با بچه های خوابگرد چه کنیم

بسیاری از پدر و مادرها درباره خوابگردی کودک چیز زیادی نمی دانند و هنگام روبروشدن با آن دچار ترس و اضطراب می شوند در حالی که خوابگردی آنقدرها هم مشکل جدی ای نیست اما واقعا اطلاعات ما از این موضوع چقدر است

بسیاری از پدر و مادرها درباره خوابگردی کودک چیز زیادی نمی‌دانند و هنگام روبروشدن با آن دچار ترس و اضطراب می‌شوند در حالی که خوابگردی آنقدرها هم مشکل جدی‌ای نیست اما واقعا اطلاعات ما از این موضوع چقدر است؟ اگر چنین کودکی داریم چگونه باید با او برخورد کنیم؟ برای اینکه در مورد این مشکل کودکانه که باعث نگرانی والدین می‌شود بیشتر بدانیم...

پای صحبت دکتر میترا حکیم‌شوشتری، فوق‌تخصص روان‌پزشکی اطفال و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران نشستیم.

▪ خانم دکتر! خوابگردی در کودکان به چه معناست؟

- خوابگردی رفتارهای حرکتی‌ و پیچیده‌ای است که هنگام خواب و به صورت تقریبا هماهنگ اتفاق می‌افتد. این اختلال در مرحله خواب عمیق یعنی در ثلث اول شب، رخ می‌دهد. کودک ابتدا در رختخواب می‌نشیند و سپس شروع به راه رفتن می‌کند. راه‌رفتن در خواب کاملا ناآگاهانه است و پس از اتمام آن بچه چیزی به‌خاطر نمی‌آورد. علاوه بر راه‌رفتن، حرکات دیگری مانند لباس‌پوشیدن، توالت‌رفتن، حمام‌رفتن، بازکردن در و خارج‌شدن از منزل، جیغ‌کشیدن و صحبت هم دیده می‌شود.

▪ این اختلال در چه سنی بیشتر شایع است؟

- معمولا در سن ۴ تا ۸ سالگی شروع می‌شود و حدود ۱۲ سالگی به حداکثر می‌رسد. بعد از آن به‌تدریج کاهش می‌یابد و تقریبا در نوجوانی از بین می‌رود. خوابگردی بین کودکان و خردسالان شایع است و اصلا نگران‌‌کننده نیست. در برخی موارد تا دوران نوجوانی هم ادامه می‌یابد. ۱۵ درصد کودکان کم?و?بیش راه‌رفتن در خواب را تجربه می‌کنند و پسرها بیشتر از دخترها به این اختلال دچار می‌شوند.

▪ دلایل خوابگردی کودکان چیست؟

- خوابگردی اختلال نادری نیست و ژنتیک و توارث می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد، مثلا اگر یک نفر در خانواده (بستگان درجه اول) به اختلال خوابگردی دچار باشد، احتمالا این مشکل را در سایر اعضا نیز می‌بینیم. البته یک ناهنجاری عصبی کوچک هم می‌تواند زمینه‌ساز بروز این اختلال باشد و عوامل روان‌شناختی هم در آن دخالت دارند. بچه‌هایی که مضطرب هستند، ممکن است در خواب راه بروند ولی خود استرس باعث شروع آن نمی‌شود. خستگی و محرومیت طولانی از خواب، خوابگردی را تشدید می‌کند ولی تاکنون از نظر علمی علت خاصی برای این اختلال پیدا نشده است.

▪ آیا به خوابگردی باید به شکل یک مشکل جدی نگاه کنیم و به درمان نیاز دارد؟

- اولین قدم برای درمان این است که به پدر و مادر اطمینان دهیم خوابگردی یک بیماری نیست و خودبه‌خود و با بالاتررفتن سن کودک از بین می‌رود. درمان دارویی هم نیاز نیست مگر در مواقعی که راه‌رفتن کودک در خواب باعث آشفتگی در خانواده شود و آرامش دیگران به هم بخورد. در این صورت برای درمان از داروهایی استفاده می‌کنیم تا امواج آهسته خواب را کاهش دهند.

▪ چه روش‌هایی برای کاهش خوابگردی کودک پیشنهاد می‌کنید؟

- برای کاهش اختلال خوابگردی باید بهداشت خواب کودک را رعایت و به این نکات توجه کنید:

۱) کودک را عادت دهید ساعت خاصی از شب بخوابد و برنامه خواب و بیداری منظمی برایش در نظر بگیرید.

۲) هنگام عصر اجازه فعالیت‌های تحریک‌آمیز به کودکتان ندهید؛ عوامل محرک می‌تواند دیدن یک فیلم مهیج یا ترسناک باشد.

۳) شب‌هنگام با کودکتان بازی‌های فیزیکی انجام ندهید. مثلا اگر پدری ساعت ۱۱ شب به خانه بر‌گردد و با فرزندش کشتی بگیرد، هیجان زیادی در او ایجاد می‌کند و ممکن است کودک تا ۲ بعد از نیمه شب هم به خواب نرود.

۴) اگر احساس می‌کنید کودکتان بدخواب است، استحمام با آب گرم و ماساژدادن به او کمک می‌کند تا خواب بهتری داشته باشد.

۵) برایش قصه بگویید یا داستان بخوانید. این کار به آرامش او کمک می‌کند.

۶) موادغذایی خوراکی محرک مثل قهوه، شکلات، چای یا هر نوع نوشیدنی کافئین‌دار به کودک ندهید.

۷) با موسیقی‌های آرام‌بخش و ملایم موقع خواب به کودکتان آرامش دهید.

▪ چگونه می‌توان از آسیب‌دیدن کودک خوابگرد هنگام شب و در تاریکی جلوگیری کرد؟

۱) هنگامی که کودکتان در حال راه‌رفتن است به هیچ‌وجه بیدارش نکنید فقط به آرامی کمک کنید تا دوباره سرجایش برگردد.

۲) بیشتر کودکان همان اطراف تخت خود حرکت می‌کنند ولی گاهی به سمت در می‌روند و حتی از اتاق و خانه خارج می‌شوند. برای پیشگیری از این اتفاق حتما در اصلی و پنجره‌ها را قفل کنید (قفلی که بالاتر از دسترس کودک باشد).

۳) برای او تختی با ارتفاع کوتاه تهیه کنید زیرا اگر کودک روی تخت بلند خوابیده باشد، با شروع خوابگردی از تخت سقوط می‌کند و آسیب می‌بیند.

۴) وسایل شکستنی یا تیز را از اطراف تخت کودک دور کنید. موانع را نیز از سر راهش بردارید تا هنگام راه‌رفتن در خواب به آنها برخورد نکند.