وقتی RAW حرف اول را می زند

ممکن است عده ای هنگام کار کردن با دوربین عکاسی خود متوجه گزینه ای ناآشنا شده باشند گزینه ای که شاید قابلیت های فراوانی را به کاربر ارائه می دهد و دریچه تازه ای را به روی او می گشاید

ممکن است عده‌ای هنگام کار‌کردن با دوربین عکاسی خود متوجه گزینه‌ای ناآشنا شده باشند. گزینه‌ای که شاید قابلیت‌های فراوانی را به کاربر ارائه می‌دهد و دریچه تازه‌ای را به روی او می‌گشاید. در بین همه عکاسان RAW نامی آشناست، ولی این حالت در بین بسیاری از کاربران دوربین‌های عکاسی ناشناخته است. RAW یک حالت است و در حقیقت این یک اصطلاح غلط بوده که از آن به عنوان یک فرمت یاد می‌کنند. هر شرکت دوربین سازی، استاندارد و فرمت خاصی را برای این حالت از عکسبرداری در نظر گرفته است. بهتر است به جای مقدمه چینی سراغ اصل مطلب برویم و با این حالت بیشتر آشنا شویم.

برای درک بهتر مطلب ابتدا باید سفری به دنیای حسگرها داشته باشیم و با کارکرد آنها کمی آشنا شویم. در تمام دوربین‌های عکاسی دیجیتال از قطعه‌ای کوچک، اما بسیار حیاتی به نام حسگر استفاده می‌شود. در گذشته‌ای نه چندان دور قبل از عرضه دوربین‌های دیجیتال به بازار، این وظیفه به عهده فیلم یا همان نگاتیو‌های عکاسی بود. در واقع حسگر دوربین‌های دیجیتال از سلول‌هایی تشکیل شده که نسبت به نور حساس است و هرقدر تعداد این سلول‌ها بیشتر باشد دقت دوربین نیز بیشتر خواهد بود. طبیعی است که حسگر بزرگ‌تر، سلول‌های بیشتری را در خود جای می‌دهد و سبب افزایش کیفیت عکس‌ها می‌شود. البته نباید این موضوع را هم از قلم بیندازیم که کیفیت ساخت حسگر هم بسیار مهم است و در کیفیت عکس‌ها تاثیر بسیار چشمگیری خواهد گذاشت. در حقیقت وظیفه این سلول‌ها این است که مقدار نور دریافت شده را به صورت اطلاعات در بیاورند و ذخیره کنند.

برای تشخیص رنگ توسط این سلول‌ها روی هریک از آنها یک فیلتر رنگی تعبیه شده است. ۲۵ درصد این فیلتر‌ها قرمز، ۲۵ درصد دیگر آبی و ۵۰ درصد باقیمانده، رنگ سبز را به خود اختصاص داده‌اند. نحوه قرارگیری این فیلتر‌ها در هر دوربین از یک الگوریتم خاص پیروی می‌کند. ممکن است برای عده‌ای این سوال به وجود آمده باشد که چرا درصد فیلتر رنگ سبز از دو فیلتر دیگر بیشتر است؟ نکته اینجاست که چشم ما نسبت به رنگ سبز حساس‌تر است و این رنگ را بهتر تشخیص می‌دهد.

همان‌طور که مشخص است هر فیلتر در مکان مشخصی از حسگر واقع شده و ممکن است نقطه‌ای از تصویر روی حسگر قرار بگیرد که از لحاظ رنگ هیچ ارتباطی با فیلتر تعبیه شده در آن قسمت نداشته باشد. به همین دلیل ابتدا فایل خام سیاه و سفید توسط حسگر شامل اطلاعات مربوط به نور و اطلاعات مربوط به رنگ ذخیره می‌شود و سپس توسط نرم‌افزار، مورد پردازش قرار می‌گیرد. نرم‌افزاری که در دوربین به کار رفته است اطلاعات مربوط به هر سلول و سلول‌های اطراف آن را تحلیل می‌کند تا بتواند به رنگ اصلی دست یابد.

موضوع مهم دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد تراز نورسفید است. یکی از تفاوت‌های عمده چشم ما با دوربین‌های عکاسی این موضوع که چشم ما می‌تواند به صورت خودکار، تراز نورسفید را با دقتی بسیار بالا تنظیم کند، اما دوربین‌های عکاسی از انجام چنین کاری با این دقت عاجز است. در گذشته برای حل چنین موضوعی از نگاتیو‌های خاص در شرایط نوری متفاوت استفاده می‌شد. با وارد شدن دوربین‌ها به عرصه دیجیتال این مشکل توسط نرم‌افزار درونی دوربین‌های عکاسی تا حدودی برطرف شد و یکی دیگر از فاکتورهایی که توسط نرم‌افزار دوربین روی فایل‌های خام تصاویر پیاده می‌شود، تراز نورسفید است. نرم‌افزار دوربین، فعالیت‌های دیگری همچون تنظیم روشنایی و کنتراست، کاهش نویز، شفاف‌سازی تصاویر و فشرده‌سازی آنها به فرمت JPEG را روی تصاویر پیاده می‌کند.

اما هنگامی که تنظیمات دوربین روی حالت RAW قرار می‌گیرد، حسگر، تصاویر خام را ذخیره می‌کند. درحقیقت این امکان به کاربر داده می‌شود تا عمل تنظیم نور و کنتراست، خطی‌سازی و شفاف‌کردن تصاویر را خود، در رایانه شخصی انجام دهد و فرمت فایل خروجی را نیز خود تعیین کند. هنگامی که نرم‌افزار دوربین این عمل را انجام می‌دهد، تصویر دریافت شده توسط حسگر را به وسیله پردازشگر خود فشرده می‌کند و همین امر سبب می‌شود حجم عکس کاهش پیدا کند و از کیفیت آن کاسته شود.

یکی از ویژگی‌هایی که باعث گرایش عکاسان حرفه‌ای به سمت عکاسی با حالت RAW شده است این بوده که نرم‌افزار دوربین عمل فشرده‌سازی را به وسیله فرمت JPEG هشت بیتی انجام می‌دهد. این عکس‌ها شامل سه کانال رنگی قرمز، سبز و آبی است و فایل هشت بیتی در هریک از این کانال‌ها شامل دو به توان هشت یا ۲۵۶ طیف رنگی است، اما در حالت RAW این طیف رنگی ۱۲ یا ۱۴ بیتی است(یعنی ۴۰۹۶ یا ۱۶۳۸۴ طیف رنگی را شامل می‌شود) و همین امر سبب می‌شود کیفیت رنگ‌ها بشدت افزایش پیدا کند.

از دیگر ویژگی‌های مثبت حالت RAW فراهم آوردن امکان تنظیم تراز نورسفید (White Balance) در رایانه توسط کاربر است. هنگام عکسبرداری با فرمت JPEG، باید White Balance را با توجه به شرایط نوری محیط تنظیم کرد؛ در غیر این‌صورت نمی‌توان تغییر زیادی در رنگ عکس داد، اما هنگامی که تصاویر با حالت RAW ذخیره می‌شوند کاربر می‌تواند در رایانه، White Balance را به دلخواه و حتی برحسب درجه کلوین تغییر دهد و به رنگ مطلوب خود دست پیدا کند. این‌گونه سوژه عکس خود را از دست نخواهد داد و با بالاترین کیفیت تصاویر را شکار خواهد کرد.

طبیعی است هنگامی که کاربر به صندلی خود تکیه داده و تغییرات مورد نظرش را روی عکس پیاده می‌کند، تسلط و تمرکزش بسیار بیشتر از زمانی است که با عجله دوربین عکاسی را تنظیم می‌کند. البته در این میان نباید این نکته را فراموش کنیم که توانایی نرم‌افزاری رایانه و پردازنده آن بسیار بیشتر از یک دوربین عکاسی است و همین امر سبب می‌شود کاربر به تصویری با کیفیت بالاتر دست پیدا کند.

علاوه بر تمام این امکانات کاربر می‌تواند در حالت RAW کنتراست و روشنایی تصاویر را به وسیله رایانه خود تعیین کند. هنگامی که کاربر با فرمت JPEG عکس می‌گیرد این تنظیمات توسط دوربین روی عکس اعمال می‌شود ممکن است این سوال ذهن عده‌ای را درگیر خود کند که با نرم‌افزار فتوشاپ نیز می‌توان کنتراست و روشنایی تصاویر را تغییر داد؟ در حالت RAW کاربر می‌تواند درجات بیشتری از روشنایی و کنتراست را روی عکس اعمال کند بدون این‌که از کیفیت تصاویر کاسته شود.

آخرین مزیتی که در حالت RAW می‌توان به طور بارز به آن اشاره کرد، کاهش نویز و شفاف‌سازی توسط خود کاربر است. هنگامی که یک عکاس، عکس‌های خود را به صورت JPEG ذخیره می‌کند عمل کاهش نویز و شفاف‌سازی توسط خود دوربین روی تصاویر اعمال می‌شود. هنگامی که کاربر خود سکان اعمال کاهش نویز و شفاف‌سازی را به دست می‌گیرد، می‌تواند تعیین کند که این عمل در چه زمان به چه میزان انجام شود.

اما با وجود تمام این مزیت‌ها، حالت RAW ایرادهایی هم دارد. برای مثال هنگامی که شما در حال عکاسی با این حالت هستید، ممکن است ناگهان با این پیغام از سوی دوربین مواجه شوید که «حافظه دوربین پر شده است» چون در این حالت عمل فشرده‌سازی روی تصاویر اعمال نمی‌شود و دوربین، تصاویر را با حجمی چند برابر حجم فایل JPEG ذخیره می‌کند. علاوه بر این در بسیاری از مواقع به ثبت تصاویر آن هم با چنین کیفیت بالایی نیازی نیست. همچنین تنظیم عکس‌ها در رایانه در صورتی که تعداد آن زیاد باشد به حوصله‌ای فولادی نیاز دارد.

در آخر بهتر است به این نکته اشاره کنیم که Adobe Photoshop بهترین نرم‌افزاری است که می‌تواند ویرایش عکس‌ها را در حالت خام انجام دهد.

علی آزاد