موارد کاربرد هیپنوتیزم

دکتر جیمز برید انگلیسی طی تحقیقاتی متوجه شد بعضی از بیماران وقتی به یک نقطه ثابت نورانی نگاه می‌کنند دچار تغییرات خاصی می‌شوند و به‌تدریج دریافت این تغییرات به‌گونه‌ای …

دکتر جیمز برید انگلیسی طی تحقیقاتی متوجه شد بعضی از بیماران وقتی به یک نقطه ثابت نورانی نگاه می‌کنند دچار تغییرات خاصی می‌شوند و به‌تدریج دریافت این تغییرات به‌گونه‌ای است که بیمار به خواب فرو می‌رود و در حالت خواب به سوالات پاسخ می‌دهد. بعد از او بزرگان دیگری از جمله شارکو و فروید نیز مطالعه‌هایی در این زمینه انجام دادند.

شارکو معتقد بود هیپنوتیزم یک تجربه ذهنی است که ۹۰ درصد مردم می‌توانند آن را تجربه کنند و فروید از طریق ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه افراد نظریه‌‌های مختلفی را ارائه داد.

هیپنوتیزم شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که فرد به‌وسیله تلقین به خواب مصنوعی فرو می‌رود و از حالت هوشیاری خارج می‌شود. هیپنوتیزور ذهن ناخودآگاه فرد را هدف قرار می‌دهد و تحت‌کنترل خود درمی‌آورد. این عمل با گفت‌وگو‌ و تلقین انجام می‌شود.

هیپنوتیزم جنبه علمی و قانونی دارد ولی باید از شرایط عرفی خود خارج نشود. ما اصلا در این مورد منع قانونی نداریم و فقط تعهد مشاور یا هیپنوتیزور مهم است. یک روان‌شناس باید در چارچوب علم روان‌شناسی عمل کند. ما در هیپنوتیزم در اسرار یا سایر مسایل شخصی بیمار سرک نمی‌کشیم چون فقط می‌خواهیم به مشکل پی ببریم.

شاید پیش خودتان بگویید اگر دسترسی به ذهن شخص تا این اندازه راحت است، چرا در دادگاه‌ها برای اعتراف‌گرفتن از مجرمان قاضی و بازپرس و... لازم است؟ در پاسخ باید گفت هیپنوتیزم زمانی موفق است که فرد همکاری و آمادگی لازم را داشته باشد. اما مجرم هیچ‌گاه همکاری نمی‌کند و هیچ جرمی را هم به گردن نمی‌گیرد. البته هیپنوتیزم در قانون کاربرد دارد مثلا در یک حادثه تصادف رانندگی پسر بچه‌ای ۲ شماره‌ ماشین را فراموش کرده بود و ما با هیپنوتیزم توانستیم ۲ شماره را پیدا کنیم.

یکی از موارد کاربرد هیپنوتیزم، سبب‌شناسی یا علت‌شناسی است و از آن برای یافتن دلایل بیماری و دوگانگی شخصیتی یا دانستن منشاء عذاب و رنج بیمار کمک می‌گیرند. کاربرد دوم، درمانی است برای پی‌بردن به آسیب‌های گذشته و تداعی‌ ذهنی بیمار از آن استفاده می‌شود مثلا اگر فردی در کودکی مورد آزار جنسی قرار گرفته است، با هیپنوتیزم افکار را بررسی و طی جلسه‌های مختلف خاطره را از ذهن او پاک می‌کنیم. هیپنوتیزم در درمان‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و عمل جراحی نیز کاربرد دارد مثلا اگر پزشک زنان از علم هیپنوتیزم آگاهی کامل داشته باشد، می‌تواند از این روش زن باردار را بدون استفاده از داروهای ضددرد سزارین کند. هیپنوتیزم در زایمان طبیعی عمل نمی‌کند زیرا زن باردار هنگام دردکشیدن حالت‌های متغیری دارد ولی در سزارین چنین نیست.

برخی از روش «پاندولی» برای هیپنوتیزم کمک می‌گیرند و با گرفتن یک شیء متحرک جلوی چشم و تلقین و پیام‌های هیپنوتیزم، فرد را به خواب عمیق یا نیمه‌عمیق می‌برند. روش‌های دیگر، منقبض‌کردن عضلات، روش دمیدن، روش‌های تصویرسازی یا گوش‌کردن به آهنگ‌های ثابت و منظم و با ریتم‌های خاص است.

دکتر پرویز رزاقی

روان‌شناس و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی