ماراتن با اتحاد مثلث

● بازخوانی پرونده انتخابات سومین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا

۲۴ آذر ماه ۸۵ انتخابات دوره سوم شوراهای اسلامی شهر و روستا در شرایطی برگزار گردید كه دور قبلی این انتخابات (اسفند ۸۱) با استقبال نامناسبی بخصوص در شهرهای بزرگ همراه بود. شاید مهم ترین دلیل قهر مردم با صندوق های رأی و مشاركت اندك آنها در انتخابات اول اسفند ۸۱ ، تنش های فزاینده و درگیری های اعضای شورای شهر اول تهران بود كه نهایتاً به تعطیلی این شورا از سوی وزارت كشور دولت خاتمی كه راه اندازی نهاد شورا را از افتخارات خود می دانست، انجامید.

با این حال، برخلاف شورای اول، شورای دوم آنقدر گرما داشت كه فضای یخ زده سیاسی را متحول سازد و با نمایش گوشه ای از مدیریت «تحول خواه» و «خدمتگزار» مسیر پر فراز و نشیب اصولگرایان را تا میدان بهارستان و خیابان پاستور هموار سازد. انتخابات شورای شهر سوم كه با مشاركت بیش از ۶۰ درصدی مردم در آذر ماه امسال برگزار شد بیش و پیش از آن كه از منظر برد و باخت گروه های سیاسی قابل بررسی باشد، نمود روشنی از جلب دوباره اعتماد عمومی و كنار زده شدن سایه سنگین دلزدگی مردم از كاركرد های سیاسی نهادهای اجتماعی است.

عدد ۲۰۰‎/۰۰۰ نفری نامزدهای تأیید صلاحیت شده از سوی هیأت های نظارت و اجرایی برای رقابت های انتخابات شورا های دوم ، به خوبی گویای فضای پرتكاپوی انتخاباتی و مشاركت لایه های بخشی و میان بخشی در این فضاست.

در روستا ها و شهرهای كوچك اغلب رأی دهندگان ضمن توجه به شایستگی های نامزدهای انتخاباتی ، نیم نگاهی نیز به گرایش های قومی و محلی دارند اما در شهرهای بزرگ سهم این نوع نگاه كمتر بوده و شاخص های دیگری برای رأی دهندگان اهمیت می یابد. خط و ربط ها و نوع گرایشات سیاسی، یكی از همین نوع شاخص هاست كه البته در ۳ دوره انتخابات شوراها، سهم یكسانی در سبد انتخاب رأی دهندگان نداشته است.

بررسی مقایسه ای آمار حائزین اكثریت آرا در شهرهای بزرگ (كه در ادامه به نمونه هایی از آن اشاره می شود)، نمایانگر پیروزی بی چون و چرای اصولگرایان در انتخابات ۲۴ آذر و تداوم موفقیت های این جریان در ۴ سال اخیر است.

در برخی نقاط بویژه شهرهای بزرگ، با وجودی كه اصولگرایان با دو یا سه لیست در مقابل لیست اصلاح طلبان پا به میدان رقابت های انتخاباتی نهاده بودند، با اقبالی فراتر از پیش بینی ها روبه رو شدند.

جریان اصلاح طلب حتی در تهران نیز كه تمام سرمایه های ذخیره سازی شده برای چنین روزی را به میدان آورده بود، توفیقی جز كسب ۳ تا ۴ كرسی شورا نداشت. بررسی تحولات انتخاباتی در پایتخت به صورت جزئی تر در ادامه خواهد آمد ولی پیش از آن، مروری بر نتایج سایر شهرهای بزرگ، خالی از لطف نیست.

▪ اقبال به اصولگرایان در شهر های بزرگ

از میان ۱۰ راه یافته به شورای شهر مشهد مقدس، اصولگرایان تمامی كرسی های شورا را تصاحب كردند و سرلیست انتخاباتی اصلاح طلبان، مكانی بهتر از سومی در میان علی البدل ها نیافت. تركیب لیست های ارائه شده در مشهد به نحوی بود كه ۴ لیست جداگانه كه البته مشتركاتی نیز میان آنها وجود داشت از سوی شاخه های مختلف اصولگرایان داده شده بود. مع الوصف این تشتت لیست ها نیز به یاری اصلاح طلبان مشهدی نیامد تا بلكه از رهگذر این عدم انسجام، حداقل یك كرسی اصلی را از آن خود سازند.

در میان اصولگرایان نیز با توجه به تركیب آرا، لیست جبهه پیروان خط امام و رهبری، ائتلاف رایحه خوش خدمت و ائتلاف اصولگرایان به ترتیب مورد توجه مجاوران حرم رضوی(ع) قرار گرفتند.

شهر قم نیز به عنوان دومین شهر مذهبی ایران اسلامی، وضعیتی مشابه مشهد داشت بطوری كه اصولگرایان در این شهر نیز ۱۰۰ درصد كرسی های شورا را به خود اختصاص دادند. اصفهان یا همان پایتخت فرهنگی، شهریست كه از آن به عنوان یكی از كانون های اصلی تحولات سیاسی- اجتماعی ایران یاد می شود. رأی بالای مردم اصفهان در دور اول انتخابات ریاست جمهوری به دكتر محمود احمدی نژاد یكی از عوامل مؤثر در راهیابی وی به دور دوم انتخابات بود. شهری كه در یكی از سفرهای تبلیغاتی احمدی نژاد، یكی از مسئولین ستاد انتخاباتی وی به دلیل ازدحام شدید جمعیت جان سپرد.

در انتخابات ۲۴ آذر اصفهان نیز ، اكثریت مطلق با اصولگرایان بود و «بخت خدمتگزاری» در خانه آنان را زد. از میان ۱۱ منتخب مردم، ۹ تن جزو اصولگرایان و ۲ كرسی انتهایی نیز به منتخبان اصلاح طلب اختصاص یافت.

شاید تشتت بیش از حد لیست های منتسب به اصولگرایان دلیل اصلی مجال یابی دو اصلاح طلب به ورود به شورای شهر اصفهان از انتهای لیست شد. لیست های منتسب به اصولگرایان در اصفهان تا ۷ مورد نیز شمرده شده است. علاوه بر ۳ لیست مطرح جبهه پیروان، رایحه خوش خدمت و ائتلاف اصولگرایان، تابلوهای انتخاباتی با نام های «خدمتگزاران مستقل»، «تحول خواهان كارآمد» و ... نیز در شهر به نام اصولگرایان دست به دست می شد.

سهم رایحه خوش خدمت از ۹ منتخب اصولگرا، ۴ و سهم لیست انتخاباتی ائتلاف اصولگرایان ۵ بود.

شهر شیراز با ۱۱ منتخب برای شورای شهر، ۴ راه یافته مستقل را در كنار ۵ اصولگرا و ۲ اصلاح طلب به خود دید. اگرچه از میان ۳ راه یافته مستقل نیز یك منتخب ، اصولگرایی بود كه مستقل پا به رقابت های انتخاباتی نهاده بود.

دو تن از كاندیداهای لیست یاران باران (اصلاح طلبان) نیز اقبالی بهتر از ۱۸ درصد در مقابل ۶۴ درصد اصولگرایان، از سوی مردم نیافتند. لیست « یاران باران » كه عنوان آن تداعی گر، بنیاد باران سیدمحمد خاتمی است، در پوسترهای تبلیغاتی از عكس های رئیس جمهور سابق به صورت برجسته ای استفاده كرد. هرچند این رویكرد منحصر به شیراز نبود و در اكثر شهرها نیز اصلاح طلبان از عكس های خاتمی و اصولگرایان از تصاویر رهبر انقلاب و رئیس جمهور در پوسترهای تبلیغاتی خود بهره بردند.

حمایت از دولت، مبارزه با مفاسد اقتصادی و مقابله با سرمایه گذاری های مشكوك نظیر پروژه خلیج فارس از شعارهای انتخاباتی اصولگرایان شیراز بود.

▪ تهران، شهر چهره ها

در تهران آشفتگی شدید سیاسی حتی تا روز پایانی انتخابات نیز وجود داشت و رأی دهندگان را در چیدمان نهایی لیست خود در مضیقه قرار داده بود، اما درنهایت این چهره ها بودند كه موفق به جلب آرا شدند. این تحلیل احمد توكلی رئیس مركز پژوهش های مجلس و از چهره های شاخص اصولگرایان از نتایج انتخاباتی است. تحلیلی كه اغلب كارشناسان سیاسی نیز آن را مورد تأیید قرار دادند. با این حال ۱۰ نفر از این چهره ها مستقیماً از جرگه اصولگرایان بودند.

از سوی دیگر جریان اصلاحات به این انتخابات به دید محملی برای تجدید حیات سیاسی و بازسازی تشكیلاتی این جبهه برای انتخابات های آینده می نگریست و لذا با خیزی بلند ، تمام سرمایه و امكانات خود را به میدان آورد.

سعید حجاریان عضو شورای مركزی حزب مشاركت از این استراتژی و نگاه به شوراها به سكویی برای پرش دوباره به قدرت ، چنین روایت كرد: «ما انكار نمی كنیم كه می خواهیم بازگشت به قدرت داشته باشیم و می خواهیم كاملاً به همه قدرت بازگردیم نه بخشی از آن، همچنان كه آنها (جناح مقابل) نیز به دنبال قدرت هستند. انتخابات میان دوره ای مجلس اهمیت چندانی ندارد، اما انتخابات شوراها مهم است. شوراها سكوی پرش برای مجلس آتی (هشتم) است.» علی اصغر رحمانی خلیلی عضو شورای مركزی مجمع نیروهای خط امام(ره) نیز در پاسخ به این سؤال كه آیا دیدار جمعی از اعضای ستاد انتخابات اصلاح طلبان با خاتمی در راستای دعوت از خاتمی جهت حضور مستقیم در فعالیت های انتخاب جاری بوده است؟ از قول سیدمحمد خاتمی خواستار استفاده از تمام ظرفیت ها و توانمندی ها جهت رسیدن به نتیجه و برگشت به قدرت شد.

▪ یك در برابر سه

پس از آن كه به رغم تمامی كوشش ها، اصولگرایان به لیست واحدی دست نیافته و با ۳ لیست انتخاباتی در برابر لیست واحد اصلاح طلبان، قدم در میانه میدان رقابت ها نهادند، احتمال ورود تعداد قابل توجهی از لیست واحد به شورای شهر قوت گرفت. با این وجود تا لحظه آخر نیز اصولگرایان تهران به اجماع نرسیدند و نهایتاً با همان تركیب، شهروندان تهرانی را دعوت به رأی دادن كردند.

خارج بودن از قدرت مهمترین دلیلی بود كه اصلاح طلبان را به ارائه لیستی واحد مجاب ساخت چرا كه تا پیش از آن مهدی كروبی دبیركل اعتماد ملی بارها از آنچه كه در جریان انتخابات ریاست جمهوری رخ داد ، گلایه كرده بود. هرچند این گلایه در آستانه انتخابات شوراها نیز غیرمستقیم و از طریق فاطمه كروبی همسر وی به گوش رسانه ها رسید تا بار دیگر بر این واقعیت تأكید شده باشد كه این ائتلاف تنها و تنها از سر ناچاری است: «انتخابات ریاست جمهوری نهم و مجلس هفتم همین آقایان كه امروز از ائتلاف دم می زنند، بعضاً انتخابات را تحریم كردند و این در حالی بود كه لیدر آنها یعنی آقای كروبی كاندیدای انتخابات بود. این عوامل شكست اصلاحات، یك تفكر را به مسلخ كشیدند.

كروبی مصلحتی این ائتلاف را پذیرفت. آقای كروبی مثل مجمع تشخیص مصلحت است كه بین دعوای مجلس و شورای نگهبان نقش آفرینی می كند، اما ما در قالب مجمع اسلامی بانوان فكر كردیم اگر این ائتلاف را مصلحتی بپذیریم، از تشخیص و دیدگاه های خودمان بازخواهیم ماند.»

در این انتخابات دو راهبرد اساسی از سوی جریان مقابل اصولگرایی به كار گرفته شد. شكاف در میان حامیان اصولگرای دولت و دامن زدن به دو قطبی میان اصولگرایان.

با این حال مهرداد بذرپاش، رئیس ستاد ائتلاف رایحه خوش خدمت و مشاور سابق رئیس جمهور در امور جوانان، درباره حضور مهدی چمران در فهرست این ستاد برای انتخابات شورای شهر تهران اظهار داشت :« ایشان از دوستداران و یاران صمیمی آقای احمدی نژاد و از حامیان اصلی و اولیه ایشان محسوب می شود. چمران همیشه مورد تكریم و احترام طرفداران رئیس جمهور بوده و هست. برخی عناصر می خواهند به این ارتباط صمیمی خدشه وارد كنند و به دنبال مقاصد سیاسی خود درصدد هستند به این رابطه عاطفی میان طرفداران احمدی نژاد و چمران لطمه بزنند.»

مهدی چمران نیز البته با حضور در جمع مسئولان مناطق ۲۲گانه رایحه خوش خدمت، در حالی كه از تشتت اصولگرایان انتقاد می كرد، مرزبندی صریح خود را با جریان مقابل دولت آشكار ساخت: «من خودم را همراه دولت می دانم و همان طور كه در فضای انتخابات ریاست جمهوری از آقای احمدی نژاد حمایت كردم، اكنون نیز حمایت می كنم و این حمایت از آقای احمدی نژاد را یك وظیفه دینی و شرعی برای خودم می دانم.

انتقادات بی اساس رسانه ها از دولت را نمی پسندم و اگر كسی از دولت انتقاد دارد، بهتر است در رسانه ها اعلام نكند، بلكه به خود دولت انتقال دهد تا مشكل رفع شود. اگر كسانی مایل اند نقد سالم و سازنده داشته باشند بسیار خوب است، اما بهتر است منتقدان در زمینه نقد خود تخصص و اطلاعات لازم را داشته باشند. محوریت تفكر شورای شهر آینده باید بر مبنای حمایت از تفكر دولت نهم باشد. من میان خودم و ستاد مردمی حامیان دولت اسلامی هیچ فاصله ای نمی بینم و هدفمان یكی است.»

پوسترهای انتخاباتی تعدادی از اعضای لیست ائتلاف اصولگرایان كه تصویر خود را در كنار تصویر رئیس جمهور به چاپ رسانیده بودند نیز نشان از همان تأكیدات ویژه چمران در خصوص حمایت از دولت داشت. در همین حال جریان مقابل اصولگرایان كه با رصد فضای عمومی جامعه علیرغم استفاده از تمام پتانسیل، امید چندانی به پیروزی نداشت، زمزمه های زودهنگامی را برای توجیه شكست احتمالی را آغاز كرد.

مرتضی حاجی سخنگوی ستاد ائتلاف اصلاح طلبان، به این نكته چنین اشاره می كند: در حال حاضر انسجام ستاد بسیار بهتر از روز اول شده است اما مهم این است كه مردم را راغب كنیم تا در پای صندوق های رأی حاضر شوند. اگر حضور مردم به ۳۰ درصد واجدین شرایط برسد مطمئناً ما برنده خواهیم شد اما اگر غیر از این باشد ما شانس كمتری خواهیم داشت.»

عباس عبدی عضو سابق حزب مشاركت نیز با ارائه تصویری مغشوش از آینده پیروزی احتمالی اصلاح طلبان كوشید، مخاطب را نسبت به اولویت عدم پیروزی مطلق مجاب سازد . وی در یادداشتی در سایت شخصی خود نوشت: «احتمال دیگر ، پیروزی اصلاح طلبان است كه شروع مشكلات برای مجموعه كلان و امور شهری و حتی برای اصلاح طلبان است، گرچه این شروع می تواند مبنای اقدام های مثبت باشد، مشروط بر این كه اراده ای برای تداوم راه آغاز شده باشد، اما با توجه به تجربه گذشته، احتمالاً اداره امور شهر و رابطه درونی اصلاح طلبان و رابطه شان با مردم بیش از پیش دچار اشكال و نابسامانی خواهدشد».

احسان صالحی