پایان دادن به بقایای جنگ سرد

طبق طرح جنگی محرمانه آمریکا، در شرایط یک بحران هسته‌ای، رییس‌جمهور این کشور باید تنها ظرف مدت ۱۳ دقیقه تصمیم بگیرد در صورت اعلام خطر یک حمله موشکی چه اقدامی انجام دهد. یعنی دقیقا ظرف مدت ۱۳ دقیقه در مورد سرنوشت جهان تصمیم‌گیری می‌شود.

باراک اوباما، با توجه به وعده انتخاباتی که در سال ۲۰۰۸ اعلام کرده بود، در دور دوم ریاست‌جمهوری خود این قدرت را دارد که چنین قانونی را تغییر دهد. البته این کار، به آسانی تکان دادن یک خودکار نیست، بلکه اوباما با تفکری خلاقانه و به کارگیری دیپلماسی ویژه می‌تواند این جنگ سرد دردسرساز را لغو کرده و دنیا را به مکانی کاملا امن تبدیل کند.

هم آمریکا و هم شوروی سابق، طی تقابلی که سال‌های طولانی با یکدیگر داشته‌اند، موشک‌های بالستیک دوربرد قاره پیمای خود را به حالت آماده باش نگه داشته‌اند؛ به طوری که این موشک‌ها، در هر زمان برای پرتاب آماده‌اند. در گذشته، آمریکا مجبور بود برای جلوگیری از هر گونه حمله احتمالی شوروی سابق، تهدید به مقابله به مثل کند، اما امروز چنین منطقی وجود ندارد؛ با این حال، موشک‌های زمینی آمریکا آماده‌اند که تنها ۴ دقیقه پس از فرمان رییس‌جمهور شلیک شوند و پرتاب موشک‌های زیردریایی هم تنها چند دقیقه بیشتر از آن طول می‌کشد. احتمالا، موشک‌های روسیه نیز همین وضعیت را دارند.

اما دلیل این تقابل چیست؟ تنها دلیل دو طرف برای ادامه این وضعیت این است که طرف مقابل هم چنین شرایطی را دارد؛ نه چیزی بیشتر.

اوباما در مبارزه انتخاباتی خود در سال ۲۰۰۸ بر پوچی این استدلال تاکید کرده و وعده داد موشک‌ها را از حالت آماده باش خارج کند؛ اما به محض اینکه سر کار آمد، بدون هیچ توضیحی این طرح پیشنهادی را رها کرد.

مسلما، ارتش آمریکا هیچ‌گاه از این ایده استقبال نمی‌کند. بزرگ‌ترین نگرانی ارتش این است که در زمان وقوع بحران، مسابقه تسلیحاتی برای

آماده باش دوباره این موشک‌ها به وجود خواهد آمد (ترس ارتش از این است که بازگرداندن موشک‌ها به وضعیت آماده باش، نوعی ابهام و بی‌ثباتی به وجود می‌آورد که خطر آن به همان اندازه آماده باش دائمی آنها است).

اما راهی برای خروج از این وضعیت وجود دارد. برای شروع کار، رییس‌جمهور آمریکا می‌تواند دستور دهد بررسی سطح بالایی در مورد روش توافق با روسیه برای خروج موشک‌ها از وضعیت آماده‌باش صورت بگیرد. اوباما حتی می‌تواند از ولادیمیر پوتین بخواهد برای همکاری در این زمینه، نمایندگان منتخبی بفرستد. برای انجام این کار، ایده‌های خوب و البته بی‌نتیجه زیادی مطرح شده‌اند. مثلا می‌توان از اصلاحات نرم‌افزاری برای از کار انداختن سیستم‌های موشکی به صورت موقت استفاده کرد یا کلاهک‌ها را به صورت فیزیکی از موشک‌ها جدا کرد تا مدت زمان پرتاب موشک طولانی‌تر شود.

همچنین نیازی نیست کل سیستم‌ها در وضعیت آماده‌باش فوری قرار داشته باشند و شاید تنها چند موشک برای این کار کافی باشد و بقیه آنها را می‌توان از کار انداخت. در حال حاضر، آمریکا و روسیه هر یک حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ کلاهک دارند که در هر زمان ممکن، آماده پرتاب هستند.

بخش مشکل این موضوع، نظارت بر عدم تقلب از سوی دو طرف است. شاید روسیه و آمریکا بتوانند روشی برای بازرسی در محل بیابند یا از دوربین‌های امنیتی ۲۴ ساعته در محل کلاهک‌ها استفاده کنند. در پیمان «استارت نو» (پیمات کاهش تسلیحات هسته‌ای دوجانبه که اوباما در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود با روسیه به امضا رساند)، شدیدترین اقدامات نظارتی به طور کاملا موثری در دست اقدام است. همین روش‌ها را می‌توان برای خروج از آماده باش موشک‌ها نیز به کار گرفت و برای این کار می‌توان کمیته مشترک آمریکا-روسیه را تشکیل داد.

واضح است که رییس‌جمهور آمریکا نمی‌تواند تنها از طرف خود برای جلب همکاری روسیه که البته ضروری است کاری کند. هر دو طرف باید با هم در این زمینه اقدام کنند (در چنین وضعیت آماده باش موشکی، چین هم از موشک‌های هسته‌ای خود، جلوگیری نمی‌کند). همچنین تشکیلات نظامی هر دو کشور تمایل دارند سلاح‌های خود را آماده شلیک نگه دارند و در مقابل تغییر وضعیت مقاومت خواهند کرد؛ اما برای ادامه این وضعیت خطرناک که از بقایای جنگ سرد است، دلیلی وجود ندارد.

نویسنده: دیوید‌هافمن

مترجم: مریم رضایی