آپاندیسیت در بارداری

درباره مشکل خانم مهرپرور در دوران بارداری با حضور دکتر اعظم السادات موسوی متخصص زنان, دکتر نسیم نادری متخصص قلب, دکتر فرامرز کریمیان جراح, دکتر فرناد ایمانی متخصص بیهوشی, دکتر محمودرضا رباطی متخصص پوست و دکتر محمدرضا خدایی روانپزشک

استادی داشتم که چند بار میان صحبت‌هایش نارضایتی خود را از نسل ما جوان‌ها اعلام کرده بود. می‌گفت شما حرمت بزرگ‌تر را نگه نمی‌دارید، پا و زبان‌تان را جلوی کسانی که زحمت‌تان را کشیده‌اند دراز می‌کنید و همه را مسوول آنچه خودتان باید به دست بیاورید، می‌دانید. آن استاد حساب احتمالات درس می‌داد اما جملاتی که برای تربیت‌مان می‌گفت، شاید بیشتر از آن ۴ واحدش کاربرد داشت....

همه ما وجود و هویت خودمان را از مادرهایمان داریم؛ مادرانی که بی‌قیدو‌شرط برای ما فداکاری می‌کنند.

شاید باورتان نشود اما جنینی که عشق مادر است اگر کلسیم کافی دریافت نکند به استخوان‌های فرشته نگهبانش حمله‌ور می‌شود.‌ نعمتی ارزشمندتر از سلامتی به ما اعطا نشده و مادر این مهم را دو دستی در اختیار موجودی که هنوز او را ندیده، می‌گذارد. میزگرد زیبایی این هفته ما به مشکل نادری در دوران بارداری اختصاص یافته؛ آپاندیسیت. برای تهیه گزارشی از این بیماری جدی با تمام پزشکان متخصص زنان همکار «سلامت» تماس گرفتم و متوجه شدم دکتر اعظم‌السادات موسوی چنین بیماری را ویزیت کرده?اند. این مشکل اگرچه شایع نیست اما بی‌اطلاعی از آن می‌تواند زندگی مادر و جنین را به مو بند کند. داستان بارداری خانم لاله مهرپرور و نظر متخصصان را در این هفته دنبال کنید.

خانم مهرپرور که با مشکل آپاندیسیت در دوران بارداری مواجه شده، می‌گوید:

خـیـلـی تـرسـیـده بـودم؛ خـدا نـصـیـب هـیـچ مـادری نـکـنـد

▪ خانم مهرپرور! در ماه چندم بارداری متوجه علایم آپاندیسیت شدید؟

- ماه ششم. یک روز ساعت ۵، هنگام اذان صبح که بیدار شدم و نمازم را خواندم، درد خفیفی را در ناحیه پهلوهایم احساس کردم. در دوران بارداری احساس گرمای شدیدی داشتم. به همین دلیل مقابل کولر استراحت می‌‌کردم. با خود گفتم شاید باد مرطوب و سرد کولر باعث شده پهلوهایم ناراحت شود پس تحمل کردم. درد مرتب می‌گرفت و ساکت می‌شد. جدی‌اش نگرفتم. ساعت حدود ۱۰ صبح بود که درد ناگهان شدید شد به طوری که تحمل آن برایم مشکل شده بود.

▪ چه کار کردید؟

- با همسرم تماس گرفتم و اطلاع دادم که درد پهلویم واقعا شدید شده و همسرم گفت که به دکتر مراجعه کنیم. اما من قضیه را جدی نگرفتم و گفتم: «احتمالا پهلویم سرما خورده، گرمش کنم بهتر می‌شود.» باز دردم آرام شد اما مرتب و متناوبا می‌گرفت و دوباره ساکت می‌شد تا اینکه حدود ساعت ۲ تا ۳ بعدازظهر واقعا غیرقابل تحمل شده و این بار خودم خواستم که به دکتر مراجعه کنیم.

▪ دکتر موسوی در مطب‌شان چه اقداماتی را برای تشخیص مشکل شما انجام دادند؟

- دکتر موسوی به پهلوی من دست می‌زدند و می‌خواستند جایی را که درد می‌کند نشان دهم اما من نمی‌توانستم دقیقا محل درد را مشخص کنم. تا اینکه بالاخره انگشتان‌شان را روی نقطه‌ای از پهلوی راستم گذاشتند و ناگهان درد شدیدی حس کردم. ایشان گفتند امکان دارد مشکل شما آپاندیس باشد. با شنیدن کلمه « آپاندیس» ناگهان وحشت کردم. با تعجب پرسیدم: «آپاندیس؟ من باردارم! آپاندیس داری یعنی چی؟» دکتر موسوی که دیدند من هول کرده‌ام بلافاصله پاسخ دادند: «من فقط حدس می‌زنم و در دوران باداری باید تمامی احتمالات ممکن جدی گرفته شوند. اگر نظر من که پزشک معالج تو هستم را می‌خواهی پیشنهاد می‌دهم امشب به بیمارستان بروی و تا فردا صبح تحت نظر باشی.» کمی آرام‌تر شدم و مراجعه به بیمارستان را پذیرفتم.

▪ در بیمارستان فورا شما را عمل کردند؟

- در بیمارستان آزمایش خون دادم و برای عمل جراحی حاضرم کردند اما در همان حال منتظر ماندم که جواب آزمایش بیاید زیرا پزشک جراح به‌رغم اطمینانی که دکتر موسوی از تشخیص‌شان داشتند، تاکید می‌کردند که تا جواب آزمایش را نبینم شما را عمل نمی‌کنم. من هم نگران، در دل خدا خدا می‌کردم که جواب آزمایشم منفی باشد. خیلی ترسیده بودم.

▪ آیا بعد از این عمل بارداری‌ راحتی داشتید؟

- حقیقتش بعد از این جراحی خیلی اذیت شدم. با پیش رفتن دوره بارداری و بزرگ‌تر شدن شکمم احساس می‌کردم که بخیه‌هایم در حال کش آمدن و پارگی هستند (خنده)! خدا نصیب هیچ مادری نکند. دولا دولا راه می‌رفتم و مجبور بودم شکمم را دودستی نگاه دارم. به پهلو بخوابم و اجازه نداشتم به پشت دراز بکشم زیرا گفته بودند این حالت سبب پیچیدن بند ناف دور گردن جنین می‌شود. من هم که سمت راست بدنم جراحی داشتم و مجبور بودم تنها به پهلوی چپ بخوابم. مواقعی که برای تغییر موقعیت و استراحت دادن از پهلوی چپم به پهلوی راستم می‌چرخیدم درد امانم را می‌برید.

▪ آیا برای دردهایی که داشتید مسکن تجویز شد؟

- نه هیچ مسکنی. تا ۱۵، ۱۶ روز بعد از عمل هم درد شدیدی داشتم.

▪ آیا این جراحی بر زمان خاتمه بارداری‌تان تاثیر نداشت؟

- خیر. من فرزندم را ۹ ماهه به دنیا آوردم.

▪ عملتان چقدر طول کشید؟

- حدود یک ساعت.

▪ بعد از این عمل چند روز در بیمارستان بستری بودید؟

- فقط یک روز.

▪ جای زخم عملتان چگونه است؟

- جای زخمم خیلی بد شکل مانده الان ظاهری شبیه به یک زخم سوختگی به ابعاد ۱×۱۰ سانتی‌متر دارد. بزرگ شدن شکمم و ترک‌های ناشی از بارداری کنار شکمم، باعث شده بود که بخیه‌هایم پهن‌تر شوند. به علاوه زایمانم به روش سزارین بود و به دلیل باز شدن شکم برای تولد نوزاد هم اذیت شدم.

▪ برای بعد از دوران بارداری مشکل کاهش وزن نداشته‌اید؟

- من در دوران بارداری ۲۰ کیلوگرم وزن اضافه کردم و باید بعد از زایمان رژیم می‌گرفتم تا به وزن عادی‌ام برگردم.

▪ آیا در خانواده‌تان سابقه آپاندیسیت داشتید؟

- خیر. ما اصلا در خانواده‌مان بیمار مبتلا به آپاندیسیت نداشتیم و اصلا هم به علائم و درد آن آشنا نبودیم. من در این دوران مراقب سلامتم بودم و احتمال هر مشکلی را می‌دادم جز آپاندیسیت!

▪ آیا این مشکل عوارض جانبی‌‌ای هم برایتان داشت؟

- بله. من بعد از این عمل دچار افسردگی شدم. هر مادری در دوران بارداری‌اش حداقلی استرس دارد. اما من که برای این جراحی زیر بی‌هوشی کامل رفته بودم خیلی برای فرزندم می‌ترسیدم. بعد از عمل مرتب گریه می‌کردم و دلگرمی‌های هیچ کس برایم چاره‌ساز نبود. احتمال نمی‌دادم که فرزندم با این داروها سالم به دنیا بیاید. این استرس‌ها باعث شده بود ضربان قلبم به شدت بالا رود. به پزشک متخصص اعصاب و قلب‌وعروق مراجعه کردم و آنها بعد از معاینات لازم احتمال بیماری قلبی مرا رد کردند و تپش قلبم را ناشی از استرس شدیدم دانستند. برایم داروهای قلب و آرام‌بخشی تجویز شد که گفتند باید آنها را مصرف کنی زیرا استرس‌ برای جنین خطر دارد. از بابت خطر آنها هم اطمینان دادند که مصرف آن داروها برای دوران بارداری ایمن است.

▪ این داروها را تا چه زمانی مصرف کردید؟

- تا هنگام زایمان. در ضمن بعد از زایمان دچار افزایش فشارخون شدم و از آن زمان داروی فشارخون می‌خورم.

▪ فرزندتان با مشکلی مواجه نیست؟

- نه. خدا را شکر دختر ۲ ساله من در سلامت کامل به سر می‌برد.

● نگاه متخصص زنان و زایمان

دکتر اعظم‌السادات موسوی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

در جـراحی آپـانـدیـسیت زنــان، رحـم آسـیـب نـمی‌بینـد

▪ خانم دکتر! آیا بیماری آپاندیسیت در دوران بارداری شایع است؟

- آپاندیسیت یعنی عفونت زائده آپاندیس که ابتلا به آن در دوران بارداری شایع نیست.

▪ خانم مهرپرور در دوران بارداری به آپاندیست مبتلا شده‌اند. آیا این مشکل ایشان به وضعیت بارداریشان مربوط بوده است؟

- علت ایجاد عفونت آپاندیسیت هنوز کاملا مشخص نشده و ممکن است هر کسی را مبتلا کند بنابراین بروز این مشکل در مورد خانم مهرپرور به باردار بودنشان ارتباطی نداشته است.

▪ آیا بزرگ شدن رحم بر آپاندیس اثر می‌گذارد؟

- بله. محل قرارگیری آپاندیس در دوران بارداری کمی جابه‌جا می‌شود زیرا رحم و آپاندیس در یک محدوده هستند و بزرگ شدن رحم باعث بالا رانده شدن روده بزرگ می‌شود. در نتیجه آپاندیس هم بالاتر از محل اصلی خود قرار خواهد گرفت.

▪ این بالا رفتن آپاندیس چه پیامدی دارد؟

- اگر فرد در دوران بارداری دچار آپاندیسیت شود به دلیل اینکه آپاندیس‌اش کمی بالاتر از افراد عادی قرار گرفته ممکن است درد ناشی از آن را با درد‌های عفونی یا ناشی از سنگ کلیه یا صفرا اشتباه بگیرد و برای درمان آن هم اول به متخصص داخلی یا متخصص بیماری‌های کلیوی مراجعه کند. از طرفی متخصص زنان هم ممکن است درد خانم باردار مبتلا به آپاندیسیت را با علایم زایمان زودرس، دردهای زودرس رحمی یا کنده شدن جفت اشتباه بگیرد. بنابراین تشخیص آپاندیسیت در خانم‌های باردار نسبت به افراد عادی به مراتب مشکل‌تر و دقیق‌تر است.

▪ خانم مهرپرور توضیح دادند که شما بلافاصله با معاینه ایشان در مطب‌تان مشکل ایشان را تشخیص داده‌اید. چطور این قدر سریع متوجه موضوع شدید؟

- خانم مهرپرور در ناحیه راست شکمشان دچار درد شدید بودند. علامت عفونت ادراری نداشتند و شرایط‌شان با علایم ایجاد سنگ‌های صفراوی همخوانی نداشت. به من هم گفته بودند دردشان همراه با حالت تهوع و استفراغ است. نتیجه آزمایش خونی هم که همراه آورده بودند نشان می‌داد که سطح گلبول‌های سفید خونشان بالاست بنابراین نتیجه گرفتم که به احتمال قریب به یقین دچار آپاندیسیت شده‌اند. به طور کلی اگر پزشک معالج خانم بارداری درباره بیمارش به آپاندیسیت شک کند باید حتما این احتمال را جدی بگیرد و حتما تا رد این احتمال پیش برود. به هیچ عنوان نباید زن باردار مشکوک به آپاندیس را با تحت نظر گرفتن به منزل فرستاد و باید بلافاصله عفونت آپاندیسیت او را درمان کرد.

▪ چرا این عفونت در دوران بارداری اینقدر خطرناک است؟

- زیرا عفونت آپاندیس به سرعت پیشرفت می‌کند و سبب پاره شدن یا به اصطلاح ترکیدن آپاندیس می‌شود. این عفونت در حفره شکمی پخش می‌شود. از طرفی سیستم ایمنی زن باردار نسبت به قبل از بارداری ضعیف‌تر است. در نتیجه عفونت آپاندیسیت برای زن باردار و جنین‌اش واقعا خطرناک است.

▪ معمولا هرکس که درد آپاندیس‌اش شروع می‌شود بلافاصله به اتاق جراحی می‌رود. آیا علایم تشخیص زودهنگام‌تری برای این عفونت وجود ندارد؟

- واقعیت این است که فاصله شروع عفونت آپاندیس تا آغاز درد آن تنها ۲ تا ۳ ساعت است. یعنی درد اولین نشانه عفونت آپاندیس است که با مزمن شدن عفونت احتمال دارد کاهش یابد.

▪ بیشتر مادران واهمه دارند که در دوران بارداری زیر تیغ جراحی بروند زیرا می‌ترسند داروی بی‌هوشی برای سلامت جنینشان خطرناک باشد.

- دلیلی برای این نگرانی وجود ندارد. متخصصان بی‌هوشی از داروهایی استفاده می‌کنند که به هیچ‌وجه از جفت عبور نمی‌کند و سبب بی‌هوشی جنین نمی‌شود. اگر هم احیانا مقداری از دارو به جنین برسد مشکلی پیش نمی‌آید زیرا اعمال حیات و سلامت جنین وابسته به جریان خون مادر است و اگر کمی هم داروی بی‌هوشی بر جنین اثر گذاشته باشد اتفاق خاصی نمی‌افتد و جنین همچنان به تنفس و تبادلات خونی‌اش ادامه می‌دهد.

▪ بسیاری از مادران تصور می‌کنند که اگر در دوران بارداری حفره شکمی‌شان باز شود انگار جنین آنها در کنار تیغ جراحی قرار گرفته و این سبب آسیب به او خواهد شد. آیا این فکر صحیح است؟

- اصلا نباید این نگرانی را داشته باشید زیرا جنین در فضای رحم است و برای جراحی آپاندیس اگر چه حفره شکمی باز می‌شود اما به دیواره رحم آسیبی‌ وارد نخواهد شد. یعنی در طول جراحی جراح به رحم کاری ندارد که مثلا تصور کنید که پرسنل اتاق عمل می‌توانند جنین در حال رشد را ببینند. البته چون حین عمل احتمال دارد کناره‌های رحم دستکاری شوند، هرچند که جراحان تا حد امکان از این حالت پیشگیری می‌کنند احتمال دارد مادر دچار زایمان زودرس شود که البته این مشکل با داروهای ضدانقباض رحم قابل پیشگیری است.

▪ خانم مهرپرور اشاره کردند که بعد از جراحی احساس می‌کردند بخیه‌هایشان در حال پاره شدن است. این تنها یک احساس بوده یا واقعا بخیه‌ها کش می‌آیند؟

- جراح محل جراحی را در خانم‌های باردار با نخ‌های غیرقابل‌جذب می‌دوزد و چون پوست شکم در این دوران منبسط می‌شود با وجود این نخ‌ها تحت فشار قرار می‌گیرد.

▪ ایشان بعد از جراحی‌شان استرس زیادی داشته‌اند. چرا استرس برای سلامت جنین خطرناک است؟

- خانم مهرپرور مراحل سختی را در دوران بارداریشان پشت سر گذاشته‌اند. اطلاع از تشخیص چنین بیماری حادی در دوران بارداری و همچنین پشت‌سر گذاشتن جراحی به هرحال شوک بزرگی است. به همین دلیل تیم پزشکی معالج و خانواده بیمار باید حمایت‌های لازم و هوشمندانه خود را درباره مادر به نحو احسن انجام دهند. به طور کلی هر استرسی در دوران بارداری می‌تواند مشکلاتی از قبیل رشد نامناسب جنین، بالا رفتن فشار خون مادر و زایمان زودرس ایجاد کند.

▪ آیا افزایش فشارخون خانم مهرپرور بعد از دوران بارداری با آپاندیسیت یا استرس‌هایشان مرتبط بوده است؟

- خیر. ایشان زمینه پرفشاری‌خون را از دوران جنینی داشته‌اند و خانواده‌شان هم سابقه پرفشاری خون دارند.

▪ توصیه آخر؟

- به تمام خانم‌های باردار گوشزد می‌کنم که دردهای شکمی در دوران بارداری اهمیت بسیار زیادی دارند و اگر بیمار احساس می‌کند که دردهایش با علایم دیگری مانند تهوع یا استفراغ همراه است یا حالت منقطع (گرفتن و ول کردن) دار، باید حتما پزشک معالج خود را آگاه کند.

● نگاه متخصص پوست و مو

با جای بخیه چه باید کرد؟

دکتر محمودرضا رباطی/ استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

برای اینکه جای بخیه جراحی به حداقل ممکن برسد ۲ روش داریم، اول اینکه جراح محل را با دقت جراحی کند و بخیه بزند؛ دوم اینکه برای رفع این اسکار (جوشگاه) از روش‌های درمانی پوستی کمک بگیرید. بیشتر جراحان سعی می‌کنند که جراحی را با کمترین برش انجام دهند. به‌عنوان نمونه پوست را نباید با فشار زیاد دوخت یا روش‌هایی وجود دارند که حاشیه زخم را آزاد‌تر می‌کنند.

● عوامل موثر بر جوشگاه جراحی

۱) محل جراحی: شدت جای زخم جراحی به محل جوشگاه هم بستگی دارد. به‌عنوان نمونه قسمت‌های بالایی صورت اسکارهای خفیف‌تری خواهند داشت اما زیر صورت و میان‌تنه جوشگاه‌های بارزتری برجای خواهند گذاشت.

۲) سابقه خانوادگی: استعداد ژنتیکی فرد هم به شدت جوشگاه‌های او بعد از عمل جراحی بستگی دارد.

۳) مراقبت‌های فردی: بیمار باید مراقب باشد که بعد از جراحی زخمش دچار عفونت نشود و التیام آن به نحو احسن ادامه پیدا کند.

▪ حتما به توصیه‌های بهداشتی که پزشک جراح برای مراقبت از زخم‌تان می‌دهد، توجه کنید.

▪ جراح برحسب شدت جراحی انجام گرفته امکان دارد داروهای آنتی‌بیوتیکی را برایتان تجویز کند تا از عفونت‌های احتمالی بعد از عمل پیشگیری شود.

▪ تا ۲ روز بعد از جراحی پانسمان جراحی را باز نکنید و زخم را در تماس با آب قرار ندهید.

▪ باید گروهی از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی را ( با تجویز پزشک) در کنار آنتی‌بیوتیک‌‌های خوراکی که از روز اول مصرف می‌کردید به محل زخم بزنید.

• زخم را با مواد آلوده حتی آلودگی دست‌ خودتان تماس ندهید زیرا به دلیل ضعف جسمانی بعد از عمل پوست اطراف جوشگاه عفونت‌پذیر است. اگر احیانا عفونتی ایجاد شود بر جوش خوردن زخم تاثیر خواهد گذاشت. به عبارتی جای زخم بد شکلی ایجاد می‌شود.

۴) فاصله زمانی از عمل جراحی: با گذشت زمان از عمل جراحی معمولا جوشگاه کوچک‌تر و کمرنگ‌تر می‌شود.

▪ روش‌های رفع جوشگاه جراحی

۱) تزریق دارو به داخل جوشگاه: دراین حالت جوشگاه باید برجسته باشد.

۲) انجماد درمانی: استفاده از مواد خیلی سرد (نیتروژن مایع) برای صاف کردن جوشگاه برجسته شده. این روش برای درمان طیفی از ضایعات پوستی – زگیل‌های معمولی تا اسکارهای جراحی - کاربرد دارد. تکنیک این درمان به این صورت است که دمای نیتروژن به حدود ۲۰۰- درجه سانتی‌گراد (۱۹۶-) می‌رسد. در این دما حالت فیزیکی نیتروژن مایع است و تماس آن با هر بافتی حتی بافت سالم سبب انجماد داخل بافتی می‌شود. سپس بافت یخ زده را به آرامی به دمای عادی برمی‌گرداند و این تغییر حالت سبب تخریب بافت می‌شود.معمولا بافت‌های غیرطبیعی حساسیت بیشتری نسبت به این روش نشان می‌دهند.

۳) لیزردرمانی: به خصوص در مواردی که اسکار جراحی خیلی قطور نباشد و زمان زیادی از ایجاد آن نگذشته باشد.

در مورد دریافت بهترین نتیجه از لیزردرمانی فاصله زمانی از تشکیل جوشگاه بسیار مهم است. معمولا مواردی که جوشگاه هنوز قرمزی خود را حفظ کرده و از جراحی تنها چند ماه گذشته نتیجه بهتری را از لیزردرمانی خواهیم گرفت. به‌عنوان نمونه اسکاری که ۴، ۵ ماه است که تشکیل شده به مراتب از اسکاری که ۴ سال از ایجادش گذشته بهتر از بین خواهد رفت.

در روش‌های درمانی پوستی طول زخم مهم نیست و ضخامت اهمیت دارد. بارداری خانم مهرپرور چندان تاثیری بر شدت جوشگاه‌شان نداشته است. به طور کلی اگر فردی تحت جراحی‌های شکمی قرار بگیرد-سزارین یا انواع جراحی‌های درمانی- به هر حال اسکاری ناخوشایند باقی می‌ماند که می‌توان با روش‌های ذکر شده ظاهر آن را بهبود بخشید. انتخاب روش درمانی برای ایشان به برآمدگی جوشگاه‌شان بستگی دارد. به‌عنوان نمونه اگر اسکار ضخامت قابل توجهی داشته باشد نمی‌توانیم برایشان از لیزردرمانی کمک بگیریم و سراغ انجماد درمانی یا داروهای تزریقی برویم. انتخاب و موفقیت هر یک از این روش‌های درمانی به وسعت جوشگاه ارتباطی ندارد.

۴) هزینه و وسعت جوشگاه: هزینه عمل بهبود جوشگاه به وسعت جوشگاه بستگی دارد. در مجموع لیزر دستگاهی است که برای خرید و نگهداری‌اش هزینه زیادی صرف می‌شود بنابراین لیزر درمانی روش گران‌تری است. داروی تززریقی از خانواده کورتون‌هاست و هزینه چندان بالایی ندارد و در کل هزینه‌اش به وسعت جوشگاه و محل تزریق بستگی دارد.

البته هر کدام از این روش‌ها عوارضی دارند که نمی‌توان آنها را با هم مقایسه کرد. برای انتخاب روش باید ابتدا وضعیت بیمار و جوشگاه او را بررسی کرد. پزشک پیشنهادهای خود را ارائه می‌دهد و بیمار بنا به قدرت مالی‌اش انتخاب می‌کند.

● نگاه متخصص قلب و عروق

تپش قلب، علامت است؛ نه بیماری

دکتر نسیم نادری/ متخصص قلب و عروق، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

در ابتدا باید تغییرات قلب و عروق در بارداری را بشناسید و با یکسری نکات آشنا شوید.

در دوران بارداری حجم خون مادر افزایش می‌یابد و در اواسط بارداری به دو برابر می‌رسد و به همین دلیل تغییرات فیزیولوژیکی در بدن او ایجاد می‌شود از جمله تنگی نفس، افزایش ضربان قلب (که الزاما غیر طبیعی نیست) و کم‌خونی که خود تپش قلب خانم را تشدید کند.

نکته اول اینکه تپش قلب بیماری نیست.‌ طبیعی یا غیرطبیعی بودن این علامت را باید بررسی کرد. اگر پزشک متخصص صلاح دید که مادر باید برای مقابله بااین تپش قلب دارو مصرف کند باید ابتدا بیمارش را از لحاظ روانی آماده کند تا از ترس تاثیر دارو بر سلامت جنین‌اش هول نکند. سپس با معاینات و در صورت نیاز اقدامات تشخیص چنین تصمیمی بگیرد.

نکته دوم در مورد داروها و بارداری است. باید گفت داروها را می‌توان بر اساس وضعیت مادر باردار به چند گروه تقسیم کرد:

۱) بی‌خطرها: به عنوان نمونه ویتامین‌ها و مکمل‌ها، خطرناک‌ها و داروهایی که خطرناک بودن‌شان شناخته نیست.

۲) داروهای قلبی که به‌طور معمول برای بیماری‌های قلب و عروق تجویز می‌شوند و در دوران بارداری به‌طور مستقیم بر بافت جنین اثر می‌گذارند و سبب غیرطبیعی شدن ساختار بدن طفل می?شوند (به‌عنوان نمونه کلیه جنین از ابتدا درست شکل نمی‌گیرد). این داروها را به هیچ عنوان نباید در دوران بارداری مصرف کرد.

لازم است تذکر دهم اگر از قبل مشکل قلبی داشته‌اید و دارو مصرف می‌کرده‌اید قبل از باردار شدن به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید تا برای دوران بارداری تان داروی جدید تجویز کند.

۳) داروهایی که از جفت رد می‌شوند و جریان خون جفت و رشد جنین را کاهش می‌دهند.

به یکی از معروف‌ترین داروهای تجویزی برای تپش قلب بالا اشاره می?کنم که این دارو را اغلب مردم با نام ایندرال یا پروپرانولول می?شناسد. با اینکه این دارو به‌صورت شایع در جامعه به‌عنوان داروی تپش قلب شناخته شده و توسط پزشکان عمومی و متخصصان مختلف تجویز می‌شود اما هنوز خطراین دارو بر تشکیل ارگان‌های جنین گزارش نشده و می‌تواند با عبور از جفت، از جریان خون جفت بکاهد و ضربان قلب جنین را کاهش و رشد جنین را تحت‌تاثیر قرار دهد. بنابراین در صورت تجویز باید رشد جنین به دقت در فواصل معین وکوتاه بررسی شود.

در مورد روش‌های تشخیصی باید گفت:

▪ اکو برای خانم‌های باردار خطرناک نیست: روش اکوکاردیوگرافی مانند سونوگرافی ساده و دستگاه مورداستفاده از محل رشد جنین بسیار دور است.

▪ روش تشخیصی تست ورزش برای مادران باردار تجویز نمی‌شود جز در موارد بسیار نادر.

▪ گرافی قفسه سینه: از اشعه ایکس استفاده می‌شود و برای مادران باردار چندان مناسب نیست.

▪ آنژیوگرافی و ام‌آرآی هم در موارد خاص قابل انجام است.

لازم به ذکر است که عوارض قلبی ـ عروقی که مادر از قبل دوره بارداری داشته اما با شروع بارداری کم کم بروز می‌کنند احتمالا به دلیل استرس مادر، افزایش ضربان قلب و حجم خون در دوران بارداری با علائم تنگی نفس و تپش شدید قلب خود را نشان می‌دهد.

اگر به بیماری قلبی ـ عروقی مبتلا هستید و قصد بارداری دارید، قبل از باردار شدن حتما با پزشک متخصص قلب و عروق مشورت کنید. بسیاری از این بیماری‌ها در دوران بارداری تشدید می‌شوند و مادر را در خطر مرگ قرار می‌دهند حتی در مواردی مادر نباید باردار شود. به‌عنوان نمونه زنانی که مشکل فشارخون ریوی، نشانگان مارفان، گشادی آئورت، افت عملکرد سیستولی قلب و اتساع قلب دارند. گروهی از بیماران بعد از اتمام دوره‌های درمان قلبی ـ عروقی می‌توانند باردار شوند البته به شرط نظارت مستمر توسط پزشک متخصص قلب و عروق در دوران بارداری زیرا بسیاری از داروهای قلبی بر رشد جنین اثر دارند و پزشک متخصص باید مرتب جنین در حال رشد را کنترل کند.

در صورت افزایش تپش قلب، ورم، تنگی نفس، شک خود بیمار و شک متخصص زنان معالج باید سریعا به متخصص قلب و عروق مراجعه کرد.

● متخصص جراحی عمومی

آپاندیسیت از موارد اورژانس بارداری است

دکتر فرامرز کریمیان/ استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

عفونت آپاندیس از موارد اورژانسی نادر در بارداری است به طوری که از هر ۲ هزار زن باردار تنها یک نفر در دوره بارداری‌اش دچار این مشکل می‌شود. به محض سوءظن پزشک معالج به عفونت آپاندیس بیمار، خانم باید به بیمارستان منتقل شود و بعد از انجام آزمایش‌های لازم در صورت اطمینان از این عفونت تحت عمل جراحی قرار گیرد چرا که ترکیدن آپاندیس به دنبال گسترش عفونت می‌تواند جان مادر را به خطر بیندازد به طوری که احتمال مرگ جنین در اثر تشخیص دیرهنگام آپاندیس به یک سوم می‌رسد.

اگر خانمی در این دوران دچار این مشکل شد باید خونسردی‌اش را حفظ کند زیرا به هر حال این اتفاق افتاده و تنها راه مادر اعتماد به پزشکان است. جراحان امروز با استفاده از تکنیک‌های نوین جراحی پهلو را برش‌ می‌‌دهند و سعی می‌کنند در حداقل زمان و حداقل برش آپاندیس را خارج کنند. مادر نباید از این برش بترسد زیرا جراح به رحم او کاری ندارد. خون‌ریزی این عمل زیاد نیست و بی‌هوش شدن مادر هم تاثیر سویی بر سلامت مادر و جنین ندارد و پزشک متخصص بی‌هوشی در تمام طول عمل مراقب این عزیزان است. اگر مادری برای اسکارهای ناشی از این عمل نگران است می‌تواند از جراحش بخواهد با روش لاپاروسکوپ او را جراحی کند. در این روش جراح با ایجاد سوراخ‌های ریزی جراحی را انجام می‌دهد.

● متخصص بیهوشی

بیهوشی در بارداری خطر دارد؟

دکتر فرناد ایمانی/ متخصص بیهوشی، استاد دانشگاه

آیا بی‌هوشی یک اقدام خطرناک و پرریسک است؟ باید گفت جواب منفی است. در دنیای امروز بی‌هوشی بسیار ایمن و امکان‌ وقوع عوارض کم و درواقع پیچیدگی‌هایی که از آن سخن به میان آمد همگی در جهت حفظ سلامت بیماران است. وجود داروهای کم‌عارضه کنونی، دستگاه‌های نمایشگر متعددی که بسیاری از علایم حیاتی بیماران را لحظه به لحظه نمایش می‌دهند و پزشکان و پرسنل مجربی که بیماران را در حین بی‌هوشی تحت نظر قرار می‌دهند بی‌هوشی را از هر زمان دیگری ایمن‌تر ساخته است و خوشبختانه تمامی این امکانات در کشور ما در حد مطلوبی وجود دارد.

باور غلطی وجود دارد که می‌گوید بیهوشی در زایمان به خون‌رسانی جنین صدمه می‌زند و مغزش در اثر این عدم خون‌رسانی آسیب می‌بیند.

یکی از نکات مهم در زمان سزارین یا هر جراحی که نیاز به بیهوشی دارد به حداقل‌رساندن زمان شروع جراحی و بیهوشی تا خروج جنین است. این زمان بسیار بحرانی است و باید تا حدامکان کاهش یابد. داروهایی که امروزه برای بیهوشی مادران باردار به کار می‌رود تا حد زیادی از سلامت کافی برخوردار است و در صورتی که با مقدار مناسب تجویز شوند، خطری برای جنین تولید نمی‌کنند. اما روش‌های بی‌حسی موضعی و بیهوشی نخاعی و اپیدورال در این موارد می‌توانند جایگزین بسیار خوبی برای بیهوشی عمومی‌ باشند، زیرا داروهای مصرفی در این روش تاثیری بر مغز مادران ندارند و فقط با ایجاد بی‌حسی در ناحیه شکمی،‌ باعث بی‌دردی برای مادران می‌شوند و در نتیجه داروهای کمتری نیز به جنین می‌رسد.

بعضی از مردم از بیهوشی واهمه دارند و معتقدند احتمال اینکه از بیهوشی درنیایند زیاد است، به خصوص مسن‌تر‌ها و بیماران .در حالی که این‌طور نیست .احتمال بیهوش باقی ماندن و بیدار نشدن به دلیل بروز عوارض مغزی، قلبی و... در طول جراحی و بیهوشی به ویژه در موارد بحرانی، به طور بسیار نادر ممکن است اتفاق بیفتد. معمولا در بیماران سالمند که قبل از اعمال سنگین جراحی نیز مبتلا به بیماری‌های شدید قلبی، مغزی، فشارخون بالا و کنترل نشده و... بوده‌اند احتمال عوارض حین جراحی و بعد از آن بالاتر می‌رود و به همین دلیل احتیاج به مراقبت‌های ویژه بعد از عمل در این بیماران ضروری است. پس وقوع این مشکل در مواردی مانند این خانم نادر و قابل اغماض است.

● نگاه روان‌پزشک

در بارداری هول نکنید!

دکتر محمدرضا خدایی/ استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی

خانم مهرپرور در دوران بارداری‌شان دچار اضطراب زیادی شده‌اند که علائم آن را به صورت دلشوره و تپش قلب مشاهده کرده‌اند. اختلال «پنیک» یا «خوف» عبارت است از ترس ناگهانی همراه با تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، سبکی سر، احساس مواجهه با حمله قلبی یا مرگ. این حمله ممکن است چند دقیقه طول بکشد و بیمار همیشه واهمه دارد مبادا مجددا دچار این حالت شود. به همین دلیل به پزشکان جسمی خصوصا متخصصان قلب و ریه مراجعه می‌کنند. به افرادی که دچار چنین حالت‌هایی می‌شوند و به متخصصان جسمی رجوع کرده‌اند و احتمالات جدی درباره وخامت وضع جسمی‌شان رد شده، توصیه می‌کنم حتما به روان‌پزشک مراجعه کنند تا وضعیت روانی‌شان هم بررسی شود.

حملات روانی پنیک در دوران بارداری هم ممکن است سراغ خانم‌ها بیاید. زیرا در این دوران، مادر به شدت برای سالم به دنیاآوردن فرزندش تحت‌فشار روانی است و اگر ناگهان وضعیت جسمی‌اش در این دوران دچار مشکلی - هرچند کوچک- شود احتمال بروز این حملات خوف در او وجود دارد. خانم مهرپرور هم دچار این حملات شده‌اند.

‌‌ما روان‌پزشکان معمولا از تجویز درمان‌های دارویی در دوران بارداری پرهیز می‌کنیم زیرا این داروها ممکن است با درجه‌های کم تا زیاد با توجه به به ماه بارداری مادر، روی سلامت جنین تاثیر بگذارند. البته مواقعی که استرس مادر چنان شدید است که بر سلامت جنین و خودش اثرگذار است دارو تجویز می‌شود. چنین داروهایی بر سلامت جنین اثر سویی ندارند. برخی داروها را هم می‌توان در ماه‌های به‌خصوصی از بارداری تجویز کرد ولی تاکید می‌کنم دارو در دوران بارداری تنها باید توسط پزشک متخصص روان‌ تجویز شود.

استرس، یک حالت روانی است. اگر مکانیسم‌های روانی – دفاعی داخل بدن بتواند با استرس مقابله کند این حالت روانی منجر به بیماری نمی‌شود اما اگر مکانیسم‌های انطباقی، ابعاد شخصیتی و قابلیت‌های جسمی فرد ضعیف باشند، استرس‌های روانی بیشتر آثار سوء خود را بر جای خواهند گذاشت. آثار سوء استرس می‌تواند خفیف تا شدید باشد؛ دلهره، تعریق، تپش قلب،زودرنجی، عصبانیت، افسردگی و اختلالات روان‌تنی (به‌‌عنوان نمونه میگرن، سردردهای عصبی، ناراحتی معده، ناراحتی قلبی، مشکلات تیرویید). استرس در دوران بارداری می‌تواند خواب، اشتها و خلق‌وخوی مادر را تحت‌تاثیر قرار دهد. گاهی اگر اضطراب مادر باردار شدید باشد، حملات خوف با تپش قلب شدید بروز می‌کنند و شدت بیشتر استرس‌های روحی روانی می‌تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد.

نگذارید استرس‌های روانی بر شما چیره شوند. نمی‌توان عامل استرس را از زندگی‌های ماشینی این دوره حذف کرد. ما هم بخواهیم بی‌استرس زندگی کنیم استرس به هر حال سراغ‌مان می‌آید، مثلا ترافیک شهری یا نقض ادب اجتماعی. از طرفی توصیه نمی‌کنیم که شخصی استرس را مانند میهمان ناخوانده تحمل کند بلکه همیشه متذکر هستیم که هر انسانی باید روی استرس‌هایش مدیریت داشته باشد. در وجود خود باید ترازویی را در نظر بگیرید و در یک کفه استرس‌های مختلف و در کفه دیگر توانایی مقابله با آن را قرار دهید. به محض اینکه احساس کردید استرس‌هایتان دارند بر کیفیت زندگی شما اثر می‌گذارند باید محکم‌تر جلوی آنها بایستید. نباید گوشه‌ای بنشینید و در ذهنتان از کلاف درهم تنیده استرس، رشته‌ای طویل و آزاردهنده بسازید.

● مدیریت استرس

۱) برنامه‌ریزی،

۲) زمان‌بندی،

۳) اجتناب از پیش‌‌داوری و قضاوت‌های بی‌مورد،

۴) مشورت با مشاور و افراد آگاه،

۵) افزایش سطح اطلاعات در زمینه‌های مورد اضطراب،

۶) اعتماد به دیگران،

۷) اجتناب از تقبل کارهایی که در توان‌تان نیست،

۸) اجتناب از هراس در مشکلات پیش‌رو،

۹) از دست ندادن قدرت تصمیم‌گیری و

۱۰) توکل و امید.

یاسمین ثریا