توصیه های آسمانی

خوردن افطار و سحری از سنت های ماه مبارک رمضان محسوب می شود, تا جایی که در شریعت اسلام از «صوم وصال» یعنی روزه ای که بدون خوردن افطار و سحری به روزه روز بعد متصل شود, نهی شده است

ماه مبارک رمضان و گرفتن روزه در این ماه پر فضیلت، دارای آداب و شرایطی است که در این فرصت به برخی از آنها اشاره می‌شود:

● افطار و سحری خوردن

خوردن افطار و سحری از سنت‌های ماه مبارک رمضان محسوب می‌شود، تا جایی که در شریعت اسلام از «صوم وصال»؛ یعنی روزه‌ای که بدون خوردن افطار و سحری به روزه روز بعد متصل شود، نهی شده است.

شیخ مفید در کتاب مقنعه می‌فرماید: از آل محمد (ع) روایت شده است که «سحری» خوردن مستحب است و لو با یک شربت از آب. سپس می‌فرماید: روایت شده که بهترین غذای سحر «خرما» و «قاووت» است؛ زیرا رسول خدا در «سحرها» از آن میل می‌کرد.[۱]

در کتاب سنن النبی (ص) روایاتی در سیره پیامبر اکرم (ص) در باب افطار و سحری ذکر شده است که آن حضرت (ص) وقتی می‏خواست افطار کند، با حلوا، شیرینی، رطب، خرما، شیر، نان خیس شده و... افطار می‏کرد و اگر هیچ کدام نبود، با آب خنک افطار می‏نمود.[۲]

نکته مهم در تناول افطار و سحری، حلال بودن آن است. در تفسیر روح‌البیان از بعضی از بزرگان نقل شده است که: «افطار بر لقمه حلال در نزد من از قیام شب و روز محبوب‌تر است و حرام است بر خورشید توحید که بر قلب بنده‌ای بتابد که در اندرونش لقمه حرام جای گرفته است. پس بر روزه‌دار لازم است که از غذای حرام اجتناب نماید؛ زیرا آن سمّ مهلک دین و سنت است.» [۳]

● کثرت نماز، دعا، استغفار و صدقه

کثرت نماز، دعا، استغفار، قرآن و صدقه از دیگر آداب این ماه مبارک است. در سنن النبی آمده است:

سید بن طاووس در کتاب «اقبال» از جزء دوم تاریخ نیشابوری روایتی نقل می‏کند که: چون ماه مبارک رمضان فرا می‏رسید، رنگ رخسار رسول خدا (ص) تغییر می‏کرد و نماز خواندنش زیاد می‏شد و در دعا و درخواست از حق تعالی بسیار زاری و تضرع می‏کرد، و از خدا ترسان بود.[۴]

در کتاب «فقیه» روایت شده است: رسول خدا وقتی که ماه رمضان فرا می‏رسید، تمامی اسیران را، آزاد می‏کرد و به هر سائلی چیزی می‏داد.[۵]

در کتاب کشف‌الاسرار آمده است: مصطفی (ع) گفت: «من صام رمضان و قامه ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدّم من ذنبه» گفت: هر که ماه رمضان روزه‌ دارد و اندر شب وی قیام آرد، چنان که روزه فریضه داند و قیام سنّت، خدای عز و جل گناه گذشته وی بیامرزد‏.[۶]

در خطبه شعبانیه آمده است: ... در وقت نماز دست به دعا بردارید که بهترین ساعت‌ها است، خدا در آن نظر لطف به بندگان خود دارد، به مناجات آنها پاسخ دهد و فریاد آنها را لبیک گوید و درخواست آنها را بدهد و دعای آنها را مستجاب کند.‌ ای مردم نفس شما در گرو کردار شما است، آن را به استغفار رها کنید. دوش شما از گناهان شما بار سنگینی دارد به طول سجود آن را سبک کنید و بدانید که خدای تعالی به عزت خود قسم خورده که نمازخوانان و ساجدان را عذاب نکند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد ... هر که یک آیه قرآن در آن بخواند، چون کسی باشد که در ماه‌های دیگر یک ختم قرآن بخواند... .[۷]

● روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی

در بین آداب روزه، مهم‌ترین آن روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی است. در تفسیر جامع به نقل از کافی، فقیه و تهذیب، از محمد بن مسلم روایت شده است که حضرت امام جعفر صادق (ع) به من فرمود: زمانی که روزه هستی، پس باید گوش، چشم، زبان، دست و پا و پوست بدن تو روزه‌دار باشد... .[۸]

امام صادق (ع) فرمود: روزه گرفتن، تنها به خویشتن‌داری از نوشیدن و خوردن نیست. مریم مادر عیسی گفت: «من نذر کرده‏ام که برای خدای رحمان روزه باشم»؛ یعنی جز به ستایش خدای رحمان، دهان خود را باز نکنم. اگر روزه گرفتید، زبان خود را حفظ کنید. چشم خود را فرو بخوابانید. نزاع مکنید. حسد مورزید. رسول خدا شنید که یکی از بانوانش با دهان روزه خادم خود را دشنام می‏دهد. فرمود تا برایش خوراکی حاضر کنند و بعد به آن خانم گفت: میل کنید. خانم گفت: من روزه‌دارم. رسول خدا به او گفت: «چه گونه روزه‏ای که خادم خود را دشنام می‏دهی؟ روزه گرفتن فقط با دهان بستن از خوراک و آب نیست.» امام فرمود: هر گاه روزه گرفتی و دهان خود را از نوشیدنی و خوردنی بستی، باید گوش و چشم تو نیز از حرام و ناشایسته بسته شود: بحث و جدل مکن. خادمت را با نیش زبان آزار مده. آرامش و وقاری که ویژه روزه‏داری است، از دست مده. مبادا روز روزه‏ات مانند روزهای دیگر باشد.[۹]

● اهتمام ویژه به دهه آخر ماه مبارک رمضان

دهه آخر ماه مبارک رمضان، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. دو شب مهم قدر در آن قرار گرفته است، همچنین طبق سنت پیامبر (ص)، دهه اعتکاف محسوب می‌شود.

در کتاب کافی از امام صادق (ع) روایت شده است: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان می‏رسید، رسول خدا (ص) کمرش را محکم می‏بست‏ و از نزدیکی کردن با زنانش احتراز می‏کرد، شب زنده‌داری می‏نمود و خود را برای عبادت فارغ البال می‏ساخت.[۱۰]

در کتاب «دعائم» از علی (ع) روایت شده است: رسول خدا دهه آخر ماه مبارک رمضان رختخواب خود را جمع می‏کرد و کمرش را برای عبادت محکم می‏بست و چون شب بیست و سوم فرا می‏رسید، اهل بیت خود را بیدار نگه می‏داشت و به صورت هر کدام که خواب بر او غلبه می‌کرد آب می‏زد که خوابش نگیرد. همین طور حضرت زهرا (س)، هیچ یک از اهل خانه خود را نمی‏گذاشت که در آن شب بخوابند و برای اینکه خوابشان نبرد، غذای کمتری به آنان می‏داد و از روز، خود را برای شب ‏زنده‌‏داری آماده می‏کرد و می‏فرمود: محروم است کسی است که از خیر این شب بی‏بهره بماند.[۱۱]

منابع:

۱- طباطبائی، محمد حسین، سنن النبی (ص)، فقهی، محمدهادی، ص ۲۹۵، ح ۳۳۳.

۲- همان، ص ۲۹۴- ۳۰۱.

۳- آلوسی، تفسیر روح البیان، ج ۱، ص ۲۹۶. قال ابو سلیمان الدارانی قدس سره لأن أصوم النهار و أفطر اللیل علی لقمه حلال أحب الی من قیام اللیل و النهار و حرام علی شمس التوحید ان تحل قلب عبد فی جوفه لقمه حرام و لا سیما فی وقت الصیام فلیجتنب الصائم أکل الحرام فانه سم مهلک للدین و السنه.

۴- طباطبایی، محمدحسین، سنن النبی، ص ۳۰۰، ح ۳۳۶.

۵- همان، ص ۲۹۶، ح ۳۳۵.

۶- میبدی، کشف‌الأسرار و عده الأبرار، ج ‏۱، ص ۴۸۸ و ۴۸۹.

۷- شیخ صدوق، امالی، کمره‏ای، ص ۹۴ و ۹۵.

۸- بروجردی، سید محمد ابراهیم، تفسیر جامع، ج ۱، ص ۳۰۰، انتشارات صدر، تهران، چاپ ششم، ۱۳۶۶ش.

۹- بهبودی، محمد باقر، گزیده کافی، ج ‏۳، ص ۱۳۴و ۱۳۶، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.

۱۰- طباطبائی، محمد حسین، همان، ص ۳۰۱ و ۳۰۲، ح ۳۴۲.

۱۱- همان، ص ۲۹۶، ح ۳۳۶.