عوامل موثر بر رقابت پذیری بنگاه

عوامل برون بنگاهی شامل عوامل محیط کلان عمومی و عوامل محیط خرد تخصصی می باشد مهم ترین عوامل محیط کلان عبارتند از عوامل اقتصادی, اجتماعی – فرهنگی, تکنولوژیکی, سیاسی قانونی حقوقی و جهانی

● عوامل برون بنگاهی- کلان

عوامل برون بنگاهی شامل عوامل محیط کلان (عمومی) و عوامل محیط خرد(تخصصی) می‌باشد. مهم‌ترین عوامل محیط کلان عبارتند از: عوامل اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی، تکنولوژیکی، سیاسی - قانونی/ حقوقی و جهانی.

▪ عوامل اقتصادی:

عوامل اقتصادی بیشتر به تشریح مشخصه‌های اقتصادی می‌پردازند. در این دسته از عوامل بیشتر به این مسائل پرداخته می‌شود که جامعه چگونه کالاها و خدمات مختلف را تولید، توزیع و استفاده می‌کند. شرکت‌ها باید روندهای اقتصادی در بخش‌هایی که بر صنعت آنها اثر می‌گذارد را درک نمایند. مهم‌ترین‌ عوامل اقتصادی به صورت زیر است:

- روند تولید ناخالص داخلی - نوسانات نرخ بهره

- مقدار عرضه پول - نرخ تورم

- نرخ بیکاری - کنترل یا عدم کنترل قیمت / دستمزد

- کاهش / تقویت ارزش پول - سیاست‌های پولی و مالی

- توزیع درآمد در بین طبقات اجتماعی - کسری بودجه دولت

- بهره‌وری کل عوامل - ساختار بازارهای مالی

- صادرات و واردات

▪ عوامل اجتماعی – فرهنگی:

این عوامل، باورها، ارزش‌ها، نگرش‌‌ها، نظریات و سبک زندگی کسانی را که در محیط بیرونی بنگاه هستند، در بر می‌گیرد که از شرایط فرهنگی، جمعیت‌شناختی، مذهبی، آموزش و قومی آنها سرچشمه می‌گیرد. همچنان که نگرش اجتماعی تغییر می‌کند، تقاضا برای انواع جدیدی از لباس، کتاب، فعالیت‌های تفریحی و سایر کالاها و خدمات نیز پدید می‌آید. یک بنگاه باید اثرات بالقوه نیروهای اجتماعی- فرهنگی را تشخیص دهد. باید روابط و حسن شهرت را در سطح وسیعی از جامعه به دست آورد و همانند یک نگهبان برای جامعه عمل کند. مهم‌ترین‌ عوامل اجتماعی - فرهنگی به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

- تغییر در سبک زندگی - انتظارات شغلی

-‌درصد ازدواج/طلاق - نرخ رشد جمعیت

- توزیع سنی جمعیت - امید به زندگی در بدو تولد

- نرخ زاد و ولد و نرخ مرگ و میر - نرخ مهاجرت

- برنامه‌های تامین اجتماعی - میانگین سطح تحصیلات

- نگرش درباره کیفیت محصولات - نگرش درباره ارائه خدمت به مشتری

- نگرش درباره خارجی‌ها - نحوه مصرف انرژی

- دیدگاه جهانی مردم و ارزش‌های آن‌ها - سطح فرهنگ و آموزش جامعه

▪ عوامل تکنولوژیکی:

تغییرات در بخش تکنولوژیک محیط کلان می‌تواند اثر بسیاری بر صنایع مختلف داشته باشد. این عوامل علاوه بر ابزارها و تجهیزات جدید شامل رویکردهای جدید نیز می‌شود. عوامل تکنولوژیک نمونه‌هایی از فرصت‌ها و تهدیدها می‌باشند که شرکت‌ها به هنگام تدوین استراتژی‌ها باید آنها را مورد توجه قرار دهند. پیشرفت‌های فناوری می‌توانند بر محصولات، خدمات، بازارها، سازمان‌های عرضه‌کننده مواد اولیه، توزیع‌کنندگان، شرکت‌های رقیب، مشتریان، فرآیندهای تولید، روش‌های بازاریابی اثرات شدید بگذارند. پیشرفت‌های فنی می‌توانند مزیت‌های رقابتی جدید به وجود آورند که از مزیت‌های رقابتی کنونی قدرت بیشتری دارند. تقریبا در هر تصمیمی که استراتژیست‌ها اتخاذ می‌کنند، مسائل مربوط به فناوری مطرح است. بنابراین باید فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از فناوری‌های جدید، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل کامل قرار‌گیرد و اثراتی که این عوامل بر استراتژی‌های مهم بنگاه دارند، ارزیابی گردد. مهم‌ترین عوامل تکنولوژیکی به صورت زیر هستند:

- مخارج تحقیق و توسعه

- میزان حمایت از مالکیت معنوی

- ارائه محصولات جدید و متنوع

- وضعیت انتقال تکنولوژی

- بهبود عملکرد تولید از طریق اتوماسیون

- ساختار و ویژگی‌های تکنولوژی

- درجه استفاده از کامپیوتر در صنایع

- سرعت تغییر تکنولوژی

- وجود بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی بازرگانی

▪ عوامل سیاسی - قانونی/حقوقی:

ماهیت این دسته از عوامل برای مدیران، مهم‌ترین ملاحظه در صورت‌بندی استراتژی بنگاه به‌شمار می‌رود. ملاحظات سیاسی، عوامل قانونی یا دولتی که موسسه باید یا می‌خواهد در قالب آن به عملیات مبادرت ورزد را شامل می‌شود. دولت‌ها و نهادهای دولتی در زمره شرکت‌ها و نهادهای اصلی هستند که مقرراتی را تدوین می‌نمایند، مقرراتی را حذف می‌کنند، یارانه پرداخت می‌نمایند، کارفرما یا مشتری شرکت‌های دیگر هستند و.... نیروهای سیاسی هم از داخل و هم از خارج از عمده‌ترین تعیین‌کننده‌های موفقیت سازمانی به‌شمار می‌روند. مهم‌ترین عوامل سیاسی، حقوقی و قانونی به برابر موارد زیر هستند:

- قوانین مالیاتی

- مقررات تجارت خارجی

- قوانین مربوط به جلب و جذب سرمایه‌های خارجی

- قوانین تامین اجتماعی

- قوانین مربوط به استخدام و ارتقای شغلی

- مقررات دولتی یا مقررات‌زدایی

-‌درصد مشارکت رای‌دهندگان

- کانون‌های اعتراض به دولت، شدت اعتراض و تعداد اعتراض‌کنندگان

- میزان هزینه‌های نظامی

- میزان یارانه‌های دولت

- قوانین ضد انحصاری

- قوانین عرفی محلی

- تعرفه‌ها، سهمیه‌ها و موانع غیرتعرفه‌ای

- گروه‌های فشار

- ثبات یا عدم‌‌ثبات سیاسی‌

▪ عوامل جهانی:

شرکت‌ها با یک روند فزاینده، عملیات و بازار خود را به فراتر از مرزهای کشور «مادر» گسترش می‌دهند. جهانی شدن، فرصت دسترسی به بازارهای بالقوه بزرگ‌تر و مقدار وسیعی از عوامل تولید مانند مواد خام، نیروی کار، مدیران ماهر و متخصصان فنی را فراهم می‌کند. با این حال این موارد ممکن است شامل ریسک‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز باشند. از عوامل مهم جهانی می‌توان به نرخ تبدیل ارز، افزایش تجارت جهانی، ظهور قدرت‌های اقتصادی جدید مانند هند و چین،‌پذیرش چین در سازمان تجارت جهانی، موافقتنامه‌های تجاری بین بلوک‌های منطقه‌ای (EU,NAFTA) و غیره اشاره کرد. تاثیرات این عوامل بر شرکت‌ها نیز باید در قالب محیط کلان بررسی شوند تا آنها استراتژی‌های خود را بر آن اساس تدوین نمایند. برخی از مهم‌ترین عوامل جهانی عبارتند از:

- حجم و رشد تجارت جهانی

- نرخ‌های تبدیل ارز

- ظهور قدرت‌های جدید اقتصادی (مانند هند و چین)

- توافقات تجاری بین بلوک‌های منطقه‌ای (مانند نفتا، اتحادیه اروپا و آسیا)

- شدت گرفتن رقابت جهانی

- میزان و رشد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی(FDI)

بطور خلاصه هر شرکتی که بخواهد رقابت‌پذیری خود را در بازار افزایش دهد باید اقدام به بررسی دقیق موارد فوق در هریک از ارکان شرکت نماید و سپس نتیجه را با مدل مطلوب مقایسه کرده و سعی در اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت نماید.

حسن عباس‌زاده

کارشناس بانک مرکزی