برو آنجا که عرب نی انداخت

عبارت مثلی بالا را هنگام عصبانیت به‌کار می‌برند. گاهی اتفاق می‌افتد که خادمی مخدومش را تهدید می‌کند که به جای دیگر خواهد رفت؛ یا فرزندی به علامت قهر از خانه خارج می‌شود که …

عبارت مثلی بالا را هنگام عصبانیت به‌کار می‌برند. گاهی اتفاق می‌افتد که خادمی مخدومش را تهدید می‌کند که به جای دیگر خواهد رفت؛ یا فرزندی به علامت قهر از خانه خارج می‌شود که دیگر مراجعت نکند و یا بانویی به منظور اخافه و ارعاب شوهرش او را به جدایی و بازگشت به خانه پدر و مادر تهدید می‌کند. در هر یک از این احوال اگر مخاطب را از تحکمات و تهدیدات متکلم خوش نیاید، با تندی و خشونت جواب می‌دهد: «برو آنجا که عرب نی انداخت» که با عبارت مثلی برو گمشو و برو هرگز برنگردی و جز اینها مرادف است. اکنون ببینیم این عرب کیست و نی انداختن عرب چگونه بوده است که به صورت ضرب‌المثل درآمده است. کسانی که به وضع جغرافیایی شبه‌جزیره عربستان آشنایی دارند، بهتر می‌دانند که در این شبه‌جزیره در قرون گذشته ساعت و حساب نجومی دقیقی وجود نداشته است.

وسعت و همواری بیابان، عدم وجود قلل و اتلال رفیع و بلند مانع از آن بود که ساعت و زمان دقیق روز و شب را معلوم کنند. مردم با هم معاملاتی داشته‌اند که سر رسید آن فی‌المثل غروب فلان روز بوده است. عبادات و سنت‌هایی وجود داشته که به ساعت و دقیقه معینی از روز ختم می‌شده است، یا اعمال و مناسک حج که هر یک در مقام خود شامل ساعت و زمان دقیق و مشخصی بوده که تشخیص زمان صحیح در آن بیابان صاف و هموار به هیچ‌وجه امکان نداشته است، زیرا بعضی قایل بوده‌اند که غروب نشده و زمان جزو شب نیست و برخی می‌گفتند که روز به پایان رسیده و این ساعت و زمان جزو شب محسوب است. چون بیابان صاف و وسیع بود و کوهی که آخرین شعاع خورشید را در قله آن ببینند، در آن حوالی مطلقاً وجود نداشت، لذا به قول دکتر احسانی طباطبایی: «اشخاص مخصوصی بودند که کارشان نیزه‌پرانی بود و برای آن‌که معلوم شود در سمت‌الراس هنوز آفتاب موجود است و در سایه افق به کلی غروب ننموده، نیزه را تا آنجا که می‌توانستند به هوا پرتاب می‌کردند و اگر نیزه به نور آفتاب برخورد می‌کرد، آن ساعت را روز، وگرنه شب به حساب می‌آوردند». این بود آنجایی که عرب نی می‌انداخت. از آنجایی که نیزه‌پرانی و نی‌اندازی در صحاری و بیابان‌های دور از آبادی انجام می‌گرفت؛ لذا مثل و عبارت «برو آنجا که عرب نی انداخت»، کنایه از منطقه و جایی است که فاقد آب و آبادی باشد. پس مراد از عبارت مزبور این است که: به جایی برو که برنگردی.