کرم آسکاریس

آسکاریس یکی از کرم‌های روده‌ای است که به صورت انگل در روده انسان زندگی می‌کند. این کرم که طول آن گاه به بیش از ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد، در مناطقی شایع است که دفع مدفوع، بهداشتی نیست …

آسکاریس یکی از کرم‌های روده‌ای است که به صورت انگل در روده انسان زندگی می‌کند. این کرم که طول آن گاه به بیش از ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد، در مناطقی شایع است که دفع مدفوع، بهداشتی نیست یا از کود انسانی برای تقویت خاک استفاده می‌شود. در سال‌هایی نه‌چندان دور که در بسیاری از نقاط ایران مردم از توالت بهداشتی استفاده نمی‌کردند این بیماری شیوع زیادی داشت. اکنون در کشورهایی با سطح بهداشتی پایین شایع است.

آسکاریس بالغ در روده تخمگذاری می‌کند و تخم‌هایش از طریق مدفوع دفع می‌شود. اکنون اگر مدفوع به هر طریقی، سبزیجات یا سایر خوراکی‌ها را آلوده کند، تخم‌های آسکاریس توسط افراد دیگر خورده می‌شود و در آنها ایجاد بیماری می‌کند. به این ترتیب مشخص است که آسکاریس بر خلاف بسیاری از بیماری‌های انگلی دیگر، مستقیم از انسان به انسان منتقل می‌شود و نیاز به جاندار واسط ندارد.

پس از ورود تخم آسکاریس به دستگاه گوارش، تخم جوانه زده و لارو کوچکی از آن خارج می‌شود. این لارو دیواره روده را سوراخ کرده و وارد گردش خون می‌شود و از آن به ریه‌ها رسیده و وارد فضای آلوئولی می‌شود؛ به این ترتیب لارو قسمتی از زندگی را در ریه‌ها سپری می‌کند، سپس از آلوئول‌ها به مجاری ریوی می‌رود و از آنجا مجددا بلعیده شده و در روده به کرم بالغ تبدیل می‌شود. آسکاریس در مجموع ۲ فرم علائم ایجاد می‌کند. یک فرم علائم گوارشی که به خاطر حضور کرم بالغ در روده ایجاد می‌شود. علائم گوارشی در بالغین که تعداد کرم کمی ‌دارند خیلی ناچیز است و فرد متوجه نمی‌شود؛ ولی وجود کرم در بچه‌ها معمولا با شکم درد همراه است. گاهی هم کرم آسکاریس وارد مجاری صفراوی می‌شود و می‌تواند بیماری‌ای شبیه سنگ کیسه صفرا ایجاد کند. فرم دوم علائم بیماری مربوط به ریه‌هاست. به خاطر این که قسمتی از زندگی آسکاریس در ریه‌هاست. در این دوره بیمار دچار سرفه و گاهی تنگی نفس می‌شود.

اگر مشکوک به آسکاریس شویم، می‌توانیم با آزمایش مدفوع و دیدن تخم‌های آسکاریس که شکل خاصی دارند بیماری را تشخیص دهیم. گاهی نیز خود کرم آسکاریس در مدفوع دفع می‌شود که به خاطر رنگ خاکستری کمرنگ و اندازه بسیار بزرگ آن مشخص است.

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است، از آنجا که اکنون در بیشتر نقاط ایران مدفوع به صورت بهداشتی دفع می‌شود و در محیط رها نمی‌شود، بیماری‌هایی مثل آسکاریس بسیار کم شده‌اند و اگر فردی آلوده شود پزشکان کمتر به این بیماری فکر می‌کنند. از طرفی گاه در برخی نقاط که محصولات کشاورزی بخصوص سبزیجات تهیه می‌شوند، ممکن است آلودگی با مدفوع به طور ناخواسته ایجاد شود و ایجاد بیماری آسکاریس کند.

درمان آسکاریس چندان سخت نیست. خوردن ۵ قرص مبندازول یکجا یا قرص آلبندازول می‌تواند بیمار را کاملا درمان کند.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی