عرفان عرفه

روز عرفه یکی از روزهای برگزیده و باعظمت اسلامی است. این روز گرچه رسماً به عنوان یکی از اعیاد اسلامی اعلام نشده، امّا از روایات و احادیث اهل بیت (ع) و دعاهای این روز برمی‏آید که …

روز عرفه یکی از روزهای برگزیده و باعظمت اسلامی است. این روز گرچه رسماً به عنوان یکی از اعیاد اسلامی اعلام نشده، امّا از روایات و احادیث اهل بیت (ع) و دعاهای این روز برمی‏آید که خداوند متعال در روز عرفه برای بندگان خود عنایات ویژه‏ای منظور کرده است. عرفه، همچنانکه از نامش پیداست، روز آشنایی و عرفان و روز نیایش و آرامشِ عارفان حقیقت‏‌جو و سالکان عاشق می‏باشد. در این روز دل‏های ناآشنا، با آفریدگار هستی آشنا می‏شوند و از بند نفس اماره و وسوسه‏‌های شیاطین رهایی می‏یابند. در روز عرفه انسان باید خود را بشناسد، خدای خود را بشناسد، به هدف آفرینش خویش معرفت پیدا کند، به زندگی گذشته و آینده خود شناخت داشته باشد و در شناسایی دشمن حقیقی انسان یعنی شیطان و وسوسه‌‏های شیطانی غفلت نکند و بالاخره شناخت انسان‏های والا و اسوه‏‌های حقیقی که همان پیشوایان معصوم، پیامبر و اهل بیت او هستند، در برنامه‏های این روز قرار دهد. خداوند متعال به حضرت موسی (ع) فرمودند: "و ذکرهم بایام الله؛ ایّام اللّه‏ را به آنان یادآوری کن". بی‌شک روز عرفه یکی از همین روزهاست. خداوند متعال امتیازهای ویژه‏ای در این روز برای بندگان خود در نظر گرفته است و نعمت‏های خود را در روز عرفه به آنان ارزانی داشته و برای مناجات کنندگان در این روز عطایای بی‏شماری معین کرده است. از رسول خدا (ص)

روایت شده است: "خداوند را در آسمانها دری است که از آن به: رحمت، توبه، تفضّل، احسان، جود، کرم، عفو، طلب حاجات و ... یاد می‌شود و روز عرفه، در عرفات، این در گشوده است".

امام صادق (ع) نیز می‌فرمایند: "هر کس در این روز قبل از رفتن به مراسم دعای عرفه در زیر آسمان دو رکعت نماز بخواند و در پیشگاه خداوند متعال به تمام گناهان و خطاهای خود اعتراف نموده و حقیقتاً از درگاه پروردگار پوزش طلبد، خداوند متعال آنچه که به اهل عرفات مقدر نموده، او را نیز عطا می‏کند و تمام گناهان وی را می‏آمرزد".همان گونه که بیان شد، عرفات، بیابان عرفان است و روز عرفه، روز معرفت و شناخت حق و دریافت نور. معرفت و توجه به خداوند و پرستش او، بستر همه کمالات وغایت خلقت است، بنابراین عبادت زمینه ساز تقوا و تقوا موجب جلب رحمت الهی و تقرب به خداوند است. هر عبادتی دارای خصوصیاتی است که به انسان در مسیر کمال وقرب الهی مدد می‌رساند. حقیقت توحید و غایت قصوری عرفان، این است که آدمی به حقیقت بندگی و کنه معرفت برسد و چشم و گوش و عقل و هوش و اعضا و جوارح او مندک در نور الهی و فانی در بحر حقیقت گردد و صبغه خدایی گیرد، چنانکه خداوند، جنّ و انس را به‏خاطر آن آفریده است: "و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون"؛ که تفسیر به "لیعرفون" شده، هرچند این‏دو، لازم و ملزوم یکدیگرند. تحقّق حقیقت معرفت خدا، جز با شناخت ولیّ حقّ و امامت و رهبری الهی، قابل وصول نیست؛ چراکه سیر و سلوک معنوی، خضر رهی می‏طلبد تا سالکان و رهروان را از ظلمات جهل و گمراهی وهوای نفس و دام ابلیس برهاند و دستگیری کند و به کعبه مقصود هدایت نماید: "وجعلناهم أئمّه یهدون بأمرنا". امام صادق (ع) می‌فرمایند: "من نظر الی الکعبه بمعرفه فعرف من حقنا و حرمتنا مثل الذی عرف من حقها و حرمتها غفر الله له ذنوبه و کفاه هم الدنیا و الاخره؛ کسی که از روی معرفت به کعبه بنگرد و حق و حرمت ما را بشناسد، همان گونه که حقّ و حرمت کعبه را شناخته است، خداوند گناهانش را بیامرزد و همّ دنیا و آخرتش را کفایت کند".

نتیجه آنکه عبادت بدون معرفت امام قالبی است بی‏روح و با عرفان فرسنگ‏ها فاصله دارد و عارف کسی است که فانی در ولایت الهیه باشد.امام صادق (ع) با اینکه در محدودیت شدیدی از سوی حاکمان جور زمان به سر می‏برد، در روز عرفه در میان جمعیت فراوانی که در سرزمین عرفات گردآمده بودند بلند شد و با صدای رسای خویش مسئله امامت را مطرح کرد و امامان بعد از رسول خدا (ص) را یک به یک به مردم شناساند. عمرو بن ابی‌المقدام می‌گوید: "امام صادق (ع) را در روز عرفه و در موقف عرفات دیدم که با بلندترین صدای خویش خطاب به جمعیت حاضر ندا می‏داد: "ای مردم! رسول خدا امام بود. سپس علی بن ابی طالب، سپس حسن، سپس حسین، آن گاه علی بن الحسین و سپس محمد بن علی امام بودند...".

رضی الدین سیّد بن طاووس بعد از نقل این روایت می‏فرماید: ما هم باید با پیروی از آن حضرت در روز عرفه برای شناخت و شناساندن حضرت امام زمان (عج) تلاش نماییم و این یکی از مهمترین وظایف اهل ایمان در روز عرفه است.

جواد پوریا