

شریک تمرینیتان دو هدف را نگاه می‌دارد و یا دو شریک سه یا چهار هدف را نگاه می‌دارند. به ترتیب و سریع به آنها حمله کنید.

▪ ترکیب حالات فوق

با استفاده از اهداف چندگانه که نیاز به تنظیم حرکت، فاصله و ارتفاع دارند، بر سختی کار بیافزائید. با انواع مختلفی از تکنیک‌ها حمله کنید. ابتدا با سرعت کم، اما وقتی کار برایتان راحت شد بر سرعت خود بیافزائید. هرقدر بیشتر بتوانید یک مبارزه را شبیه‌سازی کنید تمریناتتان کارآمدتر خواهد شد.

چو می‌گوید: اگر فردی که هدف را نگاه داشته است برعلیه شما ضدحمله‌ای را اجرا کند، می‌توانید پس از حملات ابتدائی، دفاع کردن را هم تمرین کنید. سپس به تمرین ضدحمله برعلیه ضدحملات او بپردازید. اما همیشه با دقت.

▪ شکستن اشیا

این روزها بسیاری از رزمی‌کاران با نمایش‌هائی از تکنیک‌های پیچیده که اغلب غیرواقعی به‌نظر می‌رسند درگیر شکستن اشیا هستند. اما اگر به هدف اولیه شکستن بازگردید، راه افزایش دقت را کشف خواهید کرد. برای شکتن تخته‌ها یا سایر اشیا نیاز به اجزاء یک تکنیک کارآمد و شلیک دقیق آن دارید. از آن‌جا که شکستن به‌عنوان آزمونی برای دقت است، تقویت تکنیک شکستن دقت شما را افزایش خواهد داد.

شکستن از بعضی ابعاد شبیه تمرین با هدف است. اما تفاوت‌های مهمی هم وجود دارد. تمرینات شکستن حالت یا همه‌چیز یا هیچ‌چیز را دارند! چیزی که تمرین با هدف یا کار با کیسه فاقد آن است. تخته‌ها یا می‌شکنند یا خیر. به‌علاوه شما می‌توانید تمام روز به یک هدف ضربه بزنید اما یک تخته را فقط یک‌بار می‌شکنید. فشار کار در شکستن تخته بیشتر از تمرین با هدف است. فرا گرفتن نحوه اداره این فشار، سطح کلی مهارت شما را بالا خواهد برد.

چو می‌گوید: کلید شکستن، حمله به نقطه دقیق است. وقتی اشیاء سخت را می‌شکنید قادر خواهید بود که با اعتمادبه‌نفس به اهداف دشوار حمله نمائید.

بسیاری از رزمی‌کاران در جریان ارتقاء تکنیک‌های شکستن تأکید بیش از حدی بر قدرت و سرعت می‌کنند و از موضوع ساده‌ای چون ضربه زدن به محل دقیق غافل می‌شوند. آنها سرگردانند از این‌که حتی هنگامی که یک تکنیک را با آخرین سرعت و قدرتی که می‌توانند اجرا می‌کنند، گاهی اوقات تخته‌ها دست‌نخورده باقی می‌مانند! در اغلب مسابقات هنگامی که شکستن موفقیت‌آمیز نیست بدین علت است که ضربه به محل نادرستی وارد شده است. چند سانتی‌متر جابه‌جائی ممکن است تفاوت زیادی در نتیجه ایجاد کند. اگر به وسط تخته ضربه بزنید می‌توانید با نیروئی کمتر از نصف سرعت و قدرتی که برای شکستن تخته وقتی به چند سانتی‌متر بالاتر آن صحنه می‌زنید لازم است، به موفقیت برسید.

● حریفان باهوش

هنگام رویاروئی با یک حریف باهوش نمی‌توانید همیشه با قدرت به اهداف ضربه بزنید. برای درک علت این امر، طبیعت مبارزه را در نظر بگیرید.

▪ هدف در ابعاد مختلف و در مسیرهای غیرقابل پیش‌بینی حرکت می‌کند. حریف باهوش، وضعیت‌های دفاعی خود را تغییر می‌دهد، به داخل یا خارج محدوده دسترسی حرکت می‌نماید، به چپ و راست گام برمی‌دارد و می‌تواند حمله شما را متوقف کند. بدتر آن‌که او می‌تواند ـ و اغلب هم همین‌طور است ـ این حرکات را پس از آن‌که شما حمله خود را شروع کردید انجام دهد. با در نظر گرفتن این مشکلات ضربه زدن به یک قسمت مشخص از سه حریف با تکنیک آهسته‌ای مانند یک لگد قلابی دشوار است. ضربه زدن به هدف اغلب خودش یک چالش است.

▪ حریف می‌تواند ضدحمله کند. باقی ماندن در محدوده حملات او شما را در معرض حمله او قرار می‌دهد. اما اجرا تکنیک از یک فاصله امن هم به او فرصت بیشتری برای واکنش دادن می‌دهد. در نتیجه نزدیک شدن به حریف به شما اجازه می‌دهد حمله‌ای که می‌خواهید را به اهداف کوچک‌تر انجام دهید. اما نزدیک شدن یک استراتژی خطرناک است. با وجود چنین چالشی هنگام مبارزه با یک حریف باهوش برای دقیق حمله کردن چه‌کار می‌توانید انجام دهید؟

ـ اول: چند تکنیک اجرا کنید. لازم نیست که همه تکنیک‌ها یک ضربه کشنده باشند. غیرواقعی است که توقع داشته باشید به پل بینی حریف با دقت صددرصد ضربه بزنید. با این‌جال اجرای یک تکنیک می‌تواند حریف را برای مدتی کافی بی‌حرکت کند تا بتوانید در تکنیک دوم با دقت به کارش پایان دهید.

چو می‌گوید: یک لگد رو به لجو و به دنبال آن یک مشت، دو مشت و به دنبالش یک لگد یا یک لگد جانبی و پس از آن یک لگد چرخشی از عقب، همگی راه‌های پیاده کردن یک حمله دقیق هستند.

ـ دوم: از حمله کاذب یا رقص پا استفاده کنید تا حریفتان را به یک وضعیت قابل پیش‌بینی ببرید. چالش اصلی در مبارزه با یک فرد باهوش، غیرقابل پیش‌بینی بودن اوست. اگر ندانید که او کجا خواهد رفت، نمی‌توانید با دقت حمله کنید. با این‌حال اگر بتوانید حرکتش را تحت تأثیر قرار دهید، ممکن است قادر باشید تا پیش‌بینی کنید که کجا می‌رود.

چو اظهار می‌دارد: با وانمود کردن به زدن یک لگد رو به جلو می‌توانید زمینه را برای زدن یک لگد دورانی با همان پا به‌صورت حریف مهیا کنید. یک حرکت لگد جانبی می‌تواند فاصله را کم کند و زمینه‌ساز یک مشت معکوس دقیق شود.

ـ سوم: از آن‌ژه که در دسترس است بهره بگیرید. اگر به‌صورت انحصاری فقط بر یک هدف تمرکز کنید، فایده‌ای ندارد. بهترین مبارزان به دنبال روزنه‌ها هستند و اهداف را بلافاصله پس از آن‌که خود را نشان دادند شناسائی می‌کنند.

چو می‌گوید: اگر زمانی که مهاجم حمله‌اش را شروع می‌کند به او دست پیدا کنید، او بدون گارد خواهد بود و شما می‌توانید از این مسئله استفاده کنید. به‌طور مثال مهاجمی که یک مشت معکوس می‌زند در ضدحمله احتمالاً گارد او در برابر یک لگد جانبی به دنده باز است.

همانند بسیاری از ابعاد هنرهای رزمی، دقت هم به‌نظر می‌رسد که چیز ساده‌ای باشد، اما افزایش دقت و آموختن نحوه کاربرد آن در برابر یک مهاجم باهوش، مهارتی است که کسب آن می‌تواند یک عمر طول بکشد.

نویسنده: بنیامین پاریس

مترجم: مهدی تسلی‌بخش