چگونه نابغه هایی کوچک بپروریم

همه والدین دوست دارند که بچه هایی باهوش و متفکر بار بیاورند

همه والدین دوست دارند که بچه‌هایی باهوش و متفکر بار بیاورند. اگر چه هر کودکی استعداد خاص خودش را دارد، اما با بعضی از فعالیت‌ها و بازی‌ها می‌توان ذهن و مغز کودکان را از همان دوران پیش از دبستان به کار گرفت و باعث شد تا در آینده در این زمینه توانایی بیشتری داشته باشد. می‌پرسید چه بازیها و فعالیت‌هایی؟! با ما همراه شوید و بخوانید:

هیچ ضمانتی برای اینکه بچه شما در آینده نابغه شود وجود ندارد، اما محققان معتقدند بعضی از فعالیت‌ها و بازی‌ها اگر از سنین پیش از دبستان در کودک تقویت شوند می‌توانند به رشد مغز و ذهن او در آینده کمک ارزنده‌ای بکنند. متخصصان می‌گویند این فعالیت‌ها در ذهن کودکان ۳ تا ۵ ساله یک جهش فوری ایجاد می‌کند و آنها را در آینده از همسالانشان یک گام جلوتر می‌برد.

تا ۲ سالگی مغزکودکان نوپا روز به روز رشد می‌کند و با یادگیری زبان مادری و مهارت‌های حرکتی بیش از هر زمان دیگری این رشد شیب صعودی دارد.

اما بین ۳ تا ۵ سالگی شیب این رشد کم و آهسته‌تر می‌شود و در عوض مغز اتصالات بیشماری در بین نواحی مختلف خود ایجاد می‌کند. کودکان پیش دبستانی بیش از پیش بر جذب دنیای اطرافشان تمرکز می‌کنند.

ذهن آنها کم‌کم مهارت‌های حل مسأله و استفاده از زبان برای گفت‌وگو و ارتباط برقرار کردن با دیگران را می‌آموزد. علاوه بر این آنها یاد می‌گیرند که چگونه بدن خود را برای انجام کارهای خاص هماهنگ کنند مثل اینکه بتوانند یک توپ را به سمت هدف شوت کنند. در این سن کودکان باید کشف کنند و برای رفتن به مدرسه آماده شوند:

● گفت‌وگو کنید و با هم باشید

به نظر خیلی از متخصصان مهم‌ترین فعالیتی که در سنین پیش ار دبستان باعث فعال شدن مغز کودک می‌شود گفت‌وگو و بودن با والدین است.

آنها معتقدند رد و بدل کردن کلمات و احساسات و ایده‌ها در این سن با والدین از میلیون‌ها فعالیت مختلف هم ارزشمندتر است و بیشترین تأثیر را بر مغز کودک دارد. اگرچه در این سنین کودک مستقل بودن و انجام کارهای خود را بدون کمک والدین یاد می‌گیرد اما این ارتباط و وابستگی هنوز هم اهمیت خود را دارد.

بنابراین سعی کنید در عین اینکه غذا خوردن، لباس پوشیدن و دستشویی رفتن مستقل را به کودکتان یاد می‌دهید درباره موضوعات مختلف در محیط خودتان با او صحبت کنید و از او بخواهید که چیزهایی که برایش جالب و سؤال برانگیزند را با شما در میان بگذارد تا با هم درباره آنها بیشتر حرف بزنید.

● با هم قصه بخوانید

متخصصان می‌گویند علاوه بر داشتن ارتباطات چهره به چهره با کودک لاطم است تا برای فعال کردن مغز کودک زمان‌هایی را برای کتاب خواندن باهم اختصاص دهید. تحقیقات نشان داده که کتاب خواندن با کودک می‌تواند سواد اولیه کودک را زیاد کند. در ضمن به یادگیری زبان و افزایش دایره لغات کودک هم کمک می‌کند. و به همین علت کودک راحت‌تر می‌تواند در بحث و گفت‌وگو با دیگران شرکت کند و ارتباطات بهتری با بقیه برقرار کند. بعضی از کتاب‌ها هم هستند که الفبا و شمارش اعداد و مرتب کردن و تطابق را به او یاد می‌دهند. یادتان باشد که در این سنین یادگیری مفاهیم اصلی مشابه برای کودک لازم است.

● نمایش بازی کنید

در سنین پیش از دبستان کودکان به طور طبیعی ذهن بسیار فعالی دارند و می‌توانند تصورات جالبی داشته باشند. اگر چه کودکان بازی‌های نمایشی را از سنین کمتر شروع می‌کنند اما شکل‌گیری و تولد تصورات خیالی آنهادر واقع از ۳ تا ۵ سال شروع می‌شود.

آنها نقش قهرمان‌های خیالی، شاهزاده‌ها و پریهارا بازی می‌کنند و مانند آنها لباس می‌پوشند و وانمود می‌کنند که خود آنها هستند. این بازی‌ها علاوه بر اینکه برای کودک مفرح و سرگرم کننده هستند به کودک نقش بازی کردن را می‌آموزند و مانند خواندن کتاب به کودک کمک می‌کنند اتفاقاتی را که در زندگی واقعی به آن دسترسی ندارند، تجربه کنند.

مثلاً وقتی کودک شما ماشین اسباب‌بازی خود را به یک ماشین دیگر می‌کوبد و بعد با یک آمبولانس اسباب بازی آن را به بیمارستان می‌رساند، یا وقتی هلیکوپترش را برای نجات یک حیوان اسباب‌بازی که از صخره (کابینت آشپزخانه) سقوط کرده می‌فرستد؛ در واقع او دارد به روشی بی‌خطر، مدیریت بحران را یاد می‌گیرد و تمرین می‌کند. بازی‌های خیالی علاوه بر این می‌توانند به تقویت مهارت‌های کلامی هم کمک کنند چون کودک سعی می‌کند درباره اتفاقات فکر کند و آنها را به شکل داستان برای خود بازگو کند و در واقع آنچه از شما و دیگران شنیده تکرار می‌کند و می‌آموزد.

● در اجتماع زندگی کنید

یادگرفتن قوانین بازی با بودن در میان جمع دوستان و در واقع بازی‌های دسته جمعی به رشد هوش اجتماعی کودک کمک می‌کند. خویشتن داری، شراکت، گفت‌وگو و مذاکره با دیگر کودکان به کودک مهارت‌های ارتباطی را که در آینده لازم دارد یاد می‌دهد. کودکی که از نظر اجتماعی رشد کافی نداشته باشد ممکن است از نظر هوش و آی‌ـ‌کیو بالاتر از دیگران باشد، اما به علت ضعف در ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی نخواهد توانست در آینده از نظر سلامت روانی، نتایج تحصیلی و حتی شغلی به اندازه کافی موفق باشد.

علاوه بر این بودن با دیگر کودکان به کودک کمک می‌کند تا شخصیت خودش شکل بگیرد. او با شباهت‌هایی که کودکان کوچک‌تر و بزرگ‌تر دارند و تفاوت‌هایی که دختر و پسر دارند آشنا می‌شود و سعی می‌کند نقشه ذهنی از آنچه در آینده می‌خواهد برای خود داشته باشد.

● بازی کنید و پازل بچینید

در حین بازی‌های دسته جمعی علاوه بر اینکه مهارت‌های اجتماعی کودک تقویت می‌شود بلکه کودک تمرین می‌کند که صبور باشد و نوبت بگیرد، شکست و اول نبودن را تجربه کند و با آن کنار بیاید.

قوانین به او کمک می‌کنند تا به حافظه‌اش تمرین بدهد و بازی‌های جسمی به تقویت و هماهنگی ناحیه حرکتی مغز او کمک می‌کنند. بهتر است بازی‌هایی را انتخاب کنید که ۳ـ۴ قانون ساده داشته باشد و کوتاه باشد که کودک بتواند به سرعت آن را تکرار کند.

یکی از بازی‌های جذاب که نیازی به وسیله ندارد در این گروه از بازی‌ها بازی یک مرغ دارم روزی... تخم می‌گذارد است. این بازی علاوه بر تقویت مهارت‌های اجتماعی وکلامی و حافظه بسیار مفرح نیز هست و در همه جا و هر لحظه می‌توانید آن را با هم بازی کنید.

پازل‌ها می‌توانند به تقویت استدلال غیرکلامی و توانایی تجسم کودک کمک کنند. علاوه بر این نواحی مربوط به هماهنگی عضلات ظریف در حرکات در مغز کودک، زمانی که کودک سعی می‌کند یک قطعه کوچک پازل را سرجایش قرار دهد، یک تکانی می‌خورد! در ضمن کامل کردن پازل به کودکان پرانرژی یاد می‌دهد که زمانی را بدون حرکت و سرو صدا روی زمین بنشینند و در عین حال ذهن فعالی داشته باشند.

● زبان دوم را یاد بگیرید

تحقیقات نشان داده که کودکان کوچکتر خیلی سریعتر و بهتر از بزرگترها می‌توانند چند زبان را یاد بگیرند. علاوه بر این یادگیری زبان دوم می‌تواند نواحی مخصوص ذخیره‌سازی، تعیین توالی و گفتن کلمات را در مغز کودک بیشتر تحریک کند.

علاوه بر این زبان دوم به توسعه توانایی‌های کلامی و فضایی و تقویت مهارت‌های خواندن و دایره لغات کودک هم کمک می‌کند. علاوه بر این ذهن آنها با تنوع فرهنگی بیشتر آشنا می‌شود. بی‌خود نیست که می‌گویند یاد گرفتن یک زبان جدید مانند پا گذاشتن در یک دنیای جدید است.

● بازی‌های رایانه‌ای و ویدیویی، مفید یا مضر؟!

اگرچه هنوز بر سر فواید و مضرات بازی‌های رایانه‌ای و ویدیویی برای کودکان ۴ ساله بحث‌ها بسیار است، اما بسیاری از متخصصان معتقدند بعضی از برنامه‌ها و بازی‌های رایانه‌ای آموزشی و فیلم‌های ویدیویی می‌توانند برای کودکان پیش دبستانی مفید باشند.

البته همین هم شرط و شروطی دارد. اول اینکه کودک باید از انواعی از این برنامه‌ها و بازی‌ها استفاده کند که قابلیت تحرک و فعالیت جسمی او را محدود نکنند. امروزه دستگاه‌هایی موجود است که کودک باید به جای نشستن در یک نقطه روی یک صفحه حرکت کند و یا با در دست گرفتن یک وسیله و حرکت دادن بدنش، حرکاتی را که لازم است به رایانه منتقل کند.

در ضمن این بازی‌ها نباید مانع ارتباطات جمعی کودک و بازی‌های دسته جمعی او شوند و زمان آنها باید محدود باشد و از یک تا ۲ ساعت بیشتر نشود. متخصصان انجمن اطفال معتقدند تمام فعالیت‌هایی که از صفحه تصویر استفاده می‌شود مثل رایانه، تلویزیون، بازی‌های کنسول و... همه روی هم نباید از ۲ ساعت بیشتر طول بکشد. در ضمن این فعالیت‌ها باید خارج از اتاق خواب کودک انجام شود تا به خواب کودک اختلالی وارد نیاورد. بنابراین اگر برای فعال کردن ذهن کودکتان از رایانه و برنامه‌های دیگر استفاده می‌کنید نظارت دقیقی داشته باشید که به سلامت کودکتان آسیبی نرسد.

● کلاس‌های کودکانه

فعالیت‌های ورزشی برای تقویت جسم، ایجاد یک محیط اجتماعی، و ایجاد مهارت‌های مهم حرکتی و تعادل فرزندتان بسیار لازمند. به همین ترتیب کلاس‌های هنری مانند نقاشی، کاردستی و کلاژ، سفالگری و خمیربازی، نمایش و حتی موسیقی می‌توانند هوش فرزندتان در زمینه‌های هنری را علاوه بر مهارت‌های اجتماعی تقویت کنند. اگر چه هیچ تحقیقی نشان نداده که این کلاس‌ها بتوانند یک آدم را به نابغه تبدیل کنند.

بد نیست بدانید آموزش خواندن از سن ۳ سالگی هم هیچ کمکی به تقویت هوش کودک شما نمی‌کند. بنابر این او را مجبور به خواندن کلمات نکنید. در این سن کودک کلمات زیادی یاد می‌گیرد اما دلیلی بر این که بتواند تمام آن کلمات را درک کند وجود ندارد.

چون هنوز مغز او به این اندازه رشد و تکامل پیدا نکرده. بنابر این این فعالیت‌ها هم تنها زمانی می‌توانند مفید واقع شوند که مغز کودک آمادگی داشته و بتواند آنها را هضم کند. متخصصان توصیه می‌کنند به جای این کار همان خواندن کتاب به همراه کودک را ادامه دهید چون بیشتر از وادار کردن کودک به خواندن می‌تواند به رشد مغز او کمک کند.

● اجبار نه، تفریح آری!

به یاد داشته باشید که ارزش بازی‌های آزاد و بدون ساختار برای کودک کم نیست. سعی نکنید بیش از حد فعالیت‌های کودک را کنترل کنید و او را وادار به فعالیتی خاص بکنید که فکر می‌کنید او را باهوش‌تر می‌کند.

چون در این صورت نه تنها برای کودک لذت بخش نخواهد بود بلکه فایده لازم را هم برای او نخواهد داشت. به کودک خود اجازه دهید که سردسته بازی باشد و خلاقانه هدایت گروه بازی را در دست بگیرد. یادتان باشد کودک خود را با بازی‌ها و کلاس‌های مختلف خسته نکنید و بار اضافه و اجباری بر دوش او نگذارید. این کار می‌تواند نتیجه معکوس داشته و آنها را خسته و ناامید کند.

بنابر این مطمئن شوید که کودک شما از فعالیتی که با او انجام می‌دهید لذت می‌برد و دوست دارد این زمان را به همین ترتیب با شما بگذراند. یادتان باشد متخصصان می‌گویند مهم‌ترین فعالیتی که در سنین پیش از دبستان باعث فعال شدن مغز کودک می‌شود گفت‌وگو و بودن با والدین است.

دکتر مهشید چایچی