مرز وسواس و تغذیه سالم کجاست؟

یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی بهداشتی که این روزها به اشکال مختلف، از این و آن می‌شنویم، تغذیه سالم است. مصرف نکردن غذاهای چرب و سرخ شدنی، استفاده از سبزیجات به صورت خام، مصرف …

یکی از مهم‌ترین توصیه‌هایی بهداشتی که این روزها به اشکال مختلف، از این و آن می‌شنویم، تغذیه سالم است. مصرف نکردن غذاهای چرب و سرخ شدنی، استفاده از سبزیجات به صورت خام، مصرف نکردن غذاهای آماده و...، همه توصیه‌های کاملا مهمی ‌هستند که مستقیما با سلامت ما در ارتباط‌اند. اما رعایت این دستورات بهداشتی، تا چه مقدار لازم است؟ آیا مصرف غذاهای سالم، در تمام وعده‌های غذایی، رفتاری سالم است؟....

کریستی راتسل از زمانی که در دبیرستان بود، شروع به تنظیم برنامه غذایی خود براساس جدول هرمی شکل مواد غذایی لازم برای بدن کرد. به تدریج که اطلاعات این دختر اهل ویرجینیای آمریکا از تغذیه سالم بیشتر می‌شد، وی تلاش کرد از مصرف غذاهای آماده اجتناب کند و درنهایت، رو به مواد غذایی ۱۰۰ درصد طبیعی (ارگانیک) آورد. در دانشکده، به خام‌خواری روی آورد و عملا به جز کلم بروکلی پخته نشده، چیز زیادی نمی‌خورد. وزن وی به ۶۷ پوند رسیده بود. کریستی ۲۷ ساله، اکنون، نام یک بیماری را با خود یدک می‌کشد: ارتورکسی؛ نوعی اختلال روانی که با حساسیت و وسواس شدید بیمار نسبت به تغذیه سالم مشخص می‌شود.

با گسترش فهرست غذاهای فرآوری شده، مواجهه پزشکان با بیمارانی مانند کریستی روز به روز بیشتر می‌شود. افرادی که با وسواس شدید، از خوردن هرگونه ماده غذایی که در آن از اسید‌های ترانس، مواد افزودنی، رنگ‌های شیمیایی و یا قند‌های مصنوعی استفاده شده باشد، پرهیز می‌کنند و گاه به گیاه‌خواری یا خام‌خواری روی می‌آورند. مانند سایر اختلالات غذا خوردن، زنان اکثریت بیماران را تشکیل می‌دهند. این افراد حاضرند گرسنه بمانند اما «غذای ناسالم» نخورند. با این وجود زمانی که کریستی به علت کم‌خونی و استئوپنی (کم شدن املاح استخوانی که مقدمه پوکی استخوان است) به پیش پزشک مراجعه کرد، پزشک وی هرگز نام ارتورکسی را نشنیده بود. کریستی به یاد می‌آورد که پزشک به وی توصیه کرده بود که باید تغذیه سالم داشته باشد. این پزشک نمی‌دانست که با بیماری طرف است که تصور می‌کند تعداد غذاهای «سالم» از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی‌کند. بیماری وی در نهایت تحت عنوان آنورکسی یا بی‌اشتهایی عصبی تشخیص داده شد اما گروه‌هایی مانند انجمن اختلالات تغذیه‌ای واشنگتن، معتقدند که این تشخیص اشتباه بوده است. آنها می‌گویند ارتورکسی، بیماری جداگانه‌ای است که باید تحت یک عنوان جداگانه در کتب مرجع روان‌شناسی طبقه‌بندی شود.

مشکلی به نام DSM

DSM، مخفف نام کتابی است که در آن کلیه اختلالات روانی، به همراه علایم و معیارهای تشخیصی آنها طبقه‌بندی شده است. این کتاب، در واقع معیاری برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی توسط تیم‌های روا‌ن‌پزشکی به شمار می‌رود. مهم‌ترین اشکال اختلال ارتورکسی آن است که محققان و انجمن‌های روان‌پزشکی هنوز این عارضه را به عنوان یک بیماری جداگانه نپذیرفته‌اند. چندی قبل، پیش‌نویس جدیدترین نسخه DSM، موسوم به DSM ۵ به صورت آنلاین منتشر شد و با وجود تلاش گروه‌هایی مانند انجمن اختلالات تغذیه‌ای واشنگتن، نام ارتورکسی در آن به چشم نمی‌خورد. اگر نام یک اختلال روانی در DSM ثبت نشده باشد، مجاب کردن شرکت‌های بیمه‌ای برای پرداخت هزینه‌های آن، تقریبا غیرممکن است. به دلیلی مشابه، برای تحقیق روی چنین اختلالی، بودجه دولتی نیز تعلق نمی‌گیرد.

آنورکسی یا ارتورکسی؟

بعضی پزشکان معتقدند که وجود یک تشخیص جداگانه برای این‌گونه بیماری‌ها ضرورتی ندارد. به نظر این پزشکان، تنها نتیجه چنین اقدامی، زدن یک برچسب جدید به بیماران و محروم کردن آنها از خدمات بیمه‌ای است. در مقابل، کسانی مثل کاتلین مک دونالد معتقدند که دانسته‌های بیشتر درباره این اختلال می‌تواند روش‌های جدید و بهتری را برای درمان این بیماری نشان دهد. کریستی، پس از مراجعه به سه موسسه مختلف، درنهایت تحت درمان‌های رفتاری قرار گرفت و موفق شد تا حدودی عادات غذایی خود را تغییر دهد. او اکنون با مردی ازدواج کرده است که یک دختر ۹ ساله دارد. کریستی امیدوار است که بتواند الگوی تغذیه‌ای خوبی برای فرزند خوانده جدیدش باشد. او با خنده می‌گوید: «گاهی اوقات، خوردن کمی ‌چیپس، ایرادی ندارد.»

دکتر روزبه بخیت