۹۹ درصد واردات, یک درصد صادرات

در ایران این روش برعکس بوده یعنی ابتدا مناطق آزاد را ایجاد کردیم و باقی اقدامات را رها کردیم در حال حاضر مناطق آزاد به شدت دچار رکودند, زیرا زیرساخت های لازم در این مناطق ایجاد نشده است و همین امر سبب شد تا به هدف اصلی که کمک به توسعه صادرات کشور در جهت افزایش تولید ناخالص ملی, افزایش تولید و ایجاد اشتغال و بهره وری نیروی کار بود نرسیم

مناطق آزاد در جهت اهداف ملی شکل می‌گیرند. دولت‌ها باید ابتدا زیرساخت‌ها و تأسیسات زیربنائی و روبنائی مناطق آزاد را ایجاد کنند، سپس با فراخوان از بخش خصوصی و نیز صدور قوانین و مقررات ساده و متفاوت با سرزمین اصلی و بدون بوروکراسی پیچیده، در جهت توسعه صادرات و تولید بیشتر گام بردارند.

متأسفانه در ایران این روش برعکس بوده یعنی ابتدا مناطق آزاد را ایجاد کردیم و باقی اقدامات را رها کردیم. در حال حاضر مناطق آزاد به شدت دچار رکودند، زیرا زیرساخت‌های لازم در این مناطق ایجاد نشده است و همین امر سبب شد تا به هدف اصلی که کمک به توسعه صادرات کشور در جهت افزایش تولید ناخالص ملی، افزایش تولید و ایجاد اشتغال و بهره‌وری نیروی کار بود نرسیم.

با توجه به ویژگی استراتژیکی و ژئوپلیتیکی مناطق آزاد در دنیا، باید تلاش کرد تا زیرساخت‌های لازم در این مناطق ایجاد شوند. متأسفانه نتوانستیم از این پتانسیل بالقوه به‌نحو احسن استفاده کنیم.

● علت عدم توسعه

علت عدم توسعه در مناطق آزاد به ۲ عامل باز می‌گردد:

۱) وجود قواینن متناقص و عدم اجراء قوانین موجود در مناطق آزاد و تداخل قوانین مناطق آزاد با سرزمین اصلی

۲) عدم در نظر گرفتن اعتبارات لازم برای ایجاد زیرساخت‌های زیربنائی و روبنائی در این مناطق

مسئله دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که هنوز بخش خصوصی به‌عنوان یک بخش مورد مولد و نیاز دولت و حاکمیت احساس نشده است. این تصور وجود دارد که بخش خصوصی از دولت جداست و نباید حمایت و پشتیبانی شود. در حالی‌که این دیدگاه اشتباه است. بخش خصوصی باید یک بخش خصوصی مولد باشد. یعنی در کنارش ده‌ها بخش دیگر فعال شود و در نهایت سرمایه‌گذاری رشد پیدا کند.

سرمایه‌گذاری ۲ نوع است. مستقیم و غیرمستقیم

در این میان سرمایه‌گذاری خارجی مهم‌ترین اصل توسعه در کشور است. مهم‌ترین منبع درآمد کشور از منابع نفتی و به‌صورت ارزی حاصل می‌شود. اگر ما با شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذاری مشترک انجام دهیم، می‌توانیم در جهت ایجاد زیرساخت‌ها و کمک به بخش خصوصی فعال‌تر عمل کنیم. اگر بخواهیم منابع نفت را در داخل کشور هزینه کنیم با تورم نقدینگی روبه‌رو خواهیم شد. بنابراین باید نگاه به بخش خصوصی، نگاهی کارشناسانه باشد. بخش خصوصی نیاز به حمایت دارد سرمایه‌گذار برای سرمایه‌گذاری نیازمند سود است. دولت باید به‌عنوان حاکمیت این شرایط را برای سرمایه‌گذاران تضمین کند. بخش خصوصی خواستار حذف بوروکراسی، تسهیلات ارزان‌قیمت، ایجاد زیرساخت‌ها و دسترسی آسان به بازارهای جهانی با کمک دیپلماسی است. طبق مطالعات صورت گرفته از ۱۰۰ درصد صادرات که وظیفه مناطق آزاد بوده است، ۹۹ درصد واردات بوده است و در این میان صادرات تنها یک درصد سهم را به‌خود اختصاص داده است.

باید ابتدا زیرساخت‌ها آماده شود، تولید داخلی حمایت شود، موانع برطرف شود تا با ایجاد پایگاه‌هائی در مناطق آزاد به صادرات کشور کمک شود. هنگامی‌که دسترسی به بازارهای منطقه وجود ندارد چگونه می‌توانیم با اقتصاد جهانی تعامل داشته باشیم. دولت باید به‌عنوان بخش حاکمیت این موانع را برطرف کند.

● پیشنهادها

▪ ایجاد ردیف بودجه مناسب برای ایجاد زیرساخت‌ها در مناطق آزاد

▪ بازنگری در قوانین مناطق آزاد در جهت رفع تناقضات و شفافیت تضمینی

▪ استفاده از حساب ذخیره ارزی برای توسعه مناطق آزاد

▪ ایجاد فضای آرام برای سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در کشور

▪ اگر این موارد انجام شود آینده روشنی پیش روی مناطق آزاد خواهد بود، زیرا می‌توانند رشد تولید ناخالص ملی و درآمدهای دولتی را افزایش داده و اشتغال را نیز افزایش دهند.

▪ مناطق آزاد پیش از پیوستن به سازمان تجارت جهانی می‌توانند تمرینی برای پیوستن به WTO باشند.

پیمان فروزش، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی