حواشی هوش

هوش احساسی در زمان تولد, ثابت نبوده و مفاهیم آن در طول دوران تحصیل ابتدایی و راهنمایی قابل آموختن است

زمانی بهره‌ هوشی فرد(IQ) به عنوان تعیین‌كننده اصلی موفقیت محسوب می‌شد اما با این وجود، روان‌شناسان مشخص كرده‌اند كه (روش دانستن)دیگری هم وجود دارد كه به هوش عاطفی ترجمه شده و ممكن است تفاوت حتی بزرگ‌تری در موفقیت حرفه‌ای و شخصی فرد ایجاد كند. دكتر دانیل گولمن در كتاب پرفروش خویش به نام (EQ) كه معادل هوش احساسی است، پنج جزو آن را برشمرده است: خودآگاهی، نوع‌دوستی، انگیزش فردی، همدردی و توانایی دوست داشتن و مورد علاقه بودن از سوی دوستان، والدین و اعضای خانواده. افرادی كه از هوش بالای عاطفی برخوردارند؛ كسانی هستند كه واقعا در كار خود موفق بوده و ارتباط صادقانه و صمیمانه‌ای برقرار می‌كند.

هوش احساسی در زمان تولد، ثابت نبوده و مفاهیم آن در طول دوران تحصیل ابتدایی و راهنمایی قابل آموختن است. حتی شركت‌ها در حال استخدام مشاورینی برای افزایش هوش احساسی كاركنان خود هستند زیرا نشان داده شده كه این امر مستقیما كارتیمی، اعتماد و اتكای كاركنان به كار و نیز قدرت تولید آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. محققان اشاره دارند كه احساسات و عواطف می‌توانند به ما كمك كنند تا عشق و محبت و ارتباطات معنوی خود را شكل بخشیده و اگر مانع آنها نشویم و به موقع آن را كنترل نكنیم، می‌توانند دشمن ما شده و ما را همچون دیكتاتور‌های بزرگ، خوار و ذلیل گردانند. ما با گوش دادن به پیام‌های بدن‌مان می‌توانیم هوش احساسی و منطقی‌مان را همزمان در زندگی‌های رومزه‌مان لحاظ كنیم. تحقیقات در بیش از ۵۰۰ كمپانی بزرگ نشان داده است كه هوش احساسی (عاطفی) در تعیین موفقیت تجار، دو برابر از بهره هوش و مهارت‌های خاص شغلی مهم‌تر هستند. در میان شایستگی‌های احساسی كه در بین دانش‌آموزان نیز می‌تواند ایجاد منافع كند، تاكید بر اهداف شفاف، روشن و قابل تدبیر و حمایت از سوی افراد و مربیان، مهم هستند.

● هوش معنوی چیست؟

رویكردهای معنوی به دانش و سلامت اخیرا مورد تاكید و توجه محققان و اساتید قرار گرفته است. همان‌گونه كه در قسمت‌های قبلی اشاره شد، برخی از مطالعات تحقیقاتی به بررسی تاثیر معنویت بر سلامت پرداخته است. در كشورهای توسعه یافته، دانشكده‌های پزشكی‌مواد آموزشی درباره مذهب، معنویت و سلامت را در محتوای درسی خود گنجانیده‌اند.

متخصصان سلامت روان نیز قدرت هوش معنوی را تشخیص داده‌اند كه برخی آن را به این صورت تعریف می‌كنند: <ظرفیت احساس كردن و نیز درك و توجه به والاترین قسمت‌های وجود خود، سایرین و جهان پیرامون‌مان.> آنچه كه بین هوش احساسی و معنوی و معنویت تفاوت قایل می‌شود این است كه هوش احساسی به كشف به عقل و حكمت در امر مسایل احساسی و شعوری می‌پردازد. همه ما با توانایی‌ در تكامل هوش احساسی متولد می‌شویم اما گروه كمی از ما از آن استفاده می‌كنیم در حالی كه بهره و سود آن بسیار است.

در این قسمت به برخی از اصول راهنما در توجه به هوش احساسی‌ می‌پردازیم:

▪ در زندگی روزانه‌تان، جایی برای سكوت و خلوت بگذارید. حتی چند لحظه در ساعات اولیه صبح و عصر می‌تواند به آرام كردن هجوم سر و صدا و آشفتگی كمك كند. یكی از متخصصان قلب و عروق می‌گوید: (یك عقل درونی وجود دارد كه خیلی‌خیلی آرام صحبت می‌كند و نمی‌دانم چرا من به چنین چیز مهمی توجه، ندارم.)

▪ كمی از وقت‌تان را در طبیعت بگذرانید. ارزش افزوده‌ای در قدم زدن كنار ساحل،راه رفتن در پارك یا حتی نگاه كردن به آسمان در شب وجود دارد، شاید به این علت كه طبیعت به ما كمك می‌كند تا بسیاری از مشكلات دست‌ساز بشر را به فراموشی بسپاریم!

▪ نسبت به طبیعت زندگی و مرگ فكر كنید. شما نیازی ندارید كه برای این كار مدرك دكتری داشته باشید زیرا اصول مهم و اساسی، ساده هستند: زندگی، گرانقدر است. زندگی، كوتاه است. مرگ حتمی است. هرچند كه زندگی دارای مشكلاتی است اما اینها نه می‌توانند اغماض شوند و نه امری ماورای عالم به حساب آیند.

▪ به ارزش‌های معنوی احترام بگذارید. با هوش احساسی مثل یك كالای لوكس برخورد نكنید و تا می‌توانید، فقط به مهربانی و صداقت بیاندیشید چرا كه مجبور هستیم به بهترین نحو و تا حد امكان با آنها زندگی كنیم. یكی از بهترین جاها برای آموختن و انجام بخشش و گذشت، اتوبان‌ها هستند (چرا كه خشم در جاده، نیازمند پادزهر است)!

▪ یاد بگیرید كه به هوش احساسی‌تان اعتماد كنید. دسترسی یافتن به یك منبع داخلی از عقل و خرد، اولین قدم است و مشكل‌تر، این است كه به آنچه می‌شنویم، اعتماد كنیم..

● درك كردن خودتان

شما چه‌كسی هستید؟ احتمالا اولین پاسخی كه به ذهن‌تان می‌آید، اسم‌تان است زیرا به این صورت خودتان را به دیگران معرفی می‌كنید البته شما با اعداد هم، مشخص شده‌اید: شماره شناسنامه، شماره كارمندی، شماره دانشجویی، گواهی‌‌نامه رانندگی و... ضمنا نقش‌های متعددی هم ایفا می‌كنید: برای افراد خاصی شما یك پسر، دختر، شریك، نامزد، والد یا دوست هستید و برای سایرین، یك دانش‌آموز، را‡ی‌دهنده، مالیات‌دهنده، كارگر، همكار یا مصرف‌كننده می‌باشید. شما بخشی از فرهنگ و گروه‌های نژادی بوده و مذهب مشخصی هم دارید اما وقتی كه همه‌ شما تنها هستید و در آیینه با خودتان چشم در چشم می‌شوید، چه كسی را در آیینه می‌بینید؟ خود واقعی‌تان كیست؟ شاید پركردن خود آزمون <سنجش سلامت> به شما كمك كند كه به این سوال پاسخ دهید. شما ممكن است عمری را صرف یافتن این پاسخ كنید (مهم‌ترین سفری كه می‌توانید داشته باشید.) اگر نتوانید هویت واقعی‌تان را بیایید اشكال زیادی ندارد چرا كه به هر حال با این سفر خودشناسی (كه چیز دیگری می‌یابید) شما می‌توانید با شناخت احساسات، نیازها و ارزش‌های واقعی خودتان، دیدگاه جدیدی را نسبت به شخصیت خودتان به دست آورید.

● خودآزمایی تندرستی

▪ بخش اول:

سوالات زیر حاوی موافقت‌ها و مخالفت‌های شماست. توجه داشته باشید كه موافقت‌ها از یك حداكثر به یك حداقل دیگر، امتداد دارد. شما خودتان را در این سنجش، كجا قرار می‌دهید؟ دور عددی كه درباره شما در این زمان واقعی‌تر است، دایره بكشید. دایره‌ها را بین اعداد قرار ندهید.

الف) هدف از زندگی و رضایتمندی

۱) اكثرا در طول روز، میزان انرژی‌ من (خیلی كم است ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ خیلی‌ زیاد است)

۲) به طور كلی، زندگی‌ من به نظر این‌طور می‌رسد (كسل‌كننده ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ پرجوش و خروش)

۳) فعالیت‌های روزانه‌ام (ارضاكننده نیست ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ ارضاكننده است)

۴) هنگامی كه عمیقا درباره زندگی فكر می‌كنم (احساس نمی‌كنم كه هدفی در آن باشد ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ احساس می‌كنم كه هدفی در آن است)

۵) احساس می‌كنم كه زندگی‌ من تاكنون (سازنده نبوده ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ سازنده بوده است)

۶) احساس می‌كنم كاری كه در حال انجام آن هستم (ارزشی ندارد ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ ارزش بسیاری دارد)

۷) ای كاش با آنچه كه هستم، متفاوت بودم (به شدت موافقم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به شدت مخالفم)

۸) من در این زمان (هدف روشنی در زندگی‌ خود ندارم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هدف كاملا روشنی در زندگی‌ خود دارم)

۹) وقتی اتفاقات ناخوشایند برای من یا سایرین رخ می‌دهد (نمی‌توانم احساس مثبت در مورد زندگی‌ داشته باشم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به احساس مثبت نمودن در مورد زندگی‌ ادامه می‌دهم)

۱۰) وقتی درباره آنچه كه در زندگی انجام داده‌ام، فكر می‌كنم، احساس می‌كنم كه (بی‌ارزش بوده ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ باارزش بوده)

۱۱) زندگی فعلی‌ من (مرا ارضا نمی‌كند ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ مرا ارضا می‌كند)

۱۲) در قلبم احساس شادی می‌كنم (هرگز ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ تمام‌مدت)

۱۳) با شرایط زندگی‌ خود، احساس اسیری می‌كنم (به شدت موافقم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به شدت مخالفم)

۱۴)هنگامی كه در مورد گذشته‌ام فكر می‌كنم (احساس تاسف بسیار دارم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هیچ احساس تاسفی ندارم)

۱۵) در عمق وجودم (احساس عشق نمی‌كنم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ احساس عشق می‌كنم)

۱۶) هنگامی كه به مشكلاتم فكر می‌كنم (احساس امیدواری نسبت به حل آنها ندارم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ احساس امیدواری بسیار نسبت به حل آنها دارم)

▪ بخش دوم:

ب) اعتماد به نفس در طول استرس (پاسخ مطابق با چگونگی احساس‌تان در طول اوقات استرس‌زا)

۱) وقتی فشار زیادی بر من وارد می‌شود (ناراحت می‌شوم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ آرام باقی می‌مانم)

۲) واكنش‌ من نسبت به مشكلات و سختی‌ها (ناامید می‌شوم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ ناامید نمی‌شوم)

۳) مطمئن‌ هستم كه در یك موقعیت دشوار، كمك مورد نیاز را دریافت می‌كنم (به‌شدت مخالفم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به شدت موافقم)

۴) اضطراب را تجربه می‌كنم (تمام مدت ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هرگز)

۵) هنگامی كه اشتباه می‌كنم (به شدت از خودم متنفر می‌شوم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به دوست‌داشتن خودم ادامه می‌دهم)

۶) نگرانم كه اتفاق بدی برای خودم و كسانی كه دوستشان دارم، بیفتد (تمام‌مدت ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هرگز)

۷)در یك موقعیت استرس‌زا (به آسانی نمی‌توانم تمركز كنم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به راحتی تمركز می‌كنم)

۸) ترسو هستم (تمام‌مدت ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هرگز)

۹) وقتی كه نیاز است روی پای خود بایستم (نمی‌توانم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به آسانی می‌توانم)

۱۰) در اكثر موارد، احساس كم كفایتی می‌كنم (به شدت موافقم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به شدت مخالفم)

۱۱) در طول استرس‌، احساس تنهایی و انزوا می‌كنم (به شدت موافقم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ به شدت مخالفم)

۱۲) در موقعیت‌های واقعا دشوار (قادر نیستم تا به صورت مثبت واكنش‌ نشان دهم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ قادرم تا به‌صورت مثبت واكنش نشان دهم)

۱۳) هنگامی كه به آرامش احتیاج دارم (احساس آرامش نمی‌كنم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ احساس آرامش می‌كنم)

۱۴) وقتی در یك موقعیت ترسناك قرار می‌گیرم (احساس وحشت می‌كنم ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ احساس آرامش می‌كنم)

۱۵) نسبت به آینده نگرانم (تمام‌مدت ۱-۲-۳-۴-۵-۶-۷ هرگز)

ج) امتیاز دهی

عددی كه به دور آن علامت دایره كشید‌ه‌اید، امتیازتان برای آن سوال است. امتیازات هر بخش را جمع كرده و جمع بخش را به تعداد سوالات همان قسمت، تقسیم كنید. مجموع نمرات بخش هدف از زندگی و رضایتمندی را بر ۱۷ تقسیم كنید. مجموع نمرات بخش اعتماد به نفس در طول استرس را بر ۱۵ تقسیم كنید. سپس مجموع این دو نمره را بر عدد ۳۲ تقسیم كنید تا نمره تندرستی تركیب شده (امتیازات جمع‌شده برای هر دو بخش) به دست آید. این نمره باید بین ۱ و ۷، متغیر بوده و شاید شامل اعشار هم باشد (مثلا ۱۵/۵.)

▪ بسیار پایین: ۱ تا ۴۹/۲

▪ متوسط پایین: ۵/۲ تا ۹۹/۳

▪ متوسط بالا: ۴ تا ۴۹/۵

▪ بسیار بالا: ۵/۵ تا ۷

این امتیاز، نشان‌دهنده قدرت احساس شما نسبت به این احساسات مثبت است. آیا برای شما معنی‌ دارند؟ هر امتیاز و هر سؤال را در هر بخش مرور نمایید. نمره‌تان در هر قسمت و سوال، اطلاعاتی درباره این احساسات به شما داده و حیطه‌هایی در زندگی شما كه منابع روان شناختی‌تان در آن نهفته بوده و نیز حیطه‌هایی كه نیاز به توسعه و تكامل دارند را به شما اطلاع می‌دهد. به هر حال با بررسی نمرات و سوالات متوجه می‌شوید كه چه نگرش‌های اصلی یا جنبه‌هایی از زندگی‌ شما نیاز به تقویت دارد. اگر امتیازات‌ شما در هر دو بخش، بسیار پایین است، با یك مشاور یا دوست در مورد نحوه احساس‌تان نسبت به خودتان و زندگی‌تان صحبت كنید..

سعید پارسی‌نیا