مهمانان اقیانوس

بهار در اعماق دریاها

بهار فصل تخم‌ریزی بیشتر موجودات اعماق دریاست. اما سئوالی که برای ”جان کوپلی“، زیست‌شناس دریا به وجود آمده این است که علی‌رغم این‌که موجودات در اعماق دریا نیازی به نور خورشید ندارند، چرا همان روش معمول بین جانداران دیگر را در تخم‌ریزی دارند و در فصل بهار تخم‌ریزی می‌کنند.

وقتی ”چارلز داروین“ برای اولین بار قدم به جزایر گالاپاکوس گذاشت، در هر چند دقیقه پنج نوع جدید از موجودت را کشف کرد. به همین علت آن مقطع، دوره طلائی کشفیات نام گرفت و امروز تقریباً همه زیست‌شناسان آرزوی آن دوران را می‌کنند. اما برای آن دسته از دانشمندان و محققانی که در مورد اعماق دریا مطالعه می‌کنند، هنوز هم دوران طلائی است. در جزایر سرسبز اعماق دریا، حیوانات عجیب از مواد غذائی شیمیائی تغذیه می‌کنند.

زنجیره‌های غذائی در اعماق دریا از فتوسنتز تشکیل نمی‌شوند، بلکه از روش دیگری به نام کموسنتز (شیمی سنتز) ساخته می‌شوند. بنابر همین روش، موجودات اعماق دریا نباید عکس‌العملی به تغییر فصول و یا حوادث ناگوار که سطح زمین را از بین می‌برند، نشان دهند.

”جیمز کامرون“ کارگردان مشهور هالیوود که فیلم مستند ”بیگانگان اعماق دریا“ را در مورد اعماق دریا ساخته است، می‌گوید: ”میلیاردها سال است که مهمانی در اعماق تاریک اقیانوس‌ها ادامه دارد. اگر فردا خورشید نابود شود، موجودات اعماق دریا هیچ تغییری را حس نخواهند کرد و هیچ عکس‌العملی نشان نخواهند داد.“

اما این گمانی بیش نیست؛ امروز گروهی از زیست‌شناسان روابطی خاص بین جزایر اعماق دریا و نور خورشید یافته‌اند. فاصله خورشید با اعماق اقیانوس‌ها بسیار زیاد است. در اعماق این اقیانوس‌ها غذا همیشه برای زندگی وجود دارد، اما با این حال هنوز هم موجودات این نواحی تغییر فصول را حس می‌کنند و به آنها عکس‌العمل نشان می‌دهند.

چرخه‌های سالانه این موجودات نشان می‌دهد که ارتباط جزایر اعماق اقیانوس‌ها با خورشید بیش از هر مکان دیگری است و همین ثابت می‌کند که هیچ جای دنیا از تغییرات جوی و تصادفات سیارک‌ها با زمین در امان نیستند.

در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی، وقتی زیست‌شناسان برای اولین‌بار، بوته‌زارها، کرم‌های دریائی و گستره‌های صدف‌های خوراکی را در اعماق دریا دیدند، هنوز باور نمی‌کردند که بتوان در اعماق دریا، زندگی را یافت. در کتاب‌های درسی آمده است که : ”زندگی در همه‌جا وابسته به نور خورشید است.“

گیاهان از انرژی خورشید استفاده می‌کنند و با عمل فتوسنتز غذا می‌سازند. حیوانات از این گیاهان تغذیه می‌کنند و خودشان نیز خورده می‌شوند. اما نور خورشید در اعماق اقیانوس‌ها بسیار کم است. حتی کمتر از نور خورشید در سیاره نپتون.

بنابراین گمان می‌رود که زندگی در اعماق این آب‌ها، بستگی به غذاهائی که از سطح دریا به ته دریا ریخته می‌شوند، داشته باشد. هرچه به عمق دریا پیش می‌رویم، غذا کمتر می‌شود، چون غذای ریخته شده به دریاها، در راه خورده می‌شود و برای اعماق زیاد چیزی باقی نمی‌ماند.

بنابراین قانون، در عمق دو کیلومتری دریاها نباید غذائی برای زندگی وجود داشته باشد اما زندگی در اعماق آب‌ها، همه این قوانین را شکسته است و این به خاطر وجود هیدروسولفید و متان در آب‌های طغیان کرده است. در اعماق اقیانوس‌ها، میکروب‌ها از انرژی شیمیائی ترکیب هیدرسولفید و متان استفاده می‌کنند و کربن کافی (غیرطبیعی) را به کربن طبیعی تبدیل می‌کنند.

دقیقاً همان‌طور که گیاهان در عمل فتوسنتز با کمک نور خورشید چنین اعمالی را انجام می‌دهند. میکروب‌های کموسنتز، پایه و اساس زنجیره غذائی در اعماق دریاها هستند و گاهی نیز با حیوان هم‌زیستی می‌کنند.

میکروب‌های کموسنتزی، محدود به دریچه‌های فعال خط‌الرأس دریا نمی‌شوند. آنها گاه درسراشیبی‌های قاره‌ای، جاهائی که آب‌های سرد از زمین بیرون می‌آیند نیز، دیده می‌شوند.

تحقیقات درباره زندگی کموسنتزی، تازه آغاز شده است. خط‌الرأس مرکزی اقیانوس حدود ۷۰ هزار کیلومتر اطراف سیاه را تشکیل می‌دهد.

در این مناطق، هنوز هم دریچه‌های آبی ـ حرارتی فراوانی وجود دارند که کشف نشده‌اند و بی‌شک در هر یک از این دریچه‌ها، هزاران موجود زنده از گونه‌های جدید و کشف نشده زندگی می‌کنند. چند ماه پیش، محققان در اعماق اقیانوس قطب شمال، برای اولین‌بار زندگی یافتند و این تازه شروع کار بود.

در سال ۲۰۰۳ میلادی در خلیج مکزیک دریچه‌های سرد جدید دیگری نیز یافت شد. جالب این است که تاکنون بیش از ۶۰۰ نوع موجود جدید در این دریچه‌ها یافت شده‌اند. وقتی زیست‌شناسان شروع به مطالعه روش‌های تولیدمثل این موجودات یافت شده کردند، انتظار نداشتند آنها از روند فصلی در تولیدمثل پیروی کنند.

تعداد زیادی از جانداران اعماق دریا به‌طور فصلی تولیدمثل می‌کنند. تولیدمثل آنها ارتباط نزدیکی به پلانکتون‌های مرده که از گل‌های جلبکی که در هر بهار به عمق دریا ریخته می‌شوند، دارند. پس از مطالعه این دریچه‌ها، ثابت شده است که در اعماق دریا، در همه سال غذای زیادی از روش کموسنتز ساخته می‌شود و موجودات این نواحی همیشه غذا دارند.

در دهه ۱۹۹۰ میلادی وقتی ”سوزان لیزین“ و همکارانش از مؤسسه تحقیقاتی خلیج آکواریوم متوجه شدند که بافت تخمدان‌های خرچنگ‌های اعماق دریا ماهانه تغییر می‌کند، برای اولین‌بار این تصور قوت گرفت که تولیدمثل این جانداران با تغییر فصل رابطه نزدیکی دارد.

پس از این کشف، ”جینا پرویچ“ و همکارانش از دانشگاه دلاور در لس‌آنجلس، در سال ۲۰۰۳ ثابت کردند که خرچنگ‌های نواحی شرقی اقیانوس آرام، در فصل بهار تخم‌ریزی می‌کنند. این کشفیات احتمال وجود رابطه‌ای نزدیک بین زندگی در اعماق اقیانوس‌ها با نور خورشید را زیاد کرده است.

منبع: اینترنت