فیلمسازان در تاریکخانه ها

لابراتوارهای سینمایی و دفاتر تدوین فیلم هر ساله در آستانه برگزاری جشنواره فیلم فجر با حجم بالایی از کار و فعالیت روبه رو هستند که اتفاقاً تمام آنها نیز باید به صورت همزمان یا با یکی دو روز تاخیر به انجام برسند تا مهم ترین رویداد سالانه سینمای ایران با حضور تمام شرکت کنندگانش برگزار شود

لابراتوارهای سینمایی و دفاتر تدوین فیلم هر ساله در آستانه برگزاری جشنواره فیلم فجر با حجم بالایی از کار و فعالیت روبه رو هستند که اتفاقاً تمام آنها نیز باید به صورت همزمان یا با یکی دو روز تاخیر به انجام برسند تا مهم ترین رویداد سالانه سینمای ایران با حضور تمام شرکت کنندگانش برگزار شود.

در صورتی که این حجم بالای کار و زمان اندک را مولفه یی ثابت بگیریم، می توان تمام شدن نوارهای صدا، خراب شدن دستگاه های تدوین و صدا را به عنوان مولفه های متغیر در نظر گرفت که در کنار موارد ذکر شده دست در دست هم می دهند تا هیجان تولید در استودیوها و لابراتوارهای فیلمسازی این روزها بیش از سایر زمان ها در طول سال باشد.

حاصل این کار با عجله و نگرانی گاه به نمایش پرده به پرده فیلم ها با فاصله زمانی طولانی انجامیده، (همانند نمایش فیلم «لیلا» در جشنواره پانزدهم) یا با انتظارهای سه چهار ساعته تماشاگران برای رسیدن فیلم ها همراه بوده است (همانند نمایش «گاو خونی» در دوره بیست و دوم). اما از سال گذشته برگزارکنندگان جشنواره فیلم فجر تصمیم گرفتند در این عادت هر ساله سازندگان آثار تغییری ایجاد کنند.

روش آنها گفت وگو با تهیه کنندگان فیلم هایی است که در بخش های مختلف جشنواره پذیرفته شده و درخواست از آنها برای اعلام دقیق مرحله تولید فیلم و ارزیابی شان از احتمال به طول انجامیدن مراحل فنی است. این روش سال گذشته حاصل چندان درخشانی نداشت و باز هم جدول نمایش فیلم های جشنواره با تغییراتی همراه بود، اما وعده و وعیدها از به موقع آماده شدن فیلم ها امسال رنگ و بوی دیگری دارد. هرچند که در این شرایط هم ترافیک کار در لابراتوارها و استودیوهای تدوین همانند سال های گذشته بالا است.

● بزرگان سینما در خیابان دربند

استودیو عروج فیلم همواره یکی از پرطرفدارترین و شلوغ ترین استودیوها بوده است. این روزها برخی از کارگردانان شناخته شده سینما راهی خیابان دربند می شوند. از جمله آنها مسعود کیمیایی است. او در هوای سرد زمستان سال ۸۵، بیست و ششمین فیلم خود را به همراه مصطفی خرقه پوش تدوین می کند. فیلم کیمیایی منتظران بسیاری دارد. بسیاری در صف می ایستند و سرمای صف های طولانی را به جان می خرند تا به تماشای تصاویری بنشینند که این روزها توسط مصطفی خرقه پوش برای آن آغاز و پایان گذاشته می شود. کیمیایی ساخت «رئیس» را در فصل تابستان آغاز کرد اما این فیلم پرلوکیشن و پرسوناژ، مرحله فیلمبرداری طولانی داشت. زمان پایان فیلمبرداری که به اواسط پاییز بازمی گردد، شروع تدوین بود. کار که همچنان هم ادامه دارد و با توجه به راش های متعددی که در اختیار خرقه پوش است، پایان دادن به آن در فرصتی کوتاه کار ساده یی به نظر نمی رسد.

● استودیو صداوسیما

یکی از نکات قابل توجه بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر تعداد اندک فیلم هایی است که جزء تولیدات صداوسیما محسوب می شود. در سال های گذشته معمولاً این نهاد مهم تصویر کشور سهمیه سه چهار فیلمی برای شرکت در بخش های مختلف جشنواره داشت اما امسال فیلم «قاعده بازی» تنها محصول این سازمان در جشنواره فیلم فجر محسوب می شود. احمدرضا معتمدی با صبر و حوصله بسیاری فیلم می سازد.

او که از سال گذشته فیلمبرداری و تولید «قاعده بازی» را آغاز کرده بود، همچنان مشغول انجام مراحل فنی فیلمش در استودیوی صداوسیما است. معتمدی در سال ۸۱ با «دیوانه یی از قفس پرید» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت و در دوره یی که چندان کارگردان صاحب نامی فیلم خود را به دفتر جشنواره ارسال نکرده بود، توانست موفقیت زیادی به دست آورد و سیمرغ های بسیاری را از آن دوره جشنواره از آن خود کند. «اقلیما» به کارگردانی محمدمهدی عسگرپور هم مراحل لابراتواری را در لابراتوار صداوسیما طی کرده است. مسعود اطیابی، بخشی از مراحل فنی «مصائب دوشیزه» اولین فیلمش را در لابراتوار صداوسیما انجام داده است.

● رسانه پویا

رسانه پویا یکی از پرطرفدارترین استودیوها نزد اهالی سینما به شمار می رود. امسال هم در آستانه جشنواره، تعدادی از کارگردانان صبح و شب خود را در این مکان سپری می کنند. مازیار میری از جمله این فیلمسازان محسوب می شود که مدتی است برای تدوین فیلم جدیدش «پاداش سکوت» راهی رسانه پویا می شود.

میری در ساخت فیلم جدید خود نسبت به سایر فیلم هایش سرعت عمل به خرج داده است. او فیلمبرداری «پاداش سکوت» را اواسط فصل پاییز با حضور جمع شناخته شده یی از بازیگران سینمای ایران آغاز کرد. میری که سال گذشته با «به آهستگی» در جشنواره حضور داشت امسال با «پاداش سکوت» که فیلمی متعلق به ژانر سینمای دفاع مقدس محسوب می شود، قرار است در بیست و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر حاضر باشد. «روز سوم» به کارگردانی محمدحسین لطیفی نیز از جمله فیلم هایی است که برای حضور در جشنواره فیلم فجر همزمان با فیلمبرداری در استودیو رسانه پویا تدوین می شود.

هرچند که کاوه ایمانی تدوینگرش به دلیل همزمانی کار تدوین و فیلمبرداری گاهی اوقات راهی آبادان هم می شود تا شرایط حضور این فیلم را در جشنواره مهیا کند. فیلمی که در مقایسه با سایر آثار بخش مسابقه تنها فیلم در مرحله فیلمبرداری محسوب می شود.

● لابراتوار بدیع

به نظر می رسد بیشترین بار کاری آماده سازی فنی فیلم های جشنواره فجر امسال بر عهده استودیو بدیع باشد. در حال حاضر فریدون جیرانی «پارک وی» را در این استودیو صداگذاری می کند و امیرشهاب رضویان «مینای شهر خاموش» را در آن جا آماده کرده است.

جیرانی طبق سبک و سیاق خاص خود برای ساخت فیلم هایش، «پارک وی» را در سکوت خبری ساخت و تا آخرین روزهای بازبینی فیلم ها از سوی هیات انتخاب، جیرانی به صورت قطعی اعلام نمی کرد که اصلاً قصد دارد این فیلم را راهی جشنواره کند یا نه. بالاخره «پارک وی» برای حضور در جشنواره انتخاب شد و جیرانی این روزها سریع تر از قبل مراحل فنی فیلم را پیگیری می کند. آریا عظیمی نژاد مشغول ساخت موسیقی فیلم است و صداگذاری فیلم در بدیع انجام می شود. امیرشهاب رضویان هم که ساخت فیلم خود را از آغاز امسال آغاز کرده بود، مراحل فنی پایانی فیلم «مینای شهر خاموش» را در استودیو بدیع انجام داده است.

خسرو سینایی هم مراحل فنی «مثل یک قصه» را در لابراتوار بدیع انجام می دهد. صداگذاری این فیلم در استودیو تک فیلم انجام شده و بخش صداگذاری با توجه به فضای این فیلم که مربوط به جنگ می شود از نکات قابل توجه آن است. «اخراجی ها» هم که صداگذاری آن توسط بهروز شهامت در استودیو نقش انجام می شود، بخشی از مراحل فنی را در استودیو بدیع سپری کرده است. محمدعلی سجادی هم که تلاش می کرد، «مخمصه» را برای نمایش در جشنواره فیلم پلیس آماده کند و موفق به آن نشد، تدوین فیلم را در استودیو بهمن انجام داده و مراحل لابراتواری آن را در لابراتوار بدیع انجام می دهد.

● استودیو اندیشه

تولید فیلم «دست های خالی» به دلیل بیماری کارگردانش ابوالقاسم طالبی مدتی دچار وقفه شد. با بهبود وضعیت جسمانی این کارگردان، فیلمبرداری «دست های خالی» از دو ماه پیش مجدداً از سر گرفته شد. همین قضیه شروع مراحل فنی فیلم را کمی به تاخیر انداخت. این روزها نازنین مفخم در استودیو اندیشه فیلم طالبی را تدوین می کند. «دست های خالی» از معدود فیلم های جشنواره امسال است که مراحل فنی را در استودیو اندیشه می گذراند.

● رسانه فیلمساز

بعد از لابراتوار بدیع، لابراتوار فیلمساز از دیگر مکان های پررفت وآمد کارگردان های حاضر در جشنواره بیست و پنجم است. «اتوبوس شب» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «بچه های ابدی» به کارگردانی پوران درخشنده، «روز برمی آید» ساخته بیژن میرباقری، «فرش ایرانی» ساخته مشترک کارگردانان شناخته شده سینما همگی مراحل فنی را در رسانه فیلمساز سپری می کنند.

در فاصله ۱۵ روز مانده تا برگزاری جشنواره فجر به رغم تمام تمهیدات اندیشیده شده همچنان نبض سینمای ایران در استودیوها و لابراتوارها می زند. جایی که مدیران جشنواره فجر نیز به آنها چشم دوخته اند تا برنامه ریزی نمایش فیلم ها را نیز بر مبنای مراحل کاری آنها انجام دهند. سنتی که ظاهراً هیچ گاه قرار نیست از جشنواره فجر جدا شود.

● چند نکته درباره جشنواره

تقریباً تمامی جشنواره های معتبر جهانی تا زمان معینی نسخه کامل فیلم های متقاضی شرکت در جشنواره را می پذیرند و سپس آنهایی را که مناسب نمایش در جشنواره تشخیص دهند انتخاب کرده و به نمایش می گذارند.

در جشنواره سالیانه فجر با هدف افزایش هر چه بیشتر آمار فیلم ها این مراحل در هم ادغام می شود و تا یکی دو روز مانده به پایان جشنواره ادامه می یابد. این بی نظمی و بی برنامگی سبب می شود که؛

▪ هیچ کس نداند که وقتی به سینما می رود چه فیلمی را خواهد دید.

▪ اغلب فیلم ها به صورت سرهم بندی شده و با کیفیت نامطلوب به جشنواره ارائه می شود.

▪ دست اندرکاران و حرفه یی های سینما به جای حضور در جشنواره و آموختن از همکاران و بزرگان سینما، شبانه روز وقتشان را صرف آماده سازی و رساندن فیلم هایشان به جشنواره می کنند.

نمایش هر فیلم در ۱۰ تا ۱۲ نوبت و برای ۵ تا ۶ هزار تماشاچی، دور شدن از اهداف جشنواره و به تعبیری شراکت در درآمد تهیه کننده به حساب می آید.

به زبان ساده ۶ هزار تماشاچی یعنی نه میلیون تومان فروش بلیت که ۵۰ درصد این مبلغ باید به تهیه کننده پرداخت شود، ولی مسوولان جشنواره تنها به چاپ و آماده کردن یک کپی از فیلم و کمک به چاپ برگه های آگهی و ارائه تعداد کمی بلیت بسنده می کنند که در هر صورت کمتر از یک میلیون تومان خواهد بود.

دوستی و حرمت دوستان را نگاه داشتن خصلت نیکویی است مشروط بر آنکه مسوولان جشنواره به خاطر رفاقت با گروهی حسن دیگران را «ذم» و ضعف و ناکارآمدی دوستان را «طیبات و نوشدارو» به حساب نیاورند، که اگر گزاف به نظر نرسد، این روش جز بر باد دادن اعتبار و آبرو و منزلت و جایگاه جشنواره حاصل دیگری ندارد.امید است امسال شاهد چنین وضعی نباشیم.

گزارشی از وضعیت استودیو ها و لابراتوارهای فیلمسازی در آستانه برگزاری جشنواره فیلم فجر

سمیه علیپور

ضیاء مصباح