کم فروشان توجه کنند

این سوره دویست و بیست و هفت آیه دارد, عدد کلمات آن هزار و دویست و نود و هفت و عدد حروف آن پنج هزار و پانصد و چهل و دو میباشد که در مکّه نازل شده و بعد از سوره ی بقره, دارای بیشترین آیات است

این سوره دویست و بیست و هفت آیه دارد، عدد کلمات آن هزار و دویست و نود و هفت و عدد حروف آن پنج هزار و پانصد و چهل و دو میباشد که در مکّه نازل شده و بعد از سوره‏ی بقره، دارای بیشترین آیات است. این سوره به خاطر ستایش از شاعران مؤمن و مذمّتِ شاعران بیهوده‏گوی، که در چهار آیه‏ی آخر آن آمده، «شعراء» نامیده شده و نام دیگر آن «طسم» است.

سرگذشت پیامبرانی همچون حضرت موسی، ابراهیم، نوح، لوط، صالح، هود و شعیب (علیهم السلام)، و برخوردهای لجوجانه‏ی مردم با آنان در این سوره آمده است و در پایان هر داستان می‏فرماید: «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً وَ ما کانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنِینَ وَ إِنَّ رَبَّکَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الرَّحِیمُ» لذا این آیه هشت بار تکرار شده تا مایه‏ی دلداری پیامبر اسلام باشد و به او بگوید از لجاجت مردم مکّه دلهره نداشته باش، زیرا همه‏ی انبیا گرفتار چنین مردمی بوده‏اند.

آری تاریخ، بهترین وسیله برای تقویت روحیّه مؤمنین، بالا رفتن بصیرت و سعه‏ی صدر و آینده‏نگری در برابر تهدید دشمنان است. لذا رهبران جامعه باید از تاریخ جامعه آگاه باشند.

● محتوای سوره شعراء

لحن آیات این سوره نیز با دیگر سوره‏های مکی کاملا هماهنگ است، و می‏دانیم در سوره‏های مکی که در آغاز دعوت اسلام نازل گردید بیشتر روی اصول اعتقادی، توحید و معاد و دعوت پیامبران خدا و اهمیت قرآن تکیه می‏شد، و تقریبا تمام بحثهای سوره شعراء پیرامون همین مسائل دور می‏زند.

در حقیقت می‏توان محتوای این سوره را در چند بخش خلاصه کرد:

بخش اول طلیعه سوره است که از حروف مقطعه، و سپس عظمت مقام قرآن و تسلی خاطر پیامبر (صلی الله علیه و آله) در برابر پافشاری و خیره سری مشرکان و اشاره‏ای به بعضی از نشانه‏های توحید و صفات خدا سخن می‏گوید.

بخش دوم فرازهایی از سرگذشت هفت پیامبر بزرگ و مبارزات آنها را با قومشان، و لجاجتها و خیره‏سریهای آنان را در برابر این پیامبران بازگو می‏کند، که بعضی مانند داستان موسی و فرعون مشروحتر، و بعضی دیگر مانند سرگذشت ابراهیم و نوح و هود و صالح و لوط و شعیب کوتاهتر است.

مخصوصا در این بخش، اشاره به منطق ضعیف و تعصب آمیز مشرکان در هر عصر و زمان در برابر پیامبران الهی شده است که شباهت زیادی با منطق مشرکان عصر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) داشته و این مایه تسلی خاطر برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و مؤمنان اندک نخستین بود که بدانند تاریخ از این گونه افراد و منطقها بسیار به خاطر دارد و ضعف به خود راه ندهند.

حقّ پیمانه را ادا کنید و از کم فروشان نباشید. و با ترازوی درست بسنجید. و اجناس مردم را کم ندهید و در زمین به فساد و تبهکاری نکوشیدو نیز مخصوصا روی عذاب دردناک این اقوام و بلاهای وحشتناکی که بر آنها فرود آمد تکیه شده است که خود تهدید مؤثری برای مخالفان پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در آن شرائط است.

بخش سوم که در حقیقت جنبه نتیجه‏گیری از بخشهای گذشته دارد پیرامون پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و عظمت قرآن و تکذیب مشرکان و دستوراتی به آن حضرت در زمینه روش دعوت، و چگونگی برخورد با مؤمنان سخن می‏گوید، و سوره را با بشارت به مؤمنان صالح و تهدید شدید ستمگران پایان می‏دهد.

● فضیلت سوره شعراء

در حدیثی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) در اهمیت تلاوت این سوره چنین می‏خوانیم:

«من قرء سورة شعراء کان له من الاجر عشر حسنات، بعدد کل من صدق بنوح و کذب به و هود و شعیب و صالح و ابراهیم، و بعدد کل من کذب بعیسی و صدق بمحمد(صلی الله علیه و آله)»: " کسی که سوره شعرا را بخواند به عدد هر کسی که نوح و هود و صالح و ابراهیم را تصدیق و یا تکذیب کرده است و به عدد تمام کسانی که تکذیب عیسی و تصدیق محمد (صلی الله علیه و آله) کرده‏اند، ده حسنه برای او خواهد بود." (مجمع البیان)

ناگفته روشن است که این همه اجر و پاداش تنها برای تلاوت منهای اندیشه و عمل نیست، بلکه قرائن متعددی در روایات فضائل سوره‏ها است که نشان می‏دهد منظور تلاوتی است که مقدمه تفکر و سپس اراده و عمل باشد.

اتفاقا تعبیری که در حدیث فوق آمده نیز مؤید همین مطلب است، زیرا استحقاق حسنات به تعداد تصدیق کنندگان و تکذیب کنندگان انبیاء بخاطر قرار گرفتن در خط تصدیق کنندگان و بیگانگی با خط تکذیب کنندگان است.

در ثواب الاعمال، ابن بابویه از ابی بصیر از حضرت صادق (علیه السّلام) روایت نمود: «قال من قرء سورة الطّواسین الثّلث فی لیلة الجمعة کان من اولیاء اللّه و فی جواره و کنّفه و لم یصبه فی الدّنیا بؤس ابدا و أعطی فی الاخرة من الجنّة حتّی یرضی و فوق رضاه و زوّجه اللّه مائة زوجة من الحور العین‏»

هر که «طس» های سه‏گانه را در شب جمعه بخواند، از اولیاء خدا و در جوار اوست (و خدا او را در جنة العدن که در وسط بهشت است با انبیاء و رسل و اوصیاء راشدین، قرار میدهد) و هرگز در دنیا پریشانی نمی‏بیند و در آخرت اجر او بهشت است تا خشنود شود و خداوند صد حور العین به تزویج او در می‏آورد.

» در روایات آمده است: کسانی که عیب جنس خود را به مشتری نگویند، فرشتگان، آنان را لعنت می‏کنند و کسانی که با مکر و حیله دیگران را فریب دهند، بدترین مردم هستندکم فروشی ممنوع!

أَوْفُوا الْکَیْلَ وَ لا تَکُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ (شعراء -۱۸۱) وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِیمِ (شعراء -۱۸۲) وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ (شعراء -۱۸۳)

حقّ پیمانه را ادا کنید و از کم فروشان نباشید. و با ترازوی درست بسنجید. و اجناس مردم را کم ندهید و در زمین به فساد و تبهکاری نکوشید.

● نکته‏ها:

در این آیات دو امر و دو نهی مشاهده می‏کنیم که مکمّل یکدیگرند. «أَوْفُوا وَ لا تَکُونُوا» و «زِنُوا لا تَبْخَسُوا» در روایات آمده است: کسانی که عیب جنس خود را به مشتری نگویند، فرشتگان، آنان را لعنت می‏کنند و کسانی که با مکر و حیله دیگران را فریب دهند، بدترین مردم هستند.(غرر الحکم )

کم فروشی، یکی از منکرات بزرگ اقتصادی است که همه‏ی آفات لقمه‏ی حرام را به دنبال دارد. کم فروشی، تنها در داد و ستد نیست، بلکه ممکن است افرادی در تدریس و طبابت و نظارت و مهندسی و شئون دیگر زندگی نیز کم فروشی کنند و چنان که باید حقّ دیگران را ادا نکنند.

● پیام‏های آیه:

۱) پیمانه و ترازو، سابقه و تاریخی بس طولانی دارد. «أَوْفُوا الْکَیْلَ»

۲) کم فروشی، حرام و مراعات حقّ الناس واجب است. «أَوْفُوا الْکَیْلَ» ...

۳) انبیا، بر سلامت نظام اقتصادی جامعه نظارت داشتند. «أَوْفُوا الْکَیْلَ»

۴) ادیان آسمانی بر عدالت اجتماعی و اقتصادی تأکید دارند. «أَوْفُوا وَ زِنُوا»

۵) میزان سنجش در هر امری باید عادلانه و درست باشد. «بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِیمِ»

۶) مراعات حقوق همه‏ی انسان‏ها لازم است، نه تنها مؤمنین. «لا تَبْخَسُوا النَّاسَ»

۷) کم‏فروشی، در هر چیزی ممنوع است و مخصوص پیمانه و ترازو نیست. «لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ»

۸) کم‏فروشی، نوعی فساد است و کسانی که به جامعه ضربه‏ی اقتصادی می‏زنند مفسد فی الارض هستند. زیرا نابسامانی‏های اقتصادی، سرچشمه‏ی از هم پاشیدگی نظام اجتماعی است. «لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ»

۹) شناخت انحرافات موجود در جامعه، گام اوّل در اصلاح جامعه است.

آمنه اسفندیاری

منابع:

۱- تفسیر نور ج ۸

۲- تفسیر نمونه ج ۱۵

۳- تفسیر اثنی عشری ج ۹

۴- ترجمه تفسیر مجمع البیان ج ۱۸

۵- غرر الحکم