اینجا همه از سایه فراری اند

برنزه شدن به ویژه برای دخترانی که قرار است در تابستان ازدواج کنند بسیار متداول و تبدیل به مد شده است

عقربه‌های ساعت یک بعدازظهر یکی از روزهای تعطیل مردادماه را نشان می‌دهد. خیابان‌ها، رستوران‌ها، پارک‌ها و... خلوت است. کسی تمایل ندارد در آن ساعت گرم روز از خانه خارج شود. ترجیح می‌دهند در منازل‌شان دور از آفتاب، مقابل باد خنک کولر استراحت کنند. اما حال و هوای اینجا با جاهای دیگر متفاوت است. جای سوزن انداختن نیست. دختران نوجوان و جوان با ساک‌های حصیری رنگارنگ یکی‌یکی وارد محوطه می‌شوند. موبایل‌هایشان را تحویل می‌دهند و حوله به دست، در حداقل فضا، وسایل خود را روی زمین گذاشته و جلوی آفتاب دراز می‌کشند.

با گرم‌تر شدن هوا، فضاها کوچک‌تر می‌شود تا جا برای همه باشد. اینجا یکی از استخرهای روباز معروف پایتخت است که روزانه به‌ویژه در ایام تعطیل تعداد زیادی مراجعه‌کننده که بیشترشان دختران جوان هستند برای برنزه‌شدن یا همان آفتاب گرفتن از نقاط دور و نزدیک شهر به اینجا می‌آیند. شناگران جمعیت بسیار کمی را تشکیل می‌دهند. اکثرا برای آفتاب گرفتن به این محل که به خاطر داشتن درختان کمتر مناسب است مراجعه می‌کنند. اینجا همه از سایه فراری‌اند حتی ناهار را هم زیر نور تند آفتاب میل می‌کنند. بعد انواع و اقسام آبمیوه‌ها پیدا می‌شود اما نه برای نوشیدن بلکه برای برنزه شدن! آب هویج، آب گوجه‌فرنگی، قهوه، روغن زیتون، روغن بچه، کرم‌های برنزه و...

خیلی‌ها حتی بدون پوشاندن موهایشان برای جلوگیری از خشک شدن در برابر اشعه‌های مضر آفتاب در معرض نور قرار گرفته‌اند و هرازگاهی با مواد مختلف و گاهی عجیب! برای تسریع در برنزه‌شدن اصرار می‌کنند. روی بدن برخی‌ها آثار سوختگی ناشی از آفتاب دیده می‌شود. پوست‌های برآمده و ملتهب به‌خصوص در ناحیه پا و کمر بسیار جلب‌توجه می‌کند، اما گویی این عوارض هم نظر آنها را از حس جذاب‌تر شدن تغییر نداده است! در میان مراجعه‌کنندگان زنان میانسال و حتی کهنسال دیده می‌شود، انگار در رقابت با دختران پابه‌پای آنها، گرمای شدید آفتاب مردادماه را به جان خریده‌اند.

هر نیم‌ساعت دختری جوان، بلند اسمی را صدا می‌کند. صاحب نام دوان‌دوان از محوطه آفتاب خارج می‌شود، آنها به رنگ گرفتن از طریق اشعه خورشید بسنده نمی‌کنند بلکه حاضرند مبالغ قابل توجهی برای قرار گرفتن در دستگاه سولا‌ریوم تنها به مدت ۲۰ دقیقه پرداخت کنند تا به قول خودشان یکدست رنگ بگیرند. این در حالی است که هزینه استفاده از این دستگاه‌ها که عمدتا در استخرهای روباز مورد استفاده قرار می‌گیرد به غیر از هزینه ورود به استخر، حدود ۱۰ هزار تومان برای هر نوبت است، بنابراین یک دختر برای جذاب‌تر شدن و رسیدن به رنگ دلخواه باید حداقل ۲۰ جلسه معادل ۴۰ ساعت در دستگاه سولا‌ریوم قرار گیرد و ۲۰۰ هزار تومان هزینه کند.

هرچند استفاده از این دستگاه از سوی وزارت بهداشت به‌دلیل ایجاد خطر و تهدید سلا‌متی ممنوع شده و این وزارتخانه قول داده گروه‌های بازرسی، اماکن متخلف را پلمپ کنند اما کم و بیش همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی به منازل نیز سرایت کرده است.

برنزه شدن به‌ویژه برای دخترانی که قرار است در تابستان ازدواج کنند بسیار متداول و تبدیل به مد شده است.

از همه اینها گذشته در مدت ۸ ساعتی که برای هر سانس در نظر گرفته شده است، می‌توان با موارد زیادی گرمازدگی ناشی از قرار گفتن برای مدت‌زمان طولا‌نی مقابل آفتاب مواجه شد به طوری‌که شخص آسیب‌دیده به حالت نیمه‌هوش درمی‌آید و تنها کار از سوی ناجیان غریق که به قول یکی از مسوولا‌ن استخرهای روباز کمک‌های اولیه را نگذرانده‌اند، آوردن آب قند است! اگر به مدت یک هفته به‌طور مرتب به یکی از این استخرهای روباز سر بزنید می‌توانید چهره‌های آشنایی ببینید که مشتری پروپا قرص این استخرها هستند که هر بار پوست‌شان نسبت به دفعه قبل تیره‌تر شده است. جالب اینجا است که آنها از تفاوت رنگ ابراز رضایت کرده و خوشحالند که پول‌شان بیهوده هدر نرفته است!

<ملیکا> ۲۳ ساله از خردادماه تاکنون برای دهمین بار است که به این استخر مراجعه می‌کند. رنگ پوستش به قهوه‌ای تند تبدیل شده و از نتیجه راضی است اما باز هم به رنگ دلخواه نرسیده است. او می‌گوید: پوستم بسیار سفید بود، به همین خاطر تصمیم به تغییر در رنگ پوستم گرفتم. من تنوع را دوست دارم!

آن یکی کمی جوان‌تر است و می‌گوید: عروسی خواهرم نزدیک است، وقت زیادی برایم نمانده، معمولا‌ تمام سانس را جلوی آفتاب می‌مانم تا زودتر نتیجه بگیرم. چند جلسه هم باید به سولا‌ریوم بروم.

از دختر نوجوانی که هنوز رنگ پوستش تغییر نکرده است، می‌پرسم: از دراز کشیدن به مدت طولا‌نی زیر آفتاب حوصله‌ات سر نمی‌رود؟ پاسخ می‌دهد: نه، خود را سرگرم می‌کنم. از ماندن در خانه که بهتر است. برایم مفرح است و هم زیباتر می‌شوم!

هیچ کدام‌شان از عوارض خطرناک برنزه‌شدن نمی‌هراسند، انگار همه چیز را فدای مدتی به ظاهر زیبا و جذابتر شدن می‌کنند.

● کشنده‌ترین نوع سرطان، سرطان پوستی است

به گفته متخصصان پوست، کشنده‌ترین سرطان، سرطان‌های پوستی است اما از‌آنجا که این نوع سرطان با چشم مشاهده می‌شود، سریع تشخیص داده و درمان می‌شود به همین خاطر در میان مردم وحشت زیادی ایجاد نمی‌کند.

جالب است بدانید که برنزه شدن و تیرگی پوست از طریق اشعه آفتاب یا سولا‌ریوم به چه شکل ایجاد می‌شود؛ سلول‌های ملا‌نوسیت بدن رنگدانه ملا‌نین به رنگ قهوه‌ای ترشح می‌کنند که با افزایش تابش اشعه ماورای بنفش ترشح ملا‌نین نیز افزایش می‌یابد. بنابراین هر چه رنگ قهوه‌ای از سوی سلول‌های ملا‌نوسیت بیشتر ساخته شود، تیرگی پوست بیشتر می‌شود. به همین خاطر مردم ساکن آفریقا به خاطر داشتن این رنگدانه‌ها، از صدمات نور آفتاب در امان هستند و سرطان پوست در سیاه‌پوست‌ها نادر است. بدین ترتیب هر چه پوست سفیدتر باشد احتمال بروز سرطان پوست بیشتر است و اگر این افراد برای زیبایی یا هر دلیل دیگر در معرض مستمر و طولا‌نی اشعه‌های نور آفتاب و سولا‌ریوم قرار گیرند به‌دلیل کافی نبودن دفاع بدن، در سال‌های آینده زندگی‌شان به سرطان مبتلا‌ می‌شوند.

دکتر سهیلا‌ رضازاده، متخصص پوست و زیبایی درباره مضرات قرار گرفتن در برابر اشعه آفتاب می‌گوید: اشعه‌های آفتاب ریسک سرطان‌های پوستی را افزایش می‌دهد به همین خاطر قرار گرفتن در معرض آفتاب به مدت طولا‌نی یا استفاده از دستگاه سولا‌ریوم برای برنزه شدن را توصیه نکرده و آن را نامناسب می‌دانیم.

بر این اساس کسانی که پوست‌شان استعداد تجمع رنگدانه و لک تحت تاثیر تغذیه یا ژنتیک را دارند، آفتاب گرفتن امکان بروز لک‌های پوستی در زمینه ژنتیک را افزایش می‌دهد.

بیشتر عوارض ناشی از برنزه شدن پس از کمرنگ شدن پوست بدن خود را نشان می‌دهد. لک‌های قهوه‌ای تیره‌، آفتاب سوختگی‌های شدید و... از جمله عوارض سطحی است.

وی با بیان اینکه آفتاب گاهی می‌تواند تاثیر درمانی داشته باشد اضافه می‌کند: اشعه‌های آفتاب روی انواع مختلف اگزما می‌تواند نقش بهبودی داشته باشد. از سویی آفتاب ویتامین ‌D را که از طریق لبنیات در پوست ایجاد می‌شود و همچنین استخوان‌سازی را فعال می‌کند. به همین خاطر به افراد پیشنهاد می‌کنیم در ساعاتی به غیر از ۱۰ صبح تا ۳ بعدازظهر روزانه حدود ۲۰ دقیقه بخش‌هایی از بدن خود از جمله پاها را در معرض آفتاب قرار دهند.

به گفته این پزشک، در صورتی‌که در ساعات یادشده در معرض آفتاب قرار گرفتیم باید از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کرده و به‌طور مرتب آن را تجدید کنیم چراکه در این چند ساعت، اشعه آفتاب به‌طور مستقیم می‌تابد و ویتامین‌های ‌A و ‌B بیشتر روی پوست جذب می‌شود که مضر است.

از این متخصص درباره استفاده از دستگاه سولا‌ریوم برای برنزه شدن پرسیدیم که پاسخ می‌دهد: دستگاه سولا‌ریوم همانند آفتاب عمل می‌کند که استفاده از آن را مجاز نمی‌دانیم. در بسیاری از کشورهای سردسیر همانند سوئد که روزهای آفتابی کمی دارند این دستگاه‌ها جایگزین آفتاب هستند و برای جبران ویتامین‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند اما به‌کارگیری این دستگاه برای تغییر رنگ روش درستی نیست.

دکتر رضازاده استفاده از روغن‌های مختلف و آب هنگام آفتاب گرفتن را در جذب نشدن اشعه‌های مضر موثر می‌داند و می‌گوید: یکی از عملکردهای کرم‌های ضدآفتاب، برگرداندن نور آفتاب از روی پوست است. البته استفاده از نسکافه، قهوه و آب هویج در تسریع برنزه شدن موثر است و منجر می‌شود پوست از اشعه‌های مضر آفتاب کمتر آسیب ببیند. استفاده از کرم‌های اتوبرنزه هم می‌تواند باعث برنزه شدن شود بدون آنکه به پوست ضرری وارد کند.

وی شناکردن در استخرهای روباز را مناسب دانسته و خاطرنشان می‌کند: آفتاب در از بین بردن میکروب‌های داخل آب نقش اساسی دارد و شنا کردن در استخرهای روباز به خاطر ضدعفونی شدن بسیار مفید است. این متخصص درباره برگشت رنگ پوست به حالت طبیعی تاکید می‌کند: یقینا افرادی که مدت‌زمان طولا‌نی و به دفعات زیاد، در معرض آفتاب قرار گرفته‌اند در نتیجه برگشت به رنگ طبیعی پوست دیرتر انجام می‌شود. البته گاهی رنگ پوست همراه با لک‌های مختلف ناشی از آفتاب به حالت طبیعی برمی‌گردد که ماندگار است و نیاز به درمان از طریق لیزر و مزوتراپی دارد.

● سولا‌ریوم ممنوع است

مسوول یکی از استخرهای روباز که روزانه از تعداد زیادی مراجعه‌کننده استقبال می‌کند درباره استفاده از دستگاه سولا‌ریوم به اعتماد ملی می‌گوید: از زمانی‌که استفاده از این دستگاه ممنوع شده، دیگر خدماتی در این مورد ارائه نمی‌شود.

وی در خصوص موارد گرمازدگی و نحوه امدادرسانی به آنها اضافه می‌کند: موارد گرمازدگی زیاد اتفاق نمی‌افتد اگر هم کسی با مشکل مواجه شد با اورژانس تماس گرفته می‌شود چراکه ناجیان غریق دوره کمک‌های اولیه را نگذرانده‌اند.

او درباره تامین امنیت مراجعه‌کنندگان در استخرهای روباز می‌گوید: محوطه استخر از بیرون دید ندارد و دیوارهای اطراف آن بلند است، البته هنگام ورود هم تمامی افراد باید تلفن‌های همراه دوربین‌دار خود را تحویل دهند تا زمینه‌ای برای سوءاستفاده ایجاد نشود.

چندی پیش سردار نجفی، رئیس پلیس مرکز نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی درباره تامین امنیت این اماکن خاطرنشان کرده بود: ما چیزی به نام پلیس استخر نداریم اما بانوان پلیس از این اماکن بازدید می‌کنند و در صورت تخلف با آنها برخورد خواهند داشت.

به گفته وی، متصدی محیط‌های ورزشی یا تفریحی به‌خصوص استخر روباز، باید حریمی ایجاد کند که مطلقا تهدیدکننده حریم خصوصی افراد نباشد و استفاده از دوربین مداربسته، دوربین عکاسی و... که به‌نوعی تعرض به حریم شخصی تلقی می‌شود باید ممنوع باشد. مسوول آن مجموعه موظف است بر اساس دستورالعمل‌ها کار کند و در صورت تخلف، او مسوول است.

● گزارش یک‌هزار و ۲۵۰ مورد تخلف در استخرها

رعایت بهداشت این اماکن از دیگر مباحث مهمی است که باید توجه ویژه‌ای نسبت به آن انجام شود چرا که محل آفتاب گرفتن و همچنین استخر می‌تواند زمینه انتقال بیماری‌های مختلف را فراهم کند. این در حالی است که در بسیاری از این استخرها، مراجعه‌کنندگان با بدن‌های روغنی و چرب که برای برنزه شدن مورد استفاده قرار می‌گیرد، وارد استخر می‌شوند. از سوی دیگر تعداد زیادی از افراد فضای مناسبی برای قرار گرفتن در معرض آفتاب پیدا نمی‌کنند به همین خاطر از اطراف استخر استفاده می‌کنند.

در این‌باره با مهندس غلا‌می مدیر نظارت بر اماکن عمومی وزارت بهداشت گفت‌وگو کردیم. او می‌گوید: استخرها جزو اماکن عمومی خاصی هستند که با توجه به وضعیت‌شان از لحاظ بحث انتقال بیماری‌های مختلف از جمله قارچی، پوستی، روده‌ای و عفونی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

به‌طور کلی بحث بهداشت در استخرهای روباز یا سرپوشیده تفاوتی ندارد، این در حالی است که احتمال گندزدایی در استخرهای روباز از طریق نور آفتاب وجود دارد اما از لحاظ آلودگی‌های ثانوی در معرض خطر بیشتری از جمله گرد و غبار و آلودگی محیطی قرار دارند.

وزارت بهداشت ضوابط خاصی برای استخرهای روباز به‌طور ویژه ندارد، ضوابط کلی است و بازرسان این وزارتخانه، به‌طور مرتب از این اماکن در سراسر کشور بازدید می‌کنند به‌طوری که در سال ۸۶ یک‌هزار و ۲۵۰ مورد تخلف استخرها به دستگاه قضایی گزارش شد که به تعطیل شدن ۴۳ استخر به صورت موقتی منتهی شد، البته بیشتر تخلفات مربوط به کیفیت آب بود.

به گفته این کارشناس، مسوولا‌ن استخرها باید ضوابط و دستورالعمل‌ها را رعایت کنند، آنها موظفند آب تمیز گندزدایی‌شده را در اختیار مراجعه‌کننده قرار دهند و افراد را مجبور کنند قبل از ورود به استخر وارد حوضچه شوند. باید نسبت به نصب مایع دستشویی با لوله‌کشی اقدام کنند. این مساله به‌ویژه در استخرهای روباز برای شست‌وشوی بدن چرب بسیار اهمیت پیدا می‌کند. بهتر است آب استخر همیشه در گردش باشد و آب راکد و مانده نباشد. متصدی موظف است تجهیزات لا‌زم برای گندزدایی و شست‌و‌شوی مستمر استخر در اختیار قرار دهد. نباید فراموش شود افراد قبل از ورود به استخر باید حتما دوش بگیرند تا بیماری‌های مختلف منتقل نشود. به‌ویژه بانوان که از لوازم آرایشی استفاده می‌کنند پیش از ورود به استخر باید صورت خود را به‌خوبی بشویند.

مهندس غلا‌می با تاکید بر اینکه وزارت بهداشت مجوز آفتاب گرفتن و برنزه شدن در محلی را هرگز صادر نمی‌کند، ادامه می‌دهد: مجوز بهره‌برداری استخرها از سوی سازمان تربیت‌بدنی داده می‌شود که طبق موافقت‌‌هایی که از قبل صورت گرفته پیش از فعالیت آن مکان باید از وزارت بهداشت استعلا‌م شود.

بر این اساس از آنجا که آفتاب گرفتن برای سلا‌متی خطرناک است قطعا وزارت بهداشت مجوزی برای این کار صادر نمی‌کند. اما متاسفانه در سال جاری برای آغاز به کار استخرها از هیچ‌کدام از دانشگاه‌های شهید بهشتی، تهران و علوم پزشکی ایران استعلا‌م نشد. ‌

وی تصریح کرد: مجوز بهره‌برداری صرفا برای برنزه شدن ارائه نمی‌شود بلکه آن محل به‌عنوان استخر سرپوشیده یا روباز فعالیت خود را آغاز می‌کند.

زهرا جعفرزاده