ائمه جمعه و وفاق ملی

در شرایطی که سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری منظم آیین عبادی- سیاسی نماز جمعه می‌گذرد، جا دارد در کنار همه بحث‌ها در قبال عملکرد مجموعه نظام، به میزان توانمندی‌ ائمه …

در شرایطی که سه دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری منظم آیین عبادی- سیاسی نماز جمعه می‌گذرد، جا دارد در کنار همه بحث‌ها در قبال عملکرد مجموعه نظام، به میزان توانمندی‌ ائمه جمعه در پاسخگویی به مطالبات روز جامعه و هدایت سیاسی مردم نیز نگاهی بیندازیم، چنانچه اخیرا هم برخی از شخصیت‌های برجسته نظام در این مورد ابراز نگرانی کرده‌اند. واقعیت این است که نمی‌توان قضاوت کلی درباره عملکرد ائمه جمعه سراسر کشور ارائه داد؛ زیرا از یکسو، هر شهری بسته به جمعیت، وسعت، قومیت و جغرافیا اقتضائات ویژه‌ای دارد و از سوی دیگر، تعداد ائمه جمعه در سراسر کشور زیاد است.

در میان این جمع بزرگ، ائمه جمعه دو شهر تهران و قم که خطبه‌های‌شان از شبکه‌های سراسری رسانه ملی پخش می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. انتظار می‌رود در این خطبه‌ها، مسائل سیاسی روز- چه در بعد داخلی و چه موضوعاتی که گستره بین‌المللی دارد- با پختگی مطرح و تحلیل شود. در نماز جمعه با طرح مسائل کلان باید دانش سیاسی و اجتمای مردم را افزایش داد. از این‌رو، شایسته نیست که سیاست‌ها و برنامه‌های زودگذر و مقطعی که بیانگر دیدگاه یک گروه خاص در زمینه مسائل داخلی و بین‌المللی است، از تریبون نماز جمعه به‌ویژه در تهران و قم طرح شود و پس از مدتی به دلیل جلوگیری از پیامدهای منفی این امر، امام جمعه لازم ببیند درباره حرف‌ها و احیانا حمایت‌هایش توضیح دهد.

گذشته از این موضوع، نماز جمعه در تهران و قم ویژگی دیگری نیز دارد که باید درباره آن حساس بود؛‌ در دنیا موضع‌گیری‌های مطرح شده از این تریبون به عنوان سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی تلقی می‌شود و کارشناسان امور سیاسی درباره آن تحلیل می‌کنند. با این حال، متاسفانه گاهی از سخنان برخی ائمه جمعه چنین برمی‌آید که وی در مقام سخنگوی یک گروه خاص اعلام موضع می‌کند که این وضع هم بر هم زننده وفاق جمعی و اتحاد جامعه است و هم به تحلیل‌های غلط درباره سیاست‌های کلی نظام دامن می‌زند. به عنوان نمونه، اخیرا یکی از ائمه جمعه موقت تهران با ابراز خوشحالی از بحران اقتصادی آمریکا که به اروپا نیز سرایت کرده، آن را «تنبیه الهی» دانسته است. حال اگر این منطق را بپذیریم، در برابر برخی رویدادهایی که در کشورمان اتفاق می‌افتد (مانند زلزله ویرانگر بم)‌ چه می‌توانیم بگوییم؟ متاسفانه از مدت‌ها پیش، یکدستی و گرایش سیاسی ائمه جمعه و فقدان تنوع فکری در میان آنان، نگرانی‌هایی را به وجود آورده است. در حالی که اگر تنوع وجود می‌داشت، همه گروه‌هایی که در چارچوب نظام و درون حاکمیت فعالیت می‌کنند، می‌توانستند از نماز جمعه بهره ببرند.

اما اکنون که عموما در نماز جمعه تنها دیدگاه‌های یک گروه سیاسی مطرح می‌شود، عملا زمینه طرد بسیاری از طرفداران گرایش‌ها و سلیقه‌های دیگر فراهم می‌شود. نتیجه این دافعه را می‌توان از اقامه نشدن نماز جمعه در مصلای تهران دریافت؛‌ چنانکه با وجود هزینه‌های زیادی که صرف ساخت و تجهیز مصلای تهران شده است، نتوانسته‌ایم در آن نماز جمعه برگزار کنیم. امید آنکه طرح انتقادهای اخیر باعث شود تا در آینده نحوه انتخاب ائمه جمعه به‌گونه‌ای باشد که اولا در شهرهای بزرگی که چند امام جمعه موقت دارد، تنوع فکری جامعه در نظر گرفته شود و ثانیا در شهرهای کوچک شاهد ایراد خطبه از سوی امام جمعه‌ای حتی‌المقدور بدون گرایش به یکی از جناح‌های سیاسی باشیم.

سیدحسین موسوی‌تبریزی

دبیر مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم