به بهانه ۲۹ دی ماه, روز مبارزه با هوای آلوده

تهران از این به بعد هیچ گاه هوای پاك به خود نخواهد دید این یك طعنه نیست بلكه واقعیتی است كه همه به آن باور داریم

● هوا بس ناجوانمردانه آلوده است

تهران از این به بعد هیچ‌گاه هوای پاك به خود نخواهد دید. این یك طعنه نیست بلكه واقعیتی است كه همه به آن باور داریم. هر روز صبح كه از خواب بیدار می‌شویم، عادت داریم از پنجره، كوه‌های اطراف تهران را نگاه كنیم و بعد با صدای بلند آه بكشیم و بگوییم <عجب دودی است، كوه‌ها دیگر پیدا نیستند غافل از اینكه دیروز نیز همین جمله را تكرار كرد‌ه‌ایم.> مدت‌هاست كه دیگر هیچ شهروندی جرات نمی‌كند صبح‌ها در پارك محله‌اش كمی نرمش كند. چای گرم روی میز آشپزخانه، یك نان و پنیر عجله‌ای و بعد پاركینگ و استارت... .

چرا این قدر گاز می‌دهی؟ خفه شدیم. این غرغرها و شكایت‌ها دیگر قدیمی شده. چند بار بگویم هوا سرد است. باید چند تا گاز بدهم تا ماشینم گرم شود. بچه‌های ما نیز عادت كرده‌اند، دیگر موقع سوار شدن در ماشین از پشت پنجره خیابان‌ها را تماشا كنند، چون می‌دانند اگر پنجره را پایین بكشند... و اما ترافیك! عجب ترافیكی شده امروز!

نگاه كن ماشین‌ها تا كجا ایستاده‌اند. خودمان هم می‌دانیم. فردا هم همین‌طور است. پس بهتر است به جای ساعت نگاه كردن و حرص خوردن، رادیو گوش كنیم. یك صبح، یك سلام و بعد اخبار ترافیك. كمتر خیابانی است كه از آن به عنوان خیابان شلوغ و پرترافیك نام برده نشود. نه، مثل اینكه رادیو پیام، ترفند جدیدی به كار برده و تازگی‌ها اسامی برخی‌ خیابان‌های نسبتا خلوت را نیز می‌برد تا بلكه دل شنونده خبر را كمی خوش كند.

در سال ۱۹۹۴ گروهی از متخصصان داخلی، قلب، گوش و حلق و بینی، اعصاب، پوست و طب اورژانس در آمریكا، كمر همت بستند تا تحقیق جامع و گسترده‌ای را روی عوارض آلودگی هوا بر نقاط مختلف بدن به انجام برسانند. این گروه در پایان كار، گزارش جالب توجهی را ارائه كردند كه در این مقاله برخی از عنوان‌های این گزارش‌ را با هم مرور می‌كنیم.

▪ این تنها سرطان ریه نیست كه از آلودگی هوا ناشی می‌‌شود، بلكه بروز سرطان مثانه نیز ارتباط تنگاتنگی با آلودگی هوا دارد.

▪ مشكل‌سازترین سموم موجود در هوای آلوده عبارتند از سرب و مونوكسید كربن

▪ بعضی‌ها فكر می‌كنند اگر به داخل آپارتمان‌شان رفته و در ساختمان را قفل كنند، از گزند آلودگی هوا در امان خواهند بود، غافل از اینكه بیماری SBS مختص قربانیان داخل منزل است. علایم این بیماری عبارت‌ است از سردرد، احساس ضعف، بی‌حالی شدید، گیجی و منگی، تحریك و سوزش چشم‌ها و گلو، سرفه و خس‌خس سینه. این همه بیماری‌ ماحصل مخلوطی از سموم است كه با هر تنفس وارد ریه‌های باارزش ما می‌شود.

عجله نكنید، شاید شما هم از آن دسته مردانی باشید كه از بچه‌دار نشدن رنج می‌برید اما در خانواده شما نیز این مورد سابقه نداشته و این موجب شده كه به همه چیز مشكوك باشید. آیا تا به حال به این موضوع فكر كرده‌اید كه آلودگی هوا می‌تواند باعث عقیمی شود؟ به تازگی آمارهای تكان‌دهنده‌ای از كاهش میزان اسپرم‌های فعال مردان در ۵۰ سال اخیر منتشر شده است كه به نظر می‌رسد با آلودگی هوا بی‌ارتباط نیست. علاوه بر این، به نظر می‌رسد مشكلات اندام‌های تناسلی و سردسته آنها سرطان بیضه، احتمالا با این معضل ارتباط دارد.

خانم‌ها نیز از این سموم خطرناك ایمن نیستند. آمارها نشان می‌دهد سرطان پستان هر سال یك درصد بیشتر خانم‌ها را درگیر می‌كند و این افزایش شیوع در ۵۰ سال اخیر پا بر جا مانده است. شاید تصور كنید آلودگی هوا چگونه می‌تواند موجب سرطان پستان شود؟

● واژه جدید هورمون‌های محیطی

اینها هورمون‌هایی هستند كه از محیط به بدن ما وارد می‌شوند و موجب ایجاد اختلالات هورمونی در بدن می‌شوند. این مواد عبارتند از: DDF،‌ DDT، كپسول Kepone، هپتاكلر heptachlor، PCB دی‌‌اكسین Dioxin و بقایای مواد شوینده.

تمامی این مواد در هوای آلوده شهرها مثل نقل و نبات پخش بوده و همه ما را از وجود پرفیض خود مستفیض می‌كنند و البته در مواد غذایی سبزی‌ها، میوه‌ها و آب‌ و خاك نیز رسوب كرده و وارد چرخه غذایی ما می‌شوند. اینجاست كه مثل آب خوردن باعث بروز اختلالات هورمونی و غیرهورمونی در بدن ما می‌شوند. یكی از این اختلالات، نازایی خانم‌ها و مردانه شدن هیكل خانم‌هاست. سرطان واژن، كیست‌های تخمدانی خانم‌ها، بیضه نزول نكرده و مشكلات جنسی آقایان از جمله این اختلالات گوناگون هستند.

امروزه ثابت شده كه آلودگی هوا موجب بر هم خوردن تعادل هورمون‌های تیروئیدی، انسولین و غدد فوق‌كلیوی می‌شود. در یك مطالعه كه اثرات آلودگی هوا بر موش‌های حامله مورد بررسی قرار گرفت، نشان داده شد كه دی‌اكسین موجب بروز مشكلات اندام‌های تناسلی، كاهش میزان باروری موش‌های ماده، كاهش تعداد اسپرم‌های موش‌های نر و حتی كاهش تمایل جنسی موش‌ها می‌شود.

● استخوان‌های سربی

استخوان‌های بدن ما برخلاف انتظار به طور مرتب در حال بازسازی خود هستند. این به آن معناست كه بافت‌های پیر و فرسوده تخریب شده و با كمك املاح موجود در خون، بافت‌های جدید ساخته می‌شوند. به این ترتیب كلسیم مرتب بین گردش خون و بافت استخوانی در حركت است و اما سرب، سرب مولكولی بسیار شبیه كلسیم است به گونه‌ای كه بدن ما این دو مولكول را با هم اشتباه می‌گیرد و این آغاز مشكل است، چرا كه استخوان‌ها به اشتباه برای بازسازی خود از این مولكول‌ها استفاده می‌كنند.

استخوان‌های بیچاره نمی‌دانند كه پس از مدتی تبدیل به منبعی از سرب می‌شوند و از این بعد به صورت دائمی مقدار مشخصی سرب در خون آزاد می‌كنند. نتیجه این كه میزان سرب خون همواره بالا مانده و باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر سیستم اعصاب می‌شود. آسیب‌های ناشی از سرب در زمان یائسگی به حداكثر خود می‌رسد، چرا كه در این زمان حجم استخوان‌ها به میزان دو تا سه درصد كاهش می‌یابد. در صورتی كه فرد به میزان كافی كلسیم مصرف نكند، این آسیب دو چندان می‌شود. سرب از سوی دیگر باعث كاهش حجم استخوانی می‌شود، چرا كه سلول‌های استخوان‌ساز در حضور سرب كمتر می‌توانند استخوان بسازند.

● كادمیوم هم بله!

كادمیوم دیگر عنصری است كه می‌تواند موجب بروز مسمومیت شود. این مسمومیت در مناطقی كه از بنزین سرب‌دار استفاده می‌شود بیشتر بروز می‌كند. مشكلات گوارشی را نباید از قلم انداخت. سمومی نظیر آرسنیك، كادمیوم، دی‌اكسین، PCB ارگانوفسفات‌ها، سرب، جیوه و پستی‌‌سیدها نقش اصلی را در بروز این مشكلات ایفا می‌كنند. در پایان، تنها توصیه‌ای كه می‌توانیم به شما بكنیم این‌ است كه نفس بكشید!‌

‌ دكتر مهرداد اخوان‌ بهبهانی